به گزارش گروه حوزه و روحانیت خبرگزاری تسنیم، کرسی جایگاه حکمرانی مقاومت در فرآیند سنت‌های الهی که از سوی حجت‌الاسلام دکتر ترخان ارائه شد، با حضور حج اسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا و سید سجاد ایزدهی مورد بحث، بررسی و نقد قرار گرفت.

 حجت‌الاسلام والمسلمین ایزدهی گفت: ایده حجت‌الاسلام دکتر ترخان در نشست گویا و مشخص بود؛ اما در مجموع در مورد این کرسی چند نکته وجود دارد.

بین امور تکوین و امور سنت تفاوتی گویا وجود دارد

استاد گروه سیاست پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود:بین امور تکوین و امور سنت تفاوتی گویا وجود دارد که در این میان تبیین نشده که اگر چیزی قطعی و فکری و قهری بود سنت است یا نیست؛ برای مثال فرار خرگوش از روباه در حالی که خرگوش ضعیف‌تر از روباه است سنت به شمار می‌رود یا فطرت و غریزه و یا سنت است؟

وی تصریح کرد:به عبارت دیگر سنت آیا آن پیروزی مظلوم بر ظالم است یا صرف مقاومتی که انجام می‌شود و مظلوم در مقابل ظالم مقاومت می‌کند، این قهری و فطری و غریزی و حیوانی است؟

بین مقوله فطرت و سنت باید تفاوت قائل باشیم

حجت‌الاسلام ایزدهی بیان کرد: اینکه خدا وعده داده این‌ها را بعد از اینکه مظلوم بودند، خلیفه قرار می‌دهد و اراده کرده بعد از اینکه ضعف داشته‌اند به خلافت برسند نه با مقاومت؛لذا مقاومت سنت نیست و غریزی و فطری است و باید بین مقوله فطرت و سنت تفاوت قائل باشیم.

وی عنوان کرد: نکته دوم اینکه حکمرانی ذیل نظام معرفتی و سیاسی و حکومتی قرار می‌گیرد ولو مثلا بگوییم حکمرانی سایبر؛ اما چون حکمرانی یک قدرت و اقتداری را می‌طلبد؛ از این رو اگر بخواهیم این بحث را مطرح کنیم مقوله مقاومت باید ذیل یک قدرت و اقتدار مطرح شود، نه هر مقاومتی منظورمان باشد.

استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: نکته سوم این است که مقاومت به معنای صبر نیست، انسان ها و موجودات نسبت به یکدیگر سه حالت برایشان متصور است یک حالت تفوق و برتری و یک حالت هم ترازی و یک حالت ضعف است.

وی در تشریح این سه حالت گفت: در حالتی که انسان غلبه دارد، هجوم می‌آورد و در جایی که هم ترازی دارد از خودش عمدتا دفاع می‌کند و وقتی در حالت ضعف قرار دارد از هویت خودش در مقابل آن دفاع می‌کند؛ مقاومت یعنی تلاش برای بقا در مقابل قوی؛ اینکه صبر را به معنای مقاومت بدانیم درست نیست، بلکه صبر را به معنای استقامت معنا می‌کنیم چه شما قوی باشید نسبت به این جایگاه و حکومت باید استقامت کنید و و اگر ضعیف باشید باید در مسیر استقامت کنید.

 ایزدهی افزود: مقاومت یعنی استقامت ضعیف نسبت به قوی در جایگاه ظلم؛ اگر مقاومت را این گونه معنا کنیم هر کجایی بحث صبر بوده، استقامت نیز بوده؛ اما به معنای مقاومت نیست، بلکه استقامت به معنای پویایی و حرکت به سمت جلوست.

وی بیان کرد: نکته چهارم اینکه مقاومت یک مقوله حق و باطلی است، مقاومت مظلوم و ظالم است، وقتی امام زمان می‌آید تعبیر بزرگان این است که عالم را به عدل و داد اقامه می‌کنیم، بعد از اینکه ظلم و فساد آن را فراگرفت، در این جا بحث ظلم مطرح است، حکایت مقاومت مساله استضعاف و امامت است و فرقی نمی‌کند در این مساله که مظلومین در کجای دنیا هستند.

این استاد حوزه در نقد خود به کرسی علمی عنوان کرد:مقوله مقاومت در برابر ظالم است، این جا دین و باور رکن دوم به شمار می‌رود و مقاومت علیه استکبار و استبداد است، همچنین مقوله نهی از منکر مبتنی بر ولایت است، نسبت به آمریکا و اسرائیل بحث امر به معروف و نهی از منکر مطرح نیست؛ بلکه مقاومت است.

وی ادامه داد: مقوله‌ای که دکتر ترخان بیان کردند و بحث قابل قبولی است، ما اگر بخواهیم بحث را مطرح کنیم آنچه بیان کردند بحث سر جایگاه نیست و باید بفرمایند جایگاه چیست و در نهایت در این فرضیه بگویند جایگاه مقاومت و جایگاه حکمرانی مقاومت در فرآیند سنت الهی چیست و آیا جایگاه مقدمه‌ای یا جایگاه ملازمی یا جایگاه تزئینی یا جایگاه قهری دارد.

ایزدهی اظهار داشت: به نظر می‌رسید بحث در این زمان اندک باز نشد، اینکه مقاومت چه جایگاهی با سنت‌ها دارد و این فرآیند سنت‌های الهی یعنی مرحله‌ای گویا و سنت‌ها، فرایندی دارد و مقاومت یکی از حلقه‌هاست، در این بحث‌ها حکمرانی کم خود را نشان داد و ما به درک مشخصی از این مهندسی که سنت‌های الهی باشد نرسیدیم.

در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین مهاجرنیا با تقدیر از ارائه دهنده کرسی خاطرنشان کرد: بحث امروز یکی از موضوعات مغفول و فراموش شده‌ و یکی از مهم‌ترین بنیادهای معرفتی قرآنی است که مضووع پژوهش خود قرار داده‌اند و کاملا کار نوآورانه و با بداعت است.

وی بیان کرد: پیوندی که میان سنت‌ها و قوانین تکوینی با مسائل روز و امور تشریعی برقرار کردند کار بسیار مهم و ارزشمند و نو است و حقیقتا جای آن خالی است؛ حکمرانی به عنوان مقوله‌ای تشریعی و ارادی انسان‌ها نسبت آن برقرار شود با امور تکوینی امر بسیار مهمی است.

نقش حکمرانی مقاومت در سنت جعل امامت و سنت استخلاف صالحین بحثی بسیار کارآمد است

مدیر گروه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی عنوان کرد: ایشان چند کتاب و مقاله در این موضوع نوشتند و این کرسی ارائه یک نظریه فکری است و در این جلسه حکمرانی مقاومت را به عنوان شرط لازم در تحقق سنت‌ها مطرح می‌کنند که موضوع جدیدی است و می‌تواند یک مدل باشد، به خصوص نقش حکمرانی مقاومت در سنت جعل امامت و سنت استخلاف صالحین بحثی است که بر تبیین بحث‌های سیاسی بسیار کارآمد است.

وی ادامه داد: چند نکته در تکمیل بحث عرض می‌کنیم؛ نخستین نکته راجع به مفاهیم است، در یک تحقیق آن چیزی که خواننده را با گوینده و نویسنده همراه می‌سازد تبیینی شفاف و دقیق و روشن از مفاهیم است، در اینجا چند مفهوم داشته‌ایم و ایشان تقسیم‌بندی از سنت‌ها داشتند؛ ولی مفهوم به صورت دقیق تبیین نشد و یا به حکمرانی اشاراتی داشتند؛ اما حکمرانی تعاریف زیادی دارد و باید دقیق تعریف می‌شد.

مهاجرنیا گفت: سنت‌های الهی در قرآن نیز مطرح می‌شود و یک مقدار باید تائید آیات که بسیار مهم است آورده می‌شد، همچنین در این تحقیق خلا چارچوب نظری و یا چارچوب مفهومی در بحث است، اصلا جایگاه این بحث کجاست و آیا تفسیری موضوعی است و کدام نظریه را مطرح می‌کند و ذیل کدام بوده است.

وی بیان کرد: اگر چارچوب مشخص شود بعد روش کار و روش تحقیق را می‌پرسیم، به خصوص اینکه روش اهمیت زیادی در نظریه دارد چون تبیین نشد خلاهایی ایجاد شد، نکته دیگر اینکه متن به دلیل فرصت کم ساده سازی شد، وقتی می گوییم سنت فقط قانون کلی بسیط نیست تحت تاثیر عوامل متعددی است و مخصوصا سنت مشروط تحت تاثیر عوامل متعددی مثل تقوا و عمل صالح است و یکی از آنها مقاومت است، همه آن‌ها در چارچوب مقاومت قرار نمی‌گیرد.

این استاد حوزه عنوان کرد:در خصوص سنت امامت هم این گونه است، خیلی راحت گفته شد اگر مقاومت کردید به جعل سنت امامت می‌رسید خیر؛ خیلی کارها باید اتفاق بیفتد و جعل امامت نیز تحت تاثیر عوامل متعددی است اما این نسبت‌ها نادیده گرفته شد، همنچنین یک سری موانع وجود دارد و باید موانع در تحقق سنت مشروط اشاره می‌شد.

وی اظهار داشت:سنت تکوینی باید روشن شود؛بستر قانون الهی بستر تحقق یک شرط و مشروط است یعنی خداوند قانونی دارد و در درون این قانون داریم کار می‌کنیم اگر یاری کنیم پیروز می‌شویم یعنی قانون حاکم بر این شرط مشروط وجود دارد اما عملیات شرط و مشروطی در این بستر تحقق پیدا می‌کند.

مهاجرنیا خاطرنشان کرد:یک نکته دیگر خلایی ناشی از تعریف مفاهیم بود، نقش حکمرانی مقاومت در سنت‌ها بیان شد این جا آیاتی خوانده می‌شود اما حکمرانی خدا را باید بیان می‌کرد،حکمرانی تدبیر و تصمیم‌سازی است و در حوزه رفتار خدا حکمرانی داریم، در این میان برخی از آیات معلوم نشد حکمرانی خدا یا بشر مورد نظر است.

وی گفت: نکته دیگر دسته بندی بسیطی بود که انجام شد و سنت مطلق مشروط و یا سنت مطلق رقابتی است، در سنت مشروط گفته شده این به اراده انسان‌ها بستگی دارد چون سه قسم تعریف دقیق نشد.

حجت‌الاسلام والمسلمین قاسم ترخان نیز در انتهای نشست علمی در پاسخ به برخی از انتقادهای مطرح شده از سوی ناقدان ابتدا خطاب به حجت‌الاسلام ایزدهی عنوان کرد: احساس می‌کنم بحث من به خوبی منتقل نشده است، من هیچ گاه نگفتم سنت مقاومت است، گفتم سنت‌هایی داریم و می‌خواهیم جایگاه مقاومت را در سنت‌ها مشخص کنیم و به جایگاه پرداختیم.

اگر مقاومت اتفاق بیفتد بستری را فراهم می‌کند تا سنت دیگری تحقق یابد

وی بیان کرد: بنده گفتم پس از جریان سنت است که اگر مقاومت اتفاق بیفتد بستری را فراهم می‌کند تا سنت دیگری تحقق یابد که سنت جعل امامت می‌رسد، من فرآیندی را نشان دادم که در جایی مقاومت پس از اجرای سنت است و جایی مقاومت قبل از اجرای سنت است.

استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: خدا قانونی را در هستی ایجاد می‌کند و خدا انسان را آزمایش می‌کند بعد نوبت انسان می‌رسد اگر صابرین بوده بستر برای ایجاد سنت دیگری فراهم می‌شود من در این مقاله به یکی از شرایط اشاره کردم که مقاومت است.

وی در مورد پاسخ به حجت‌الاسلام محسن مهاجرنیا اظهار داشت: استقامت یک تأثیری دارد اگر سکولار در برابر ظلم ایستادگی کند نتیجه می‌بیند اگر ایمان اضافه شود عنایت ویژه‌ای خواهد شد، خدا می‌گوید من قانون امداد دارم که برای انسان‌های ویژه است.

گفتنی است، کرسی جایگاه حکمرانی مقاومت در فرآیند سنت‌های الهی با مشارکت گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با هدف گفت‌وگو، نقد، تقویت فضای عقلانی، ترویج و بررسی دیدگاه‌های مختلف و گفتمان‌سازی علمی در دانشگاه طلوع مهر برگزار شد.

بخش نخست این نشست را می‌توانید اینجا بخوانید.

خبرنگار: حمیده زند

انتهای پیام/