گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ـ نود و هشتمین شماره از پادکست «در عمق» که به بررسی مهم‌ترین روندها، تحولات و همچنین شخصیت‌ها در غرب آسیا می‌پردازد، روز سه‌شنبه 17 تیر ماه 1404 ضبط و منتشر شد. در این شماره «منصور براتی»، به بررسی تحولات در پرونده عادی سازی روابط میان رژیم صهیونیستی و سوریه پس از سقوط حکومت بشار اسد می‌پردازد.

پس از آغاز تحولات سوریه در دسامبر 2024، که با سقوط حکومت بشار اسد و برآمدن حکومت انتقالی به رهبری احمد الشرع (معروف به محمد الجولانی) همراه بود، تحرکات و مواضع بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، از جمله اسرائیل و آمریکا، شکلی ویژه به خود گرفت. ابتدا گیدعون ساعر، وزیر امور خارجه اسرائیل  نسبت به سرنگونی اسد با احتیاط خوش‌بینی نشان داد اما بلافاصله پس از واکنش‌های اولیه مثبت، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی نسبت به اظهارنظر مسئولین این رژیم پیرامون دولت جدید دمشق هشدار داد و کابینه نتانیاهو به مرور رویکرد سردتر و محتاطانه‌تری اتخاذ کرد.

در تحلیل چرایی این تغییر گفتمان، به نظر می‌رسد اسرائیل حاکمیت جدید دمشق را رسماً رد یا دست‌کم با دیده تردید می‌نگریست؛ در عمل اما شواهدی از تعامل پنهانی میان تل‌آویو و بازیگران مؤثر حکومت جدید سوریه مطرح شده است. با این حال، بنا به رویکرد غالب در نظام تصمیم‌گیری صهیونیست‌ها، تل‌آویو ترجیح می‌داد تا پیش از هرگونه مذاکره یا عادی‌سازی علنی، مدتی نسبتاً طولانی را صرف تضعیف دولت تازه‌مستقر دمشق کند. این هدف با حملات محدود به زیرساخت‌های نظامی، مناطق جنوبی و تلاش برای تغییر «واقعیت‌های میدانی» دنبال می‌شد تا برتری میز مذاکره را برای اسرائیل تضمین کند.

ورود دولت ترامپ اما این سازوکار زمان‌بندی را به چالش کشید. رئیس جمهور آمریکا برخلاف انتظار اسرائیل، به سرعت ابتکار عمل در پرونده سوریه را در دست گرفت: با احمد الشرع، رئیس دولت انتقالی سوریه، دیدار کرد و سپس تعلیق تحریم‌ها علیه دمشق را اعلام نمود. این تحولات ناگهانی، اسرائیل را وادار کرد تا موضع خود نسبت به دولت جدید دمشق را زودتر از موعد تغییر دهد و مذاکرات مستقیم را جدی‌تر بگیرد؛ چرا که فضای دیپلماتیک و اقتصادی تازه‌ای شکل گرفته بود که حضور اسرائیل در آن برای حفظ منافع و نفوذ بلندمدتش حیاتی بود.

پیش از ورود مستقیم آمریکا، ترکیه تلاش‌هایی برای ایجاد پل ارتباطی میان دولت انتقالی سوریه و تل‌آویو انجام داده بود، اما طرف اسرائیلی عملاً به آنها بی‌اعتنا بود و تأکید می‌کرد تا یک سال آینده قصد مذاکره جدی با دمشق را ندارد. حمایت و تسهیل‌گری زودهنگام واشنگتن اما این محاسبه اسرائیل را به هم زد و این رژیم، ولو با اکراه، مجبور شد به روند عادی‌سازی و گفتگو با دمشق جدید حساسیت و توجه بیشتری نشان دهد.

در مجموع، نقش آمریکا در دگرگونی معادله عادی‌سازی روابط دمشق و تل‌آویو اساسی بود: دولت ترامپ با شتاب‌بخشی به شناسایی و تعامل با دولت انتقالی سوریه، محاسبات زمانی و دستورکار رژیم صهیونیستی در سوریه را دچار تحولی جدی ساخت و دو طرف را به سوی ارتباط مستقیم حرکت داد.

انتهای پیام/