به گزارش خبرنگار مهر، آزادراه تهران - شمال به‌عنوان یکی‌از پروژه‌های کلان و زمان‌بر عمرانی کشور از سال ۱۳۷۵ با هدف اتصال استان‌های تهران، البرز و مازندران آغاز شد. این آزادراه به طول ۱۲۱ کیلومتر در قالب چهار قطعه طراحی و کلید خورد.

قطعه اول آزادراه به طول ۳۲ کیلومتر از سال ۱۳۹۴ آغاز و سرانجام در اسفند ۱۳۹۸ افتتاح شد. قطعه دوم نیز به طول تقریبی ۲۲ کیلومتر از خرداد ۱۳۹۶ در مسیر دوآب شهرستانک تا پل زنگوله احداث شد. در این مسیر، تونل‌های بلند البرز هر یک با طول ۶۴۰۰ متر قرار دارند و اجرای کامل آن موجب کاهش پنج کیلومتری مسیر فعلی کرج - چالوس شده است. مسیر رفت این قطعه، ۱۵ تیرماه ۱۴۰۲ با حضور شهید آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور دولت سیزدهم به بهره‌برداری رسید.

در جریان این مراسم، شهید رئیسی رئیس‌جمهور وقت، دستور آغاز عملیات اجرایی قطعه سوم آزادراه را صادر کرد. این قطعه به طول تقریبی ۵۱ کیلومتر از پل زنگوله تا سه‌راهی دشت نظیر و مرزن‌آباد امتداد دارد و مطابق با مطالعات جدید، شامل دو خط برگشت و یک خط کندرو خواهد بود.

قطعه سوم که از پل زنگوله در ابتدای استان مازندران آغاز می‌شود، به طول ۴۷ کیلومتر ادامه می‌یابد و در سه‌راهی دشت نظیر به قطعه چهارم متصل می‌شود. به گفته «محمود ملازینل» مدیرکل دفتر امور مجریان آزادراه‌ها، مطالعات این قطعه همچنان در حال انجام است و مذاکراتی نیز با کشور چین برای اجرای بخش مهندسی پروژه در قالب تهاتر نفت صورت گرفته است. با این حال، طبق مفاد قرارداد، ۸۰ درصد اجرای پروژه باید توسط پیمانکاران داخلی انجام شود.

از سوی دیگر، «خیرالله خادمی» در تاریخ ۲۴ بهمن ۱۴۰۲ با اشاره به فرآیند اجرای قطعه سوم اعلام کرد: برای احداث منطقه ۳ آزادراه تهران - شمال، ۹۰ هزار میلیارد تومان اعتبار موردنیاز است که با بودجه جاری سالانه، امکان تحقق آن وجود ندارد. بر همین اساس، کمیته‌ای به دستور رئیس‌جمهور تشکیل شده تا منابع مالی پروژه از طریق تهاتر نفت یا واگذاری سهام کارخانجات دولتی به بنیاد مستضعفان تأمین شود.

اما در کنار پیشرفت‌های عمرانی، این پروژه از ابتدا با انتقادات و دغدغه‌های زیست‌محیطی مواجه بوده است. «ناصر محرم‌نژاد» معاون وقت سازمان حفاظت محیط زیست در دولت‌های پنجم و ششم، اعلام کرده بود که ساخت این آزادراه حدود ۴۰۰ هزار هکتار از مناطق حفاظت‌شده کشور را تحت تأثیر قرار داده است. فعالان محیط زیست نیز نسبت به خطر انقراض گونه‌های جانوری نادر در جنگل‌های البرز هشدار داده‌اند. در جریان اجرای پروژه، بخش‌هایی از جنگل‌ها و کوه‌های مسیر جاده چالوس نیز تخریب شده است.

در خردادماه ۱۳۹۲ نیز اعلام شد خسارات وارده به جنگل‌های منطقه چالوس بالغ بر ده‌ها میلیارد تومان است که هنوز از سوی پیمانکار پرداخت نشده است. سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در سال ۱۳۹۶ این پروژه را خسارت‌زا دانسته و اجرای آن را مشروط به ارزیابی زیست‌محیطی اعلام کرده بود.

بحران زیست‌محیطی در مسیر آزادراه تهران - شمال

در راستای مشکلات زیست محیطی آزادراه تهران - شمال، محمد درویش کارشناس محیط زیست در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: منطقه البرز مرکزی یکی از ارزشمندترین مناطق اکولوژیکی ایران است و گونه‌های متعددی از حیات‌وحش در آن زندگی می‌کنند.

وی افزود: با وجود تمام مخالفت‌ها، پروژه آزادراه تهران - شمال ساخته شد. حالا مشخص است که این پروژه در صورت اتصال، ترافیک سنگین و مشکلات جدی برای شهرهای شمالی ایجاد می‌کند. متأسفانه در آن زمان به هشدارهای فعالان محیط زیست، سازمان حفاظت محیط زیست و اداره منابع طبیعی توجهی نشد.

درویش ادامه داد: حتی «محمود حجتی» وزیر وقت جهاد کشاورزی، نیز مخالف پروژه بود، اما با پایان دولت هشتم و آغاز دولت نهم، ایشان به‌عنوان مدیر اجرایی طرح در بنیاد مستضعفان منصوب شد. این مسئله نشان می‌دهد برخی مسئولان علاقه واقعی به محیط زیست ندارند. این فاجعه بیش از ۲۰ سال است که ادامه دارد و روندی فرسایشی به خود گرفته است.

این کارشناس محیط زیستی یادآور شد: سازمان محیط زیست باید با جدیت وارد عمل شود و کارفرما را ملزم کند که بدون ایجاد کریدورهای امن برای حیات‌وحش، اجازه ادامه پروژه صادر نخواهد شد. حتی می‌توان مسیرهای جایگزینی را بررسی کرد که آسیب کمتری به محیط زیست وارد کند.

به گزارش مهر، قطعه سوم آزادراه تهران - شمال به‌عنوان حساس‌ترین و پیچیده‌ترین بخش این پروژه ملی، در یکی از مهم‌ترین زیست‌بوم‌های کشور قرار دارد و به‌دلیل شرایط خاص توپوگرافی و عبور از ارتفاعات البرز، اجرای آن با چالش‌های فنی و زیست‌محیطی متعددی مواجه است.

محیط زیست، محور ساخت منطقه ۳ آزادراه تهران - شمال است

همچنین، هوشنگ بازوند مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور با اشاره به ویژگی‌های خاص منطقه ۳ آزادراه تهران - شمال از نظر توپوگرافی و حساسیت‌های زیست‌محیطی، می‌گوید: با توجه به اهمیت حفظ محیط زیست در این محدوده، دستیابی به یک واریانت اصلاحی با رعایت ملاحظات زیست‌محیطی، منابع طبیعی و ارزیابی‌های فنی از اولویت‌های اصلی در طراحی و اجرای این بخش از آزادراه است.

وی ادامه داد: تأکید وزیر راه و شهرسازی بر توسعه پایدار، بیانگر سیاست‌ها و اولویت‌های وزارتخانه در راستای حفظ محیط زیست و رعایت دغدغه‌های کارشناسان و علاقه‌مندان این حوزه در قالب پیوست‌ها و الزامات قانونی است.

بازوند با تأکید بر لزوم دستیابی به یک گزینه بهینه با محوریت مسائل زیست‌محیطی، تصریح کرد: هدف از اجرای این آزادراه، توسعه زیرساخت‌های ملی با رعایت اصول حفاظت از محیط زیست و میراث طبیعی کشور است و منطقه ۳ آزادراه تهران - شمال می‌تواند الگویی از توازن میان توسعه و حفظ طبیعت باشد.

به گزارش مهر، با توجه به اینکه آزادراه تهران - شمال یک طرح ملی است، اما نگرانی‌های محیط‌زیستی جدی نسبت به تخریب زیستگاه‌های حیات‌وحش، از جمله جنگل‌های ارزشمند البرز، بارها از سوی کارشناسان و فعالان محیط‌زیست مطرح شده است. با این حال، مسئولان راه‌سازی و سرمایه‌گذاران پروژه گفته‌اند که با بهره‌گیری از تونل‌های طبیعی، پل‌های خاص و تدابیر فنی ویژه، تلاش خواهند کرد آسیب به طبیعت را به حداقل برسانند.

آزادراه تهران - شمال در صورت تکمیل، یکی از شاخص‌ترین پروژه‌های راه‌سازی کشور با استانداردهای جهانی خواهد بود، اما تنها در صورتی که میان توسعه و محیط‌زیست، توازن واقعی برقرار شود.