خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: محرم که از راه می‌رسد، سنگفرش‌های کوچه‌های مه‌گرفته ماسوله رنگ عزا می‌گیرد، خانه‌ها حسینیه می‌شوند، علم‌ها برمی‌خیزند و نذرهای گرم، دل‌های عاشق را دور هم جمع می‌کند. اینجا ماسوله است؛ جایی که عشق به سیدالشهدا (ع) هشت قرن است خاموش نشده است.

جایی که سنت، هنوز زنده است آئین‌های عاشورایی ماسوله از جمله کهن‌ترین و اصیل‌ترین رسوم مذهبی گیلان و حتی ایران به شمار می‌رود. این شهر تاریخی که بر دامنه کوه‌های البرز و در دل مه و سکوت جای گرفته، هر سال در ماه محرم به تکیه‌ای بزرگ و بی‌سقف تبدیل می‌شود.

محرم در ماسوله فقط یک تقویم نیست، یک جریان زنده فرهنگی و اعتقادی است که از دل تاریخ و ایمان مردم این دیار بیرون آمده و همچنان با صلابت ادامه دارد.

از روزهای آغازین ماه محرم، مردم محلات چهارگانه ماسوله – «مسجد بَر»، «کشه‌سَر»، «خانه‌بر» و «اسد محله» با نصب پارچه‌های مشکی، برافراشتن علم‌ها و آماده‌سازی مساجد، حال و هوای عزای حسینی را در کوچه‌ها جاری می‌کنند.

علم‌ها ابتدا با پارچه‌های سبز پوشیده می‌شوند، اما با رسیدن روز عاشورا، به نشانه شهادت، لباس مشکی به خود می‌گیرند.

آئین علم‌بندی؛ نشانه‌ای از عهد با عباس (ع)

یکی از شاخص‌ترین بخش‌های مراسم محرم در ماسوله، آئین علم‌بندی است که با شکوه و احترام خاصی برگزار می‌شود. علم‌ها در هر محله با نوای ذکر و اشک مردم بالا می‌روند و همچون نمادی از پرچم‌داری حضرت عباس (ع)، تا پایان ماه صفر در مساجد باقی می‌مانند.

با رسیدن روز عاشورا، پوشش سبز علم‌ها برداشته شده و به رنگ سیاه درمی‌آیند. این تغییر نمادین، تجلی سوگ مردم ماسوله برای شهادت علمدار کربلا است و پس از پایان ایام سوگواری، طی مراسمی به نام علم‌واچینی، علم‌ها از مساجد بازمی‌گردند و لباس‌ها با ذکر و دعا از آن‌ها جدا می‌شود.

مهمانی به سبک حسینی؛ نذرهای گرم در دل کوه

ماسوله‌ای‌ها در ایام محرم نه‌تنها محلات خود را سیاه‌پوش می‌کنند، بلکه خانه‌هایشان را نیز به روی عزاداران می‌گشایند. در بسیاری از خانه‌ها، نذرهایی چون چای دارچین محلی، شیر داغ، کلوچه اَگردَک، و انواع نان‌های سنتی توزیع می‌شود.

در برخی محله‌ها نیز مردم به نیت حاجت و شفا، گوسفند قربانی کرده و زیر پای عزاداران ذبح می‌کنند، این سنت قدیمی نه‌تنها جلوه‌ای از اعتقاد قلبی، بلکه بازتابی از مشارکت جمعی در حفظ آئین‌های مذهبی است.

روایت از نسل‌های دور؛ امامزاده‌ای از نوادگان قیام‌کنندگان عاشورا

در بالادست ماسوله، مرقد مطهر امامزاده عون بن محمد بی علی (ع) قرار دارد بر اساس روایات محلی، ایشان از نوادگان اهل بیت (ع) و از یاران قیام مختار ثقفی بوده که برای خون‌خواهی از دشمنان کربلا و افرادی که بر پیکر شهدا تاختند، قیام کرده است.

وجود این امامزاده در دل کوه، پیوند آئین‌های محرم ماسوله را با تاریخ و روایت عاشورا ژرف‌تر و معنادارتر می‌کند.

آئین‌های گیلان؛ تنوعی در دل یک حقیقت

محرم در گیلان تنها محدود به ماسوله نیست، اما ماسوله از نمادهای برجسته آن است طشت‌گذاری در مناطق غربی گیلان، تعزیه‌خوانی ضیابر، چهل‌منبر لاهیجان، کرنا نوازی رودسر، و علم‌بندی ماسوله همگی بخشی از گنجینه فرهنگی مذهبی این سرزمین‌اند.

در این میان، آئین ماسوله به‌خاطر اصالت، عدم ورود خرافات و استمرار تاریخی‌اش، جایگاه ویژه‌ای دارد. همچنان که بزرگان شهر و خانواده‌های قدیمی با حساسیت بالا، مراسم را به همان شیوه کهن برگزار می‌کنند.

ماسوله، محرم را زندگی می‌کند نه فقط اجرا

شاید آنچه محرم ماسوله را متمایز می‌کند، زیست‌محور بودن آئین‌ها است. اینجا محرم یک جشنواره یا برنامه فرهنگی نیست؛ بخشی از زندگی مردم است. نسل به نسل، علم‌ها، نذرها، روضه‌ها و نوحه‌ها منتقل شده‌اند و امروز در حالی که بسیاری از مناطق با فراموشی سنت‌ها مواجه‌اند، ماسوله هنوز محرم را «زندگی می‌کند».

محرم در ماسوله تلفیقی است از تاریخ، اعتقاد، مردم‌داری و فرهنگ. این شهر با آئین بیش از ۸۰۰ ساله‌اش، نه تنها خاطره‌دار سوگ کربلا، که پاسدار فرهنگی است که ریشه در ایمان دارد. شاید از همین روست که زائران و گردشگران، هر ساله در روزهای محرم راهی این شهر می‌شوند؛ تا در میان چای دارچین، نوای نوحه و مه کوه، تکه‌ای از کربلا را در دل گیلان ببینند.