بررسی میدانی از بازار خودرو طی روزهای گذشته نشان می‌دهد که میزان معاملات به پایین‌‌‌ترین سطح خود در سال‌های اخیر رسیده است. کارشناسان معتقدند که این وضعیت بیش از آنکه ناشی از کاهش قدرت خرید یا افزایش قیمت باشد، ریشه در بلاتکلیفی و سردرگمی شدید دارد. از یک‌‌‌سو خریداران نمی‌‌‌دانند که باید منتظر کاهش یا افزایش قیمت باشند و از سوی دیگر فروشندگان نیز به دلیل نبود چشم‌‌‌انداز مشخص از آینده، از فروش خودروی خود خودداری می‌کنند.

بازار در سایه تنش‌‌‌های ژئوپلیتیک

تنش‌‌‌های اخیر میان ایران و اسرائیل، که با تهدیدها و پاسخ‌‌‌های مستقیم و غیرمستقیم همراه شده، به عنوان یک متغیر برون‌‌‌زای اثرگذار، جو روانی بازار را به‌‌‌شدت تحت‌‌‌تاثیر قرار داده است. در تجربه‌‌‌های پیشین نیز مشخص شده که بازار خودرو ایران، در شرایط بحرانی منطقه‌‌‌ای یا حتی شایعه حملات نظامی، در زمره بازارهایی است که دچار تلاطم، افزایش نرخ‌های هیجانی و قفل‌‌‌شدگی معاملات می‌شود. این در حالی است  که انتظارات تورمی در بازار خودرو بسیار تقویت شده است.

یکی از وجوه بارز این دوره از رکود، رشد نرخ‌های غیرواقعی در بازار است. در نبود مرجع رسمی قیمت‌گذاری و به‌‌‌دنبال توقف درج قیمت در برخی پلتفرم‌‌‌های معاملات خودرویی، برخی سوداگران فرصت را مغتنم شمرده و با انتشار قیمت‌های دلخواه و غیرمستند، موج تازه‌‌‌ای از انتظارات افزایشی را در بازار دامن زده‌‌‌اند. به‌‌‌عنوان نمونه، طی هفته گذشته قیمت برخی خودروهای داخلی در سایت‌‌‌های غیررسمی خودرو تا 20‌درصد افزایش یافته، بی‌‌‌آنکه هیچ‌گونه معامله‌‌‌ای صورت گرفته باشد یا عرضه‌‌‌ای جدید وارد بازار شده باشد. در چنین فضایی، فقدان شفافیت قیمتی منجر به از کار افتادن مکانیزم کشف قیمت شده است. خریداران از قیمت واقعی بی‌‌‌اطلاع‌‌‌اند و فروشندگان نیز یا با قیمت‌های غیرواقعی قصد عرضه دارند یا به‌‌‌دلیل نااطمینانی، خودروی خود را وارد بازار نمی‌‌‌کنند. این مساله موجب شده بازار عملا به میدان نمایش قیمت‌های خیالی تبدیل شود که بیش از آنکه مبنای معامله باشد، ابزار روانی برای افزایش انتظارات است.

از سوی دیگر، رکود فعلی تنها به فعالیت‌‌‌های بازار آزاد محدود نمی‌شود. خودروسازان نیز طی دو هفته گذشته، به‌‌‌دلیل بلاتکلیفی در سیاست‌‌‌های قیمت‌گذاری، عملا عرضه به بازار را متوقف کرده‌‌‌اند. برخی منابع آگاه از درون شرکت‌های خودروسازی اعلام می‌کنند که هیات‌‌‌مدیره شرکت‌ها در انتظار تعیین‌‌‌تکلیف نهایی دستورالعمل قیمت‌گذاری خودرو توسط شورای رقابت یا وزارت صمت هستند و تا زمان مشخص شدن مسیر قانونی، عرضه گسترده‌‌‌ای صورت نخواهد گرفت.

همچنین گزارش‌‌‌هایی منتشر شده که نشان می‌دهد برخی خودروسازان تولیدات خود را نیز به دلیل نبود برنامه فروش و سیاست‌‌‌های متناقض دولت، محدود کرده‌‌‌اند. این در حالی است که بازار در ماه‌‌‌های ابتدایی سال معمولا به دلیل انتظارات از تعدیل قیمت‌ها، با کاهش عرضه مواجه می‌شود؛ وضعیتی که امسال به اوج خود رسیده و به رکود شدید دامن زده است.

پلتفرم‌‌‌ها در سکوت

یکی از پدیده‌‌‌های قابل‌‌‌توجه در این روزها، حذف قیمت از سوی پلتفرم‌‌‌های آنلاین خرید و فروش خودرو است. بسیاری از این سایت‌‌‌ها، به دلیل نبود مرجع رسمی قیمت و بیم از مسوولیت‌‌‌های قانونی، از درج قیمت خودرو در آگهی‌‌‌ها خودداری می‌کنند. همین موضوع باعث شده شفافیت بازار کاهش یابد و تحلیل‌‌‌پذیری بازار نیز از بین برود. در واقع، بازار در وضعیت «بی‌‌‌قیمتی» قرار گرفته؛ مفهومی که به معنای از کار افتادن کامل مکانیزم عرضه و تقاضاست. حال سوال مهم در شرایط کنونی آن است که بازار در هفته‌‌‌های آینده چه مسیری را طی خواهد کرد؟ آیا این رکود ادامه می‌‌‌یابد یا با کوچک‌ترین شوک سیاسی یا اقتصادی، شاهد جهش قیمتی خواهیم بود؟

پاسخ تحلیلگران به این پرسش آن است که رکود فعلی ماهیت «آتش‌‌‌فشانی» دارد. یعنی زیر پوست بازار، انتظارات تورمی و فضاهای التهابی در حال انباشت است و اگر یک محرک، چه در قالب توافق سیاسی یا درگیری نظامی شدید وارد صحنه شود، ممکن است بازار به‌‌‌صورت ناگهانی از رکود به انفجار قیمتی برسد. به همین دلیل، سیاستگذاران موظفند در اسرع وقت نسبت به تعیین‌‌‌تکلیف سازوکار قیمت‌گذاری، تسهیل عرضه و ایجاد شفافیت اقدام کنند.

در نهایت اینکه بازار خودرو این روزها بیش از هر زمان دیگری به «مداخله هدفمند» نیاز دارد؛ نه مداخله دستوری، بلکه ایجاد زیرساخت‌‌‌هایی برای شفاف‌‌‌سازی قیمت، حذف رانت، حمایت از عرضه و تعیین دقیق سیاست‌‌‌های تنظیم بازار. در غیر‌این صورت، این بازار در بلاتکلیفی مزمن باقی خواهد ماند و بازنده نهایی نه‌‌‌فقط مصرف‌کننده، بلکه کل اقتصاد خواهد بود.

قیمت‌ها در بازار چگونه است؟

همان‌طور که عنوان شد بازار خودرو این روزها نامطمئن‌تر از همیشه است و فروشندگان از آب گل‌آلود تنش‌های سیاسی، در حال ماهیگیری هستند. همان‌طور که عنوان شد پلتفرم‌های آگهی‌دهنده خودرو در حال حاضر هیچ فعالیتی ندارند و قیمت‌های درج‌شده مربوط به پنج‌شنبه گذشته است‌. با این حال برخی از سایت‌های غیر‌رسمی به قیمت‌گذاری برخی از خودروها پرداختند. در این زمینه بررسی قیمت‌ها نشان می‌دهد که برخی خودروها همچون سورن پلاس با رشد چشمگیر مواجه شده‌‌‌اند، به‌طوری که سورن پلاس فول 1404 امروز با رشد 15 میلیون تومانی به قیمت یک میلیارد تومان در بازار رسید؛ قیمت این خودرو در روز پنج‌شنبه 950 میلیون تومان بود. این افزایش قیمت در حالی رخ داده که عرضه این مدل در هفته‌‌‌های اخیر محدود بوده و برخی فعالان بازار از نبود نمونه‌‌‌های صفر کیلومتر آن در نمایشگاه‌‌‌ها خبر می‌دهند.

در سوی دیگر بازار، پژو 207 دنده‌‌‌ای که همواره از پرتقاضاترین خودروهای داخلی به‌‌‌شمار می‌رود نیز قیمت بالایی را در بازار تجربه کرده. این خودرو در روز پنج‌شنبه 825 میلیون تومان قیمت خورد حال آنکه هم اکنون در محدوده یک میلیارد تومان در سایت‌های غیررسمی قیمت خورده است. با این حال اما برخی دیگر از خودروهای سایپا همچون کوییک S، که یکی از محصولات اقتصادی سایپاست کاهش قیمت 14 میلیون تومانی را ثبت کرد و به قیمت 516 میلیون تومان در بازار رسیده است. فعالان بازار اما تاکید دارند که خودروهای مونتاژی تغییر قیمتی شدید را تجربه نکردند به‌طوری که قیمت جک J4 بدون تغییر، در همان محدوده 963 میلیون تومان باقی مانده است. همان‌طور که عنوان شد در پلتفرم‌های آگهی‌دهنده خودرو، قیمت‌ها در روز پنج‌شنبه متوقف مانده و به‌روز‌رسانی نشده است‌. این در شرایطی است که رکود بازار از دو هفته گذشته کلید خورد؛ زمانی که تنش اصلاح قیمت میان خودروسازان و سیاستگذاران خودرویی به اوج رسید‌. در روز پنج‌شنبه پژو 207 اتومات یک میلیارد و 180 میلیون تومان، رانا پلاس 760 میلیون، دنا پلاس اتومات توربو آپشنال یک میلیارد و 250 میلیون، تارا اتومات یک میلیارد و 220 و کوییک پلاس اتوماتیک نیز 630 میلیون تومان قیمت داشتند.