به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، نفوذ نرم بر پایه اقناع، جذابیت و تاثیرگذاری غیرمستقیم بدست می‌آید‌‌‌. ایجاد نفوذ نرم کاری دشوار و زمان‌‌بر اما حفظ و تداوم آن، دشوارتر و طولانی مدت‌‌تر است. معمولا کشورهای مختلف برای تداوم نفوذ خود، برنامه‌های متعدد و متنوعی را به اجرا در می‌‌‌آورند.

بدین منظور ایالات متحده آمریکا با حفظ شبکه‌‌‌های ارتباطی خود در میان نخبگان فکری، کنشگران اجتماعی، دانشگاهیان، اصحاب رسانه و فعالان اقتصادی در پی آن است که از این طریق زمینه‌‌ لازم را برای بازتولید پیام‌‌‌ها، ارزش‌‌ها و بازطراحی مداوم افکار عمومی کشورهای هدف را فراهم کند. در حقیقت این شبکه‌ها نقش واسطه‌ای میان فرستنده پیام و جامعه هدف ایفا می‌کنند و باعث می‌شوند پیام‌های فرهنگی، آموزشی یا ایدئولوژیک با کمترین مقاومت به طور روزانه وارد جریان فکری جامعه میزبان شوند.

به همین دلیل ایالات متحده آمریکا با استفاده از سازمان‌‌‌های غیرانتفاعی چون سازمان آموزش جهانی در سراسر جهان برنامه‌‌های متنوعی برای دانش آموزان، دانشجویان و نخبگان فکری، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جوامع مختلف اجرا می‌‌‌کند. آمریکا از این اقدامات به دنبال آن است تا شبکه‌‌‌های انسانی و ارتباطی ایجاد شده خود را با هدف حفظ و توسعه نفوذ نرم تداوم بخشد.

یکی از کشورهای مهم به لحاظ ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک که آمریکا تثبیت نفوذ و حضور خود را در آن به طور مستمر دنبال می‌‌‌کند، عراق است. برای این هدف، آمریکا اقدامات مختلفی از جمله در حوزه آموزش و شبکه‌‌‌سازی به واسطه سازمان آموزش جهانی انجام می‌‌‌‌‌دهد که از مهم‌‌‌ترین آن‌‌ها می‌‌‌توان به پروژه «برنامه‌ فارغ‌‌التحصیلان» با هدف ایجاد توسعه و حفظ شبکه نفوذ نرم در میان اقشار مختلف اشاره کرد. از مهم‌‌ترین برنامه‌‌‌های ذیل این پروژه می‌‌‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

الف) سمینارهای تبادل موضوعی بین‌المللی فارغ‌التحصیلان[1]

بنابر ادعای سازمان آموزش جهانی برنامه فوق شامل سمینارهای منطقه‌‌‌ای متمرکز بر آموزش فارغ التحصیلان در قالب برنامه‌‌‌های تبادل افراد است[2] که توسط وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا برگزار می‌‌‌شود. این سمینارها چهارمرتبه در سال و در شش منطقه جهان، به صورت تعاملی و موثر با شرکت‌‌‌کنندگان برگزار می‌‌شود.

شرکت‌‌‌کنندگان به مدت سه یا چهار روز در این برنامه به طور حضوری یا آنلاین اقدامات زیر را انجام می‌‌‌‌دهند:

- در مورد موضوعات مورد توجه و دارای اهمیت ایالات متحده آموزش می‌‌‌بینند؛

- پیرامون این مباحث به صورت عملیاتی تمرین می‌‌کنند؛

- با سایر فارغ التحصیلان حاضر در این برنامه‌‌ها برای انجام اهداف و پروژه‌هایی که پیش از این و به واسطه برنامه‌‌‌های تبادل افراد برای خود در کشورهایشان تعریف کرده‌‌اند گفتگو می‌‌‌کنند؛

-در اردوها و نشست‌‌های مختلف با موضوعات مرتبط به خود شرکت می‌‌نمایند؛

-با افراد مسئول و حرفه‌‌‌ای حوزه مربوطه خود آشنا می‌شوند و شبکه‌‌ای از افراد مفید، موثر و قابل استفاده برای اهداف خود تشکیل می‌‌دهند تا پس از بازگشت از این سمینارها با آن‌‌‌ها برای پیشبرد فعالیت‌‌‌های خود همکاری داشته باشند.

شرکت‌‌‌کنندگان در این سمینارها توسط وزارت خارجه آمریکا از میان افراد هم سن با سطح فعالیت یکسان اما متخصص و باانگیزه در حوزه مربوط به سمینار انتخاب می‌‌‌شوند. همچنین این برنامه کمک‌‌های مالی ده هزار دلاری برای کسانی که پروژه‌هایی همسو با اهداف ایالات متحده اجرا ‌‌‌کنند، در نظر می‌‌گیرد[3].

ب) برنامه ارتباط فارغ‌ التحصیلان[4] (ابتکار مشارکت خاورمیانه)

سازمان آموزش جهانی مدعی است برنامه ارتباط فارغ التحصیلان MEPI، برنامه‌ای منطقه‌‌‌ای مخصوص فارغ‌‌التحصیلان سه برنامه رهبران دانشجو [5]، رهبران فردا [6] و بورسیه ارتقای مهارت رهبری [7] است [8]. بنابر ادعای سازمان فوق، مقصود از این فعالیت‌‌‌ها ایجاد ثبات و بهبود رفاه در منطقه خاورمیانه است. فعالیت‌‌‌های برنامه فوق با همکاری سفارت‌‌‌خانه ایالات متحده آمریکا در کشورهای مقصد انجام می‌‌‌‌شود.

این برنامه بر موارد زیر تمرکز دارد:

- ارتقای مهارت رهبری؛

- افزایش تجارت در منطقه خاورمیانه از طریق حمایت و تشویق در زمینه توسعه فرصت‌‌‌های شغلی و مهارتی؛

- ارائه آموزش مناسب و کمک‌های فنی؛

- ایجاد بسترهای محلی و منطقه‌‌ای برای شبکه‌‌‌سازی و ایجاد همکاری‌های افراد با اشخاص و سازمان‌‌‌های مختلف؛

- و ارائه کمک‌‌های مالی برای کارآفرینی.

بنابر ادعای این سازمان، برنامه ارتباط فارغ‌‌ التحصیلان به‌‌دلیل تاکید زیاد بر رویه‌های فراگیر با عنایت بر تضمین برابری جنسیتی، حمایت از گروه‌‌‌های حاشیه‌‌‌نشین و محروم مانند افراد معلول و اقلیت‌‌‌های مذهبی یا قومی صورت می‌‌‌گیرد و اهداف زیر را دنبال می‌‌‌‌کند:

- فارغ‌‌‌التحصیلان MEPI را برای تبدیل شدن به عنوان سفیران این برنامه متناسب با اهداف و ارزش‌‌‌های آن آماده کند؛

- ارتقای مهارت‌‌‌‌های رهبری فارغ‌‌التحصیلان برای افزایش مشارکت آن‌‌‌ها در جوامع محلی، ملی و منطقه‌‌‌ای خود؛

- تقویت روابط میان فارغ‌‌التحصیلان در برنامه‌‌‌های مختلف برای ایجاد شبکه‌‌‌ ارتباطی، روحیه تیمی و همکاری در پروژه‌‌ها برای خدمت به جوامع خود؛

-اطمینان یافتن از انسجام و کارآمدی جریان دانش و ارتباطات میان سازمان آموزش جهانی، MEPI و سفارت‌‌‌‌خانه‌‌های ایالات متحده آمریکا [9].

MEPI معمولا از طریق وبینارها، رویدادها، اجلاس‌‌‌ها، جلسات، گفتگوهای مجازی، آموزش‌های آنلاین، صندوق مالی مخاطره‌‌‌آمیز فارغ‌التحصیلان[10]، مربیگری، روز خدمت MEPI[11]، فارغ التحصیل سال، جلسه و گفتگو، خانه باز[12] با فارغ‌‌‌التحصیلان برنامه‌‌‌های سه‌‌گانه مذکور ارتباط برقرار می‌‌‌کند[13] و شبکه خود را حفظ می‌‌‌نماید.

شکل‌‌:میزان استفاده MEPI از برنامه‌‌های مختلف برای ارتباط با فارغ‌التحصیلان برنامه‌‌های سه‌‌‌گانه

جمع‌‌‌بندی:

برنامه‌‌‌های فارغ‌‌‌التحصیلان با تمرکز بر حفظ شبکه نخبگانی انجام می‌‌شود. تداوم حضور افراد مختلف در این دوره‌‌‌‌ها نشان از فایده‌‌‌مندی این برنامه‌‌‌‌ها و برخورداری از فضایی سرشار از احترام است. این محیط مفید و محترمانه، جذب و ماندگاری هرچه بیشتر دانش‌‌‌آموزان، دانشجویان و نخبگان عرصه‌‌‌های مختلف را به همراه دارد که نتیجه آن در برهه‌‌‌های حساس کشور عراق مشخص می‌‌‌شود.

در روزهای حساس، مانند آنچه در اعتراضات اکتبر سال 2019 اتفاق افتاد، این افراد به صورت مستقیم (به عنوان عامل آمریکا در اعتراضات) و غیرمستقیم (براساس تعالیم داده شده به آن‌‌‌ها در این دوره‌‌‌ها) اقدام به کنشگری می‌‌‌نمایند که در نهایت در یک کنش سیاسی (به عنوان نهایت مرتبه کنشگری) باعث سقوط دولت عادل عبدالمهدی، نخست وزیر اسبق عراق (نزدیک به جریان مقاومت) و روی کارآمدن دولت‌‌ مصطفی الکاظمی دیگر نخست وزیر اسبق عراق (نزدیک به جریان غربگرا) می‌‌‌شوند.

[1] Alumni Thematic International Exchange Seminars

[2] برنامه‌های تبادل افراد سازمان آموزش جهانی، در پوشش آموزش، در واقع ابزاری برای گسترش نفوذ نرم این کشور است. این برنامه‌ها با هدف شناسایی و جذب نخبگان کشورهای هدف، ترویج ارزش‌های غربی و ایجاد وابستگی فکری و فرهنگی طراحی شده‌اند تا منافع مختلف آمریکا را تأمین کنند.

[3] World Learning. (2023) Alumni Thematic International Exchange Seminars. Retrieved from: https://www.worldlearning.org/program/alumni-thematic-international-exchange-seminars/

[4] The U.S.-Middle East Partnership Initiative (MEPI)

[5] Students Leaders Program

[6] Tomorrow’s Leaders

[7] Leadership Development Fellowship

[8] در یادداشت‌‌های گذشته به این برنامه ها پرداخته شده است

[9] World Learning. (2024) MEPI Alumni Connection. Retrieved from: https://www.worldlearning.org/program/mepi-alumni-connection/

[10] Alumni Venture Fund

[11] MEPI Day of Service

[12] Open House

[13] IREX. (2021) MEPI Alumni Connection; Midline Impact Report. Retrieved from: https://www.irex.org/sites/default/files/pdf/Midline%20Impact%20Report.pdf