به گزارش خبرنگار مهر، میزگرد علمی «خانواده‌محوری و مسئله مهریه از منظر حقوقی و جامعه‌شناختی» با محوریت بررسی طرح اصلاح قانون مهریه که اخیراً در مجلس مطرح شده است، به همت مجمع ملی خانواده و با همکاری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد. در این نشست، جمعی از اساتید دانشگاه و کارشناسان حقوقی و اجتماعی به بررسی ابعاد مختلف این موضوع پرداختند.

سهیلا صادقی، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران؛ مجید کافی و حسین بستان، دانشیاران جامعه‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ حسن فدایی، حقوقدان و عضو هیئت علمی و مهدی کنی، دبیر مجمع حقوقدانان انقلاب اسلامی در این میزگرد سخنرانی کردند.

مهریه تسویه‌حساب نیست

سهیلا صادقی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در این نشست اظهار کرد: مهریه تسویه‌حساب نیست. این یک امری است که آگاهانه اتفاق می‌افتد. ورود حاکمیت به موضوع خانواده موضوع مهمی است، اما آیا حاکمیت می‌تواند در هر موضوعی در خانواده ورود کند؟

وی افزود: آیا می‌شود تفاوت‌های جنسیتی، قومی و فرهنگی را ندیده گرفت؟ این طرح گویی می‌خواهد یک یونیفرم بدوزد و به تن همه زنان کند. نمی‌شود بدون در نظر گرفتن فرهنگ و سنت به موضوع مهریه ورود کرد. مهریه همیشه در طول تاریخ به‌عنوان پشتوانه مالی و حق زنان شمرده می‌شده است.

صادقی ادامه داد: مهریه امروز از جایگاه اصلی خود خارج شده و ابزاری برای تحقیر و تهدید قرار گرفته است. امروزه دخترانی که مهریه کم دارند، بعضی تحقیر می‌شوند یا برای بخشیدن آن تهدید می‌شوند. مهریه به ابزاری برای قدرت‌نمایی تبدیل شده است.

به گفته این استاد دانشگاه، مهریه باید به عنوان یک انتخاب آگاهانه تلقی شود: اگر نگاه‌مان را اصلاح کنیم و بتوانیم این نگاه را جا بیندازیم، مهریه می‌تواند زمینه‌ساز برابری میان زن و مرد باشد. نباید آن را به عنوان یک تله دید، بلکه به عنوان یک توافق.

ازدواج‌گریزی فراتر از مهریه

صادقی با تاکید بر اینکه نگاه مجلسی‌ها به مهریه به‌عنوان ابزار تسویه‌حساب است، گفت: سوال اینجاست که چند درصد از زنان ایرانی که کارشان به طلاق نرسیده، مهریه خود را طلب می‌کنند؟ یا مردان به اختیار خود مهریه را به همسران‌شان می‌دهند؟ این نشان می‌دهد که مهریه چالش‌آفرین نیست، بلکه به چالش کشیده شده است.

وی همچنین گفت: برخی گمان می‌کنند که اگر تمایل به ازدواج کم شده، مهریه عامل آن است. اما موضوع ازدواج‌گریزی فراتر از مهریه است. وقتی جوانان در تله‌های شغل، تحصیل، مسکن و سبک زندگی گیر افتاده‌اند، ازدواج نمی‌کنند. جوانان ما ازدواج‌ستیز نیستند اما ازدواج از یک سن به سنی دیگر منتقل شده است. حتی اگر مهریه برداشته شود، باز هم ازدواج نخواهند کرد.

صادقی با اشاره به تنوع فرهنگی و اجتماعی در ایران افزود: ما انواع خانواده در جامعه داریم؛ خانواده سنتی، مذهبی، مدرن و غیره. وقتی قومیت و فرهنگ را هم لحاظ کنیم، با تنوع زیادی مواجه‌ایم. نمی‌توانیم یک نسخه واحد برای همه خانواده‌ها بپیچیم. این یعنی بحران.

فرزندآوری، خانه‌داری و روایت‌هایی که نادیده گرفته می‌شوند

وی با بیان اینکه همین خطای نسخه‌واحد را در حوزه فرزندآوری نیز تکرار کرده‌ایم، اظهار داشت: فرزندآوری لزوماً به اقتصاد وابسته نیست. حتی قشر متمول جامعه کمتر فرزندآوری می‌کند. زنان در این حوزه نقش کلیدی دارند. زنان نمی‌دانند که فرزند می‌تواند در خانواده برای زن قدرت اجتماعی ایجاد کند. ما باید گفتمانی متعالی در زمینه خانه‌داری و خانواده‌داری ترویج کنیم.

به باور صادقی، نسخه‌های کنونی بیشتر برای زنانی پیچیده می‌شود که در موقعیت فرودست قرار دارند: زنی که درآمد و استقلال مالی دارد، خود تصمیم می‌گیرد که مهریه‌اش کم باشد یا زیاد. اما زنانی که طلاق در فرهنگ‌شان قبیح است و امکانات مالی پس از طلاق ندارند، نادیده گرفته می‌شوند.

وی افزود: چرا حاکمیت در موضوع مهریه دخالت می‌کند اما در اشتغال و توانمندسازی زنان تحصیل‌کرده ورود نمی‌کند؟ امروز زنانی که مهریه ندارند، بیشتر در معرض باج‌خواهی و بازگشت اجباری به خانه هستند و قدرت چانه‌زنی آن‌ها کمتر است. این به معنای تثبیت جایگاه مردسالارانه در خانواده است.

مهریه؛ تنها ابزار جبرانی زنان در نبود عدالت جنسیتی

وی ادامه داد: زنان به مهریه به عنوان یک ابزار جبرانی نگاه می‌کنند. در جامعه‌ای که هنوز عدالت جنسیتی محقق نشده، نباید همین ابزار را هم از آن‌ها گرفت. در غیر این صورت نه تنها نابرابری‌های جنسیتی تشدید می‌شود، بلکه نابرابری‌های درون‌جنسیتی نیز ایجاد خواهد شد؛ یعنی زن طبقه پایین، متوسط و بالا با هم متفاوت خواهند بود.

صادقی در پایان تاکید کرد: نمی‌شود بدون پرداختن به موضوعاتی چون ارث و دیه، صرفاً برای مهریه عدد تعیین کرد. این نگاه، سطحی و ناقص است.