به گزارش خبرنگار مهر، مجید قاسم کردی حقوقدان و فعال مدنی در یادداشتی نوشت: روابط همسایگی، از دیرباز یکی از مهم‌ترین جلوه‌های همزیستی اجتماعی در جوامع شهری و روستایی بوده است. این رابطه نزدیک و دائمی، گاه موجب تقویت پیوندهای انسانی و گاه زمینه‌ساز بروز اختلافاتی می‌شود که در صورت نداشتن چارچوب قانونی مشخص، می‌تواند به مشکلاتی گسترده تبدیل شود. در این میان، شناخت حقوق و تکالیف متقابل همسایگان و آشنایی با قوانین و نهادهای مربوط، نقش مهمی در مدیریت صحیح این روابط دارد.

از رایج‌ترین مشکلات همسایگی می‌توان به ایجاد مزاحمت صوتی اشاره کرد. پخش موسیقی یا تلویزیون با صدای بلند، انجام تعمیرات و ساخت‌وساز در ساعات استراحت، یا نگهداری از حیواناتی که سر و صدای مداوم دارند (مانند سگ) از جمله مصادیقی است که آرامش روانی همسایگان را بر هم می‌زند. این رفتارها می‌تواند در صورت استمرار، مصداق مزاحمت برای دیگران و حتی جرم تلقی شود.

یکی دیگر از مصادیق اختلاف میان همسایگان، تجاوز به حریم ملکی است. گاهی برخی مالکان بدون رعایت فاصله‌های قانونی در ساخت دیوار، پنجره یا بالکن، وارد حریم شخصی یا بصری همسایه می‌شوند. همچنین نصب دوربین‌هایی که فضای ملک مجاور را تحت پوشش قرار می‌دهند، می‌تواند از نظر قانونی تعرض به حریم خصوصی محسوب شود و قابلیت پیگرد قضائی داشته باشد.

در ساختمان‌های چند واحدی، مشکلات مربوط به استفاده از مشاعات همچون راه‌پله، پارکینگ، حیاط یا پشت‌بام نیز از زمینه‌های شایع بروز اختلافات است. رفتارهای خودخواهانه، پارک خودرو در محل پارکینگ دیگران، استفاده انحصاری از فضای مشترک یا تغییر کاربری بخشی از مشاعات بدون رضایت دیگران، می‌تواند موجب تنش‌هایی شود که گاهی به شکایت رسمی می‌انجامد.

موضوع ورود آب باران یا فاضلاب از ملک یک همسایه به ملک دیگر نیز یکی از مشکلات مهم محسوب می‌شود. گاه به دلیل طراحی نادرست شیب سقف یا حیاط، یا سهل‌انگاری در نگهداری سیستم فاضلاب، آب‌های زائد به خانه همسایه نفوذ می‌کنند که این امر، مسئولیت مدنی و حتی کیفری به دنبال دارد.

رفتارهای آزاردهنده یا نامتعارف از سوی یک همسایه نیز ممکن است زمینه‌ساز مشکلات رفتاری یا اخلاقی شود. توهین، تهدید، درگیری لفظی مکرر یا حتی افشاگری‌های شخصی و خانوادگی، مصادیق رفتاری هستند که گاه به طرح شکایت کیفری می‌انجامند. قانون‌گذار در این موارد با استناد به مواد مختلف قانون مجازات اسلامی از حیث توهین، تهدید یا نشر اکاذیب، برای بزهکاران مجازات تعیین کرده است.

از منظر قانونی، مواد متعددی در قانون مدنی، قانون مجازات اسلامی و آئین‌نامه‌های شهرداری به بررسی این نوع اختلافات پرداخته‌اند. برای نمونه، ماده ۱۳۲ قانون مدنی تصریح می‌کند که هیچ‌کس نمی‌تواند از حق خود به گونه‌ای استفاده کند که موجب ضرر به دیگران شود. همچنین قوانین مربوط به تملک آپارتمان‌ها نیز به وضوح حدود استفاده از مشاعات، نحوه تصمیم‌گیری جمعی و رفع تعارضات را مشخص کرده‌اند.

نهادهایی که مسئول رسیدگی به این نوع دعاوی هستند نیز متنوع‌اند. شوراهای حل اختلاف، با توجه به ماهیت صلح‌جویانه خود، در بسیاری از موارد می‌توانند پیش از ورود قضائی به موضوع، اختلاف را خاتمه دهند. در موارد پیچیده‌تر یا دارای جنبه مالی و ملکی، دادگاه‌های عمومی حقوقی وارد عمل می‌شوند. در صورتی که موضوع جنبه کیفری داشته باشد، کلانتری محل و دادسرا به عنوان مرجع اولیه ورود، گزارش‌گیری و تشکیل پرونده را انجام می‌دهند. همچنین شهرداری‌ها نیز در زمینه رسیدگی به تخلفات ساخت‌وساز یا اشغال معابر و مشاعات، وظایف قانونی مشخصی دارند.

در پایان، لازم است برای کاهش این نوع اختلافات، اقدامات پیشگیرانه‌ای نیز صورت گیرد. آموزش حقوق همسایگی از طریق رسانه‌ها، توسعه فرهنگ آپارتمان‌نشینی، استفاده از مدیران ساختمان آموزش‌دیده، و ایجاد مراکز میانجی‌گری محلی، از جمله راهکارهایی است که می‌تواند موجب ارتقا سطح تعامل مسالمت‌آمیز میان ساکنان یک محله شود. بهره‌گیری آگاهانه از ظرفیت‌های قانونی و پرهیز از خشونت و هیجان در برخورد با همسایگان، نه‌تنها به حفظ آرامش کمک می‌کند، بلکه نمونه‌ای از مسئولیت‌پذیری اجتماعی در زندگی شهری است.

نقش دستگاه قضائی در حل اختلافات همسایگی

سیستم قضائی در ایران نقش مهمی در رسیدگی به دعاوی همسایگی دارد. شوراهای حل اختلاف و دادگاه‌های صلح به طور خاص برای رسیدگی به این‌گونه مسائل تأسیس شده‌اند و می‌توانند به سرعت و با هزینه کم به پرونده‌های مزاحمت رسیدگی کنند. همچنین، در مواردی که مزاحمت به سطحی برسد که سلامت یا آسایش عمومی را تهدید کند، امکان پیگیری کیفری نیز وجود دارد.

قانون مدنی ایران، به‌ویژه ماده ۱۳۲، به وضوح بر لزوم رعایت حقوق همسایگان تأکید دارد. زندگی مسالمت‌آمیز در کنار همسایگان نیازمند احترام متقابل و رعایت حقوق یکدیگر است. با کمی توجه و همکاری، می‌توان از بسیاری از این مشکلات جلوگیری کرد و محیطی آرام و دلپذیر برای همه ساکنان ایجاد کرد؛ بنابراین اگر با همسایه خود دچار مشکل شدید ابتدا راهکارهای دوستانه را امتحان کنید، اما در صورت لزوم، از ابزارهای قانونی نیز برای احقاق حق خود استفاده کنید.