خودرو برای نخستین‌بار در بورس ‌کالا در سال ۱۴۰۱ عرضه شد؛ به‌طوری که کمتر از ۳‌ درصد تولیدات ایران‎خودرو و کمتر از یک ‌درصد خودروهای سایپا در بورس‌ کالا عرضه شدند. با این حال شورای‌رقابت این نوع عرضه را متوقف کرد. معاون صنایع ماشین‌آلات و تجهیزات وزارت صمت در همایش اخیر قطعه‌سازان تاکید کرد که این وزارتخانه به‌دنبال اعمال اصلاحات قیمتی در بازار خودرو در خردادماه است. با این حال، تنها یک روز پس از این اظهارنظر، مدیرعامل ایران‌خودرو اعلام کرد هیات‌مدیره این شرکت تصمیم به‌عرضه برخی محصولات در بورس‌ کالا گرفته است؛ اقدامی که نشان می‌دهد خودروسازان همچنان به‌دنبال فرار از قیمت‌گذاری دستوری هستند.

ادل پیرمحمدی در این رابطه گفته بود: «صنعت‌خودرو با شرایط فعلی دیگر نمی‌تواند طاقت بیاورد. راهی جز ورود به‌بورس‌ کالا نداریم؛ اما اعلام می‌کنیم برای عرضه در بورس کالا، برنامه دقیق می‌دهیم تا با حفظ آرامش بازار و اعتبار خودمان، عرضه پرحجم را به‌موقع تحویل خریداران دهیم.»

دو روز پس از این اظهار نظر، ایران‌خودرو نامه‌ای به بورس‌ کالا ارسال کرد و در آن از پیگیری برای عرضه مجدد خودروهایی همچون هایما، پژو ۲۰۷، دنا و تارا در بورس‌ کالا خبر داد. از سوی دیگر این شرکت همچنین پیگیر پذیرش محصولات جدیدی همچون سورن، رانا و ری‌را نیز در بورس‌ کالا شد.

مدیرعامل بورس‌کالا نیز خبر داد که جلسه مشترکی برگزار شده تا هماهنگی بیشتر و بررسی ابعاد مختلف فرآیند عرضه خودرو انجام شود.

اما ماجرا به‌همین سادگی نیست؛ چراکه شورای‌رقابت شدیدا مخالف بازگشت خودرو به‌تالار نقره‌ای است. طی دو سال گذشته نیز هر بار که موضوع این شکل از عرضه خودرو مطرح می‌شد، شورای‌رقابت و سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در برابر آن مقاومت کرده و اجازه اجرای آن را نمی‌دادند. این بار نیز شورای‌رقابت سریعا نسبت به‌موضوع واکنش نشان داد و اعلام کرد که این نهاد هیچ مجوزی برای عرضه خودرو در بورس‌ کالا صادر نکرده است.

برخی از طرفداران قیمت‌گذاری دستوری نیز طی روزهای گذشته این شکل از عرضه خودرو بدون مجوز شورای‌رقابت را نوعی تخلف تعبیر کردند. بنابراین خودروسازان برای بازگشت به سازوکار بورس ‌کالا مسیر همواری را پیش رو ندارند. اما پرسش این است که چرا درست زمانی که وزارت صمت از اصلاح قیمت خودرو خبر داده، آن‌ها به‌دنبال راه جایگزین هستند؟ به‌طوری که پیرمحمدی در مورد دلیل این تصمیم گفته بود: «با توجه به‌شرایط سخت و زیان‌دهی ایران‌خودرو به‌دلیل قیمت‌گذاری دستوری و چشم‌پوشی از واقعیت‌های اقتصادی و تعلل طولانی‌مدت سازمان حمایت برای تعیین‌تکلیف وضعیت قیمت‌گذاری، در هیات‌مدیره ایران‌خودرو تصمیم گرفتیم از ظرفیت قانونی و شفاف بورس‌ کالا برای عرضه محصولات استفاده کنیم.»

وی از افزایش هزینه‌های تولید، رشد دوبرابری هزینه‌های گمرکی، افزایش حدود ۴۰ درصدی دستمزد و رشد نزدیک به دوبرابری قیمت نهاده‌های تولید و جهش سایر هزینه‌ها از آخرین قیمت‌گذاری خودرو تاکنون خبر داده بود.

از طرفی به‌گفته معاون وزیر صمت، حل مساله قیمت‌گذاری پیش‌نیازهایی دارد. مخصوصا این‌که ۲۹ نهاد مختلف در امور خودرو تصمیم می‌گیرند. این میزان پراکندگی، مدیریت و تصمیم‌گیری را مختل کرده است. با تکیه بر همین اظهارنظر می‌توان گفت جلب رضایت ۲۹ نهاد برای اصلاح قیمت فرآیندی بسیار زمان‌بر است.

اما با توجه به این مسائل سه سناریو مختلف را در مورد آینده نزدیک قیمت‌گذاری خودرو می‌توان تصور کرد. سناریو اول این است که خودروساز اساسا به‌دنبال چرخش فرمان عرضه خودرو به سمت بورس ‌کالا نیست، بلکه از این مسیر برای فشار به سیاستگزاران استفاده می‌کند. خودروسازان اعلام کرده‌اند که تصمیم برای عرضه خودرو در تالار نقره‌ای به‌علت تعلل در قیمت‌گذاری جدید گرفته شده است و حتی جمشید ایمانی، قائم‌مقام ایران‌خودرو نیز اعلام کرده که «مشکل اصلی قیمت‌گذاری نیست، بلکه عدم‌اجرای به‌موقع دستورالعمل‌هاست.»

در سناریوی دوم، گرچه برخی ورود خودرو به‌تالار بورس ‌کالا بدون مجوز شورای‌رقابت را «تخلف» تعبیر می‌کنند، اما به‌نظر می‌رسد خودِ خودروسازان چنین برداشتی ندارند؛ چراکه آن‌ها اعلام کرده‌اند تصمیم هیات‌مدیره مبنی بر استفاده از «سازوکار قانونی و شفاف» بورس کالاست. سناریوی سوم اما یافتن راهی بینابینی است. به‌طوری که عرضه در بورس‌ کالا در مدت‌زمان محدودی انجام شود تا فرآیند بوروکراتیک قیمت‌گذاری انجام شود و در این مدت‌زمان نیز خودروساز مجبور به‌تحمل زیان نباشد.

ادامه روند افزایش بهای داخلی‌ها و چینی‌ها

خودروهای داخلی روز گذشته رشد بهای یک تا ۳۳ میلیون‌تومانی را تجربه کردند. جایی که پژو ۲۰۷ پانوراما اتومات ارتقا یافته (۱۴۰۴) با ۳۳ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۱۴۸ میلیون‌تومان، دنا اتومات آپشنال (۱۴۰۴) با ۲۳ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۲۳۳ میلیون‌تومان، ساینا GX دوگانه (۱۴۰۳) با ۱۸ میلیون‌تومان افزایش ۶۲۱ میلیون‌تومان، شاهین اتومات (۱۴۰۴) با ۱۵ میلیون‌تومان افزایش ۹۸۰ میلیون‌تومان و پژو ۲۰۷ دنده‌ای هیدرولیک (۸۵گانه) (۱۴۰۴) با ۱۲ میلیون‌تومان افزایش ۸۴۴ میلیون‌تومان قیمت‌گذاری شدند.

همچنین در میان خودروهای مونتاژی شاهد رشد بهای ۱۰ تا ۳۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که هایما S۸ (۱۴۰۴) با ۳۰ میلیون‌تومان افزایش ۲ ‌میلیارد و ۱۵۰ میلیون‌تومان، فونیکس تیگو ۸ پرومکس اکسلنت (۱۴۰۳) با ۳۰ میلیون‌تومان افزایش ۳ ‌میلیارد و ۶۰۰ میلیون‌تومان، دیگنیتی پرستیژ (۱۴۰۴) با ۲۰ میلیون‌تومان افزایش ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون‌تومان، ریسپکت پرایم تیپ ۲ (۱۴۰۴) با ۲۰ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۶۸۰ میلیون‌تومان و فیدلیتی پرستیژ ۷ نفره (۱۴۰۴) با ۱۰ میلیون‌تومان افزایش ۳ ‌میلیارد و ۳۵۰ میلیون‌تومان خرید و فروش شدند.

از طرفی در خودروهای وارداتی شاهد افت بهای ۵۰ و ۱۰۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که ارزش هوندا HR-V eHEV (۲۰۲۴) با ۱۰۰ میلیون‌تومان کاهش به ۵ ‌میلیارد و ۹۰۰ میلیون‌تومان، نیسان قشقایی تک‌دیفرانسیل (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش به ۳ میلیارد و ۶۵۰ میلیون‌تومان، تویوتا bz۴X ۶۱۵ پرو (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش به ۵ میلیارد و ۳۰۰ میلیون‌تومان و هیوندای کونا (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش به ۴ میلیارد و ۵۰ میلیون‌تومان رسید.