به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایران، «ایرانیانی که نیاز به مشاوره پزشکی دارند، با شماره‌های اعلام شده تماس بگیرند و از امکان مشاوره آنلاین استفاده کنند.» این جملات در توضیح یک پست در فضای مجازی نوشته شده است. تا اینجا همه چیز عادی است، اما بلافاصله روابط عمومی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نسبت به ارائه اطلاعات به شماره‌های ناشناس هشدار می‌دهد و اعلام می‌کند موساد منتشرکننده این پست است. این روش جزو روش‌هایی است که دشمن بعد از جنگ اخیر از طریق آنها به دنبال جذب جاسوس است. این پست و نمونه‌های دیگری از آن که این روزها بیشتر به چشم می‌خورند، از تاکتیک‌های جنگ روانی به شمار می‌روند. اما جنگ روانی چیست و شناخت آن در این روزهای پساجنگ چه اهمیتی دارد؟

به استفاده برنامه‌ریزی ‌شده از تبلیغات و سایر اقدامات با هدف تأثیرگذاری بر افکار، احساسات، نگرش‌ها و رفتار یک گروه یا جمعیت خاص، جنگ روانی گفته می‌شود. معمولاً این اقدامات با هدف تضعیف روحیه، ایجاد تفرقه یا تغییر دیدگاه‌ها در جهت منافع ملی یک کشور یا گروه انجام می‌شود، به شکلی که مردم را نسبت به اهداف و ارزش‌های خود یا دشمن، دچار شک و تردید می‌کند. این تاکتیک می‌تواند شامل استفاده از رسانه‌ها، شایعات، تبلیغات و سایر ابزارها برای ایجاد ترس، اضطراب، بی‌اعتمادی یا بی‌انگیزگی در میان اهداف باشد.

دکتر علی منتظری، رئیس جهاد دانشگاهی و عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم بهداشتی، با بیان ابعاد جدید تهدیدات علیه امنیت ملی و اهمیت درک عمیق و هوشمندانه جامعه نسبت به پدیده‌هایی مانند جنگ روانی و جنگ شناختی  می‌گوید:«جنگ‌های امروزی فقط محدود به میدان‌های نبرد نظامی نیست، بلکه دشمنان با استفاده از ابزارهای رسانه‌ای و فضای مجازی تلاش می‌کنند به ذهن و روان مردم نفوذ کنند. انتشار شایعات، ترس‌افکنی، ایجاد ناامیدی و وارونه‌نمایی حقایق، راهکارهایی است که برای تضعیف بنیان‌های فکری و ارزشی جامعه به کار می‌رود.» دکتر منتظری تفاوت جنگ شناختی و جنگ روانی را این‌گونه شرح می‌دهد:«جنگ شناختی، مستقیماً نظام‌ باور و چهارچوب فکری افراد را هدف قرار می‌دهد، در حالی که جنگ روانی بیشتر بر تحریک احساسات منفی و واکنش‌های هیجانی تمرکز دارد.» او با اشاره به تجربیات اخیر یادآور می‌شود:«انتشار اخبار ساختگی، کلیپ‌های جعلی، پیام‌های هشدارآمیز غیررسمی و روایت‌های احساسی، ابزارهای اصلی جنگ شناختی هستند.

هدف این اقدامات، تحریف واقعیت، کاهش اعتماد اجتماعی و ایجاد بی‌ثباتی ذهنی و روانی در جامعه است. این موضوع آنقدر پیچیده شده که حتی برخی افراد تحصیل‌کرده نیز تحت‌تأثیر آن قرار می‌گیرند.» منتظری تأکید می‌کند:«مقابله با این تهدیدات فقط با اطلاع‌رسانی رسمی امکان‌پذیر نیست. باید با تقویت «جهاد تبیین»، روایت صحیح، آرام‌بخش و مبتنی بر واقعیت را به مردم ارائه کرد. رسانه‌های داخلی نقش حیاتی در آرام‌سازی افکار عمومی دارند و نباید با بازنشر هیجان‌زده اخبار تأیید نشده یا تکرار روایت‌های نگران‌کننده، ناخواسته در زمین دشمن بازی کنند.»

در برابر شایعات نباید سکوت کرد

 به گفته رئیس جهاد دانشگاهی، «در برابر شایعات نباید سکوت کرد، بلکه باید با تحلیل دقیق و زبانی اقناعی، روایت درست را جایگزین کرد.» او با بیان نمونه‌هایی از شایعات رایج جنگ روانی که با ظاهری مردمی و لحن دلسوزانه منتشر می‌شوند، می‌گوید:«شایعاتی مانند حمله قریب‌الوقوع به کلان‌شهرها، آلودگی آب شرب، قطع اینترنت و خدمات عمومی، کمیاب شدن دارو و نان، تعطیلی پمپ‌بنزین‌ها، خروج مسئولان از کشور و سقوط قریب‌الوقوع دولت؛ معمولاً این پیام‌ها با عباراتی چون «از منبع موثق شنیده‌ام» یا «حتماً منتشر کنید قبل از پاک شدن»، منتشر می‌شوند تا احساسات عمومی را تحریک کنند و موجب اضطراب و بی‌اعتمادی شوند.» منتظری با اشاره به سخنان رهبر انقلاب در مهرماه ۱۴۰۱ می‌گوید:«جنگ شناختی بخشی از جنگ‌های ترکیبی است که شامل جنگ سخت، نرم، فرهنگی و عملیات ادراکی می‌شود. رهبر انقلاب بر ضرورت استفاده از روش‌های نوین در آموزش، تجهیزات نظامی و طراحی سناریوهای مقابله با این تهدیدها تأکید کرده‌اند. این هشدار نشان می‌دهد سلاح‌های دشمن، امروز ذهنی و روانی‌ هستند و مقابله با آنها به هوشمندی، هم‌افزایی و مسئولیت‌پذیری گسترده نیاز دارد.» منتظری نقش خانواده‌ها، نظام آموزشی، دانشگاه‌ها و نهادهای دینی را در مقابله با جنگ شناختی بسیار مهم می‌داند و تأکید می‌کند:«مقابله با این جنگ فقط وظیفه دولت یا رسانه‌ها نیست، بلکه هر فرد و نهادی در جامعه باید نقش خود را ایفا کند. خانواده‌ها باید مهارت گفت‌وگو، اعتمادسازی و حمایت عاطفی را تقویت کنند. مدارس باید سواد رسانه‌ای، تفکر انتقادی و مهارت‌های زندگی را به دانش‌آموزان بیاموزند. دانشگاه‌ها باید مراکز تحلیل، تولید روایت علمی و تربیت نخبگان مقاوم در برابر جنگ نرم باشند. نهادهای دینی هم باید با رویکرد اخلاق‌محور؛ تاب‌آوری، صبر، توکل و امید را در جامعه تقویت کنند.»

منتظری معتقد است سلامت جامعه ریشه در بنیان‌های اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی دارد. او می‌گوید:«آرامش مردم موضوعی فراتر از یک مسأله فردی یا صرفاً درمانی است. انسجام ذهنی و فکری جامعه یکی از مهم‌ترین سرمایه‌های ملی است که باید با مراقبت، آگاهی‌بخشی و همدلی حفظ شود. مردم ایران در بزنگاه‌های تاریخی دشوار با تکیه بر ایمان، همبستگی، عقلانیت و سنت‌های اصیل ایرانی که اعتقادات اسلامی هم جزء لاینفک آن است، همواره توانسته‌اند با استفاده از آموزه‌هایی مانند صبر، توکل، امید، انصاف در قضاوت و پرهیز از شتاب‌زدگی، مسیر خود را با سربلندی طی کنند.»

رئیس جهاد دانشگاهی با اشاره به اینکه امروز بیش از هر زمان دیگری جامعه به آرامش، انسجام، روایت درست و گفت‌وگوی صمیمانه نیاز دارد، می‌گوید:«رسانه‌ها، خانواده‌ها، نخبگان و همه اقشار باید در برابر هجوم اخبار نادرست، روایت‌های مخرب و فضای پرتنش، با آرامش، دقت، عقلانیت و اخلاق پاسخ دهند. در هر طوفانی، آن که دلش قرص به خدا و پایبند به حقیقت باشد، زمین نمی‌خورد. حقیقت دیر یا زود آشکار می‌شود و آنچه می‌ماند، عزت ملتی است که فریب را با آگاهی پاسخ داده است.»