یوسف رحیمی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره آخرین مجموعه‌شعرش گفت: مجموعه‌شعر قبلی من، «حُسن یوسف»، سال ۱۳۹۶ منتشر شد که گزیده‌ای از اشعار ولایی و آیینی بود و با انتخاب آقای شرافت و بیاتانی سر و شکل گرفت. چون من در فضای هیئت کار می‌کردم سروده‌های زیادی داشتم و برای اینکه آنها منتشر شوند، باید گزینشی از بین آنها صورت می‌گرفت که این عزیزان زحمت کشیدند.

رحیمی ادامه داد: کتاب اخیر هم کتابی است با عنوان «دوستت دارم» که برداشتی شاعرانه از چند دعا و مناجات است؛ مناجات شعبانیه، مناجات خمس عشر، دعای کمیل، دعای ابوحمزه و دعای ندبه. این کتاب تقریباً ۳۰۰ صفحه است و ساختارش هم به این شکل است که هم متن کامل دعا و هم ترجمه دعا آمده و در کنار آن اشعاری که برگرفته از مضامین دعا سروده شده است، قرار دارد. به نظرم مخاطب اصلی کتاب، دوستان مداح هستند که در محافل مناجات از این اشعار استفاده کنند. البته طبیعی است که این کتاب برای مخاطب عمومی هم قابل استفاده است و گروه‌های مختلف مثل مجری‌ها هم می‌توانند از آن بهره ببرند.

فرمایشات رهبر انقلاب درباره شعر مناجاتی، منجر به کتاب «دوستت دارم» شد

این شاعر با اشاره به دیدار شاعران آیینی با مقام معظم رهبری در سال ۹۰، گفت: در آن دیدار حضرت آقا به مسائل مهمی اشاره کردند که یکی از مسائل همین بحث شعر مناجات بود؛ به ویژه شعر مناجاتی که با تکیه بر ادعیه سروده شده باشد. من یکی دو سال روی دعای ابوحمزه کار کردم و کتابی به نام «صبح اجابت» منتشر شد. سال ۹۵ که دومین دیدار شاعران آیینی بود، فرصت در اختیار من قرار گرفت و چند تا از این رباعی‌ها را خواندم. رباعی‌ها هم مورد تحسین رهبری قرار گرفت و هم مجدداً در فرمایشاتی که داشتند به این موضوع اشاره کردند. این باعث شد من انگیزه پیدا کنم و روی دعاهای دیگر جدی‌تر کار کنم. تقریباً از سال ۹۵ تا ۱۴۰۳ حدود هشت سال زمان گذاشتم تا دعاهای دیگر را هم در قالب شعر ارائه کنم. این کتاب سال گذشته توسط نشر «پنج‌ دری» منتشر شد و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت.

وی درباره قالب شعرهای کتاب «دوستت دارم» توضیح داد: همه این پنج دعا مفصل هستند. خود مناجات خمس عشر حداقل ۱۵ تا مناجات است که هرکدام فضاهای مختلف و مفصلی دارد. اولین دعایی که من سراغش رفتم، دعای ابوحمزه بود و جمع‌بندی خودم این بود در قالب رباعی کار کنم. برای دعاهای دیگر، برای اینکه درگیر تکرار در مضمون نشوم، سعی می‌کردم وزن و قالب را عوض کنم. اثر بعدی مناجات خمس عشر بود که من در قالب دوبیتی کار کردم. دعای کمیل، مناجات شعبانیه و دعای ندبه را هم در قالب مثنوی کار کردم ولی وزن هرکدام از آنها متفاوت بود. خود دعای ندبه را به واسطه اینکه فرازهای مختلفی دارد، مثلاً یک بخشی از آن حالت ندبه و شکواییه دارد و یک بخشی حالت حماسی پیدا می‌کند، از دو وزن استفاده کردم.

رحیمی با بیان اینکه شکل کارش در ترجمه منظوم این دعاها اقتباس بوده، گفت: من سعی کردم به شکل‌های مختلف مضامین دعا را در شعرم منعکس کنم. مثلاً گاهی یک عبارتی عیناً در شعر آمده است و شده یک مصراع از رباعی. گاهی از بخشی از عبارت استفاده کردم. گاهی فقط مضمون و محتوا را در شعرم آورده‌ام که می‌شود گفت ترجمه منظومی از آن دعا است. گاهی هم از یک بخش دعا الهام شاعرانه گرفته‌ام و برداشت خودم را سروده‌ام. مثلاً فرض کنید محتوایی را از دعا برداشت کرده‌ام و بعد خودم یک مضمون شاعرانه بر اساس آن ساخته‌ام. بنابراین ممکن است بعضی ابیات به صورت کامل و دقیق، مقید به متن دعا نباشد. یکسری گریزها و فرازها در ذهن خودم بود که آن را آورده‌ام. البته در کتاب این فرازها مشخص شده و مخاطب این تغییر را متوجه می‌شود.

رحیمی در پاسخ به این سوال که قصدش از نوشتن این کتاب تولید یک کار ادبی شاخص بوده یا برطرف کردن نیاز مخاطب، گفت: به نظر من می‌توان در یک محفل علمی دو ساعته درباره این موضوع صحبت کرد که ما وقتی می‌خواهیم اثری را خلق کنیم که هم شعر باشد و هم قابلیت ارائه به مخاطب عمومی را داشته باشد، باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد. اما به صورت کلی هم مخاطب هیئتی و هم عموم مردم مخاطب اصلی من بودند. یعنی من هرگز چنین دغدغه‌ای نداشتم که برای شاعران اثر شعری خلق کنم تا آنها با مضمون ادعیه آشنا شوند. شاعران خودشان دستی بر آتش دارند و اگر بخواهند با این مضامین آشنا شوند، باید سراغ سرچشمه اصلی بروند. من می‌خواستم مخاطب عام از این شعر استفاده کند. اگرچه تلاش من این بوده، تا مقداری که در توان من است، جنبه‌های شاعرانه را رعایت کنم تا عنوان شعر بر آنها صدق کند.

وی ادامه داد: البته همانطور که توضیح دادم سرودن مجموع آثار این کتاب حدود دوازده سیزده سال زمان برده است. هر شاعری دچار تحول در نگرش به شعر و تحول در زبان شعر می‌شود. از این جهت ممکن است بعضی آثار این کتاب از نظر سطح ادبی با همدیگر تفاوت‌های جدی داشته باشند. منتها اگر می‌خواستم شعرها را بازسرایی کنم خیلی زمان می‌برد. بنابراین برای اینکه کار ناقص نشود، از درج بعضی ابیات که به نظرم رتبه پایین‌تری داشتند، صرف نظر نکردم. هرچند که من این اشعار را در طول دوره سرایش به اساتید و شاعران مختلفی عرضه کردم؛ از جمله استاد سید مهدی حسینی، حسن بیاناتی، رضا خورشیدی و عباس همتی. این دوستان نسبت به این اشعار نظر دادند و من اصلاحات قابل توجهی در اشعار انجام دادم. یعنی سعی کردم ایرادی در شعرها نباشد ولی اینکه بگویم سطح شعرها در اوج است، نه، اینطور نیست. طبیعتاً فراز و فرودهایی دارد. وقتی شما می‌خواهی تمام متن دعا را در اثر خودتان منعکس کرده باشید، بعضی جاها در اوج هستید و بعضی جاها کمتر.

کتابی که می‌تواند به تقویت حافظه ادبی مردم کمک کند

این شاعر گفت: در طول این سال‌ها استاد مجاهدی کتابی را با نام «سیری در قلمرو شعر توحیدی» منتشر کردند و آثار دیگری هم از شاعران در این حال و هوا منتشر شده بود. من این تجربه‌های ادبی را هم مقابل چشم خودم داشتم و سعی کردم از آنها توشه بردارم. مهم‌ترین نکته برای من این بود که این اثر برای عموم مخاطبان قابلیت استفاده داشته باشد. چون بعضی از آثار جزو شاهکارهای ادب فارسی هستند ولی مخاطب امروزی نمی‌تواند از آن استفاده خاصی داشته باشد. خلق چنین اثری، نمی‌گویم بی سابقه، ولی کم سابقه است. من کمتر دیده‌ام یک شاعر متن کامل یک دعا را در اثر خودش منعکس کند. در این سال‌ها از شعر مناجاتی و ظرفیت‌های آن غفلت کردیم و من امیدوارم کتاب «دوستت دارم» کمک بکند که دوباره به ادعیه‌ و مناجات‌ها برگردیم و درباره آنها کار ادبی کنیم.

وی ادامه داد: وقتی بعضی دوستان من این کتاب را می‌دیدند، می‌گفتند خیلی خوب است که این کتاب در مساجد هم قرار بگیرد. حضرت آقا در دیدار با شاعران در فروردین ۱۴۰۳ می‌فرمودند حافظه جامعه یک مقداری از ادبیات خالی شده و جا دارد این حافظه ادبی تقویت شود. بخش قابل توجهی از جامعه ما همین مردمی هستند که شب‌های قدر و روز عرفه و… در محافل و جلسات به صورت پرشور شرکت می‌کنند. این فرصت خوبی است که حافظه ادبی‌شان هم تقویت شود؛ چه به واسطه اشعار خوبی که مداحان می‌خوانند و چه به واسطه چنین کتابی که در قفسه مسجد و حسینیه قرار دارد.

رحیمی در پایان گفت: این مسائل نیاز به توجه جدی مسئولین دارد. اینکه یک کتاب در قفسه مسجد قرار بگیرد، کار من شاعر نیست. هم انتشار کتاب و هم توزیع آن در این حجم از عهده شاعر خارج است. نهادی مثل امور مساجد کشور باید نسبت به این نوع اقدامات برنامه‌ریزی کند.