به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، خشکسالی عمیق در مرکز و جنوب روسیه پیامدهای جدی به همراه داشته است، از جمله محدود شدن استفاده از رودخانه‌ها برای حمل و نقل، تهدید کمبود آب و تضعیف روابط مسکو با کشورهای همسایه مانند قزاقستان و آذربایجان.

علی‌رغم اینکه سیل‌های بهاری سالانه در سیبری و خاور دور روسیه امسال توجه بیشتری را به خود جلب کرده، خشکسالی در جنوب تأثیرات بزرگتر و طولانی‌مدت‌تری دارد. وضعیت زیست‌محیطی در داخل فدراسیون روسیه وخیم است.

به گفته یک مفسر روس، خشکسالی کنونی جریان آب ولگا را به سطحی کاهش داده که از سال 1895 بی‌سابقه بوده است، که این امر منجر به کاهش آبخور کشتی‌هایی که در آن تردد می‌کنند، تهدید تولیدات کشاورزی و کمبود آبی شده که هم صنعت و هم جمعیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این خشکسالی همچنین بر رودخانه دُن و سواحل آن تأثیر گذاشته و سطح آب در آنجا به طور قابل توجهی پایین‌تر از دهه‌های گذشته است.

از بحران زیست‌محیطی تا تنش ژئوپلیتیکی با همسایگان خزری

تأثیر خشکسالی بر روابط روسیه با همسایگان جنوبی‌اش، به ویژه قزاقستان و آذربایجان، ممکن است به اندازه تأثیرات مستقیم آن بر روسیه جدی باشد. آستانه و باکو از ناکامی مسکو در رسیدگی به خشکسالی خود، که منجر به کاهش سطح آب در دریای خزر می‌شود، خشمگین هستند. سطح پایین آب در دریای خزر منجر به رسوب‌گذاری دریا، تخریب منابع زیستی ضروری، و تأثیر بر استفاده کامل از بنادر دریایی می‌شود.

پاسخ مسکو: اطمینان‌بخشی تا دعوت به همکاری مشترک

برخی مفسران روس در پاسخ به خشم قزاقستان، این کشور را به دلیل تمرکز بر چگونگی تأثیر خشکسالی روسیه بر قزاقستان، به جای توجه بیشتر به تأثیرات سیاست‌های آبی خود آستانه بر خزر، محکوم کرده‌اند.

همزمان، مقامات روسی تمام تلاش خود را کرده‌اند تا به آذربایجان اطمینان دهند که مسکو هر کاری که ممکن است برای رسیدگی به سطح پایین آب در خزر انجام می‌دهد.

روسیه همچنین تمایل خود را برای اعطای دسترسی گسترده‌تر به آذربایجان و قزاقستان به آبراه‌های ولگا-دُن ابراز و تأکید کرده که هر راه‌حلی مستلزم افزایش همکاری‌های بین‌المللی خواهد بود.

بعد نظامی جدید: تقویت نیروی دریایی قزاقستان و آذربایجان و رزمایش‌های مشترک

تأثیر تغییرات در جریان رودخانه‌های فرامرزی پیش از این نیز به عنوان یک مشکل گسترده در روابط بین‌الملل، به ویژه بین کشورهای پساشوروی، روسیه و جمهوری خلق چین، شناخته شده بود. با این حال، تأثیر گسترده خشکسالی روسیه بر روابط مسکو با همسایگانش نشان می‌دهد که این مسئله در حال گسترش است و سایر تغییرات اقلیمی نیز باید در نظر گرفته شوند.

این تنش‌ها دیگر فقط یک جنگ لفظی بین کارشناسان، مفسران و مقامات نیست، بلکه در حال کسب یک بعد نظامی است که با تقویت نیروی دریایی قزاقستان در خزر و اخیراً، با اعلام رزمایش‌های مشترک دریایی قزاقستان و آذربایجان در نزدیکی خط ساحلی روسیه در خزر، نشان داده شده است.

حمایت باکو از نگرانی‌های آستانه و تلاش مسکو برای کاهش تنش‌ها

کاهش چشمگیر جریان ورودی ولگا به خزر، که مهم‌ترین منبع آب برای این دریاست، دلیل مهمی برای رزمایش‌های دریایی جدید است. از نظر تاریخی، 80 درصد جریان ولگا به خزر می‌ریخت و مانع از کاهش سریع‌تر سطح آب علی‌رغم فیلتراسیون، تبخیر و استفاده گسترده انسانی می‌شد. با این حال، خشکسالی در جنوب روسیه، جریان پایین‌دستی رودخانه به خزر را بیش از 15 درصد از کل حجم آن در اوایل این دهه کاهش داده است.

سطح آب به شدت به خطر افتاده خزر، به ویژه در بخش‌های شمالی آن، باعث ابراز نگرانی قزاقستان شده است. اما مسکو به جای اذعان به چگونگی تأثیر خشکسالی خود بر خزر، از آستانه به دلیل عدم توجه به چگونگی تأثیر سیاست‌های آبی قزاقستان بر کاهش جریان رودخانه‌های این کشور که به خزر می‌ریزند، انتقاد می‌کند.

آستانه در این زمینه حمایت فزاینده‌ای از باکو دریافت می‌کند. بسیاری از مفسران در باکو خواستار پاسخگویی مسکو به نگرانی‌های قزاقستان در مورد کاهش سطح آب در خزر هستند که بر آذربایجان نیز تأثیر می‌گذارد.

کرملین با برگزاری جلساتی با مقامات آذربایجانی پاسخ داده و پیشنهاد کرده که بهترین راه پیش رو، همکاری همه کشورهای ساحلی علیه آنچه مسکو آن را یک روند طبیعی می‌داند، به جای مقصر دانستن یکدیگر، است. این جلسات برای فرونشاندن نگرانی‌های قزاقستان و آذربایجان کافی نبوده است.

دوراهی روسیه: جنگ اوکراین و اهرم فشار کشورهای ساحلی خزر

قزاقستان و آذربایجان با تقویت نیروی دریایی و ناوگان تجاری خود، که از نظر اندازه نسبت به ناوگان خزر روسیه در حال افزایش هستند، به این وضعیت پاسخ داده‌اند. ناوگان‌های قزاقستان و آذربایجان مؤثرتر از ناوگان روسیه هستند، زیرا کشتی‌های آنها کوچکتر بوده و بنابراین قادر به عملیات در آب‌های کم‌عمق روزافزون خزر هستند و همچنین به دلیل همکاری بین قزاقستان و آذربایجان.

تقویت نیروی دریایی به این معنا نیست که این کشورها در آستانه جنگ قرار دارند، اما برنامه‌های روسیه برای استفاده از خزر برای تجارت شمال-جنوب و شرق-غرب و همزمان جلوگیری از گسترش حضور سایر کشورها، به ویژه ترکیه، در آنجا را پیچیده می‌کند.

بنابراین، مسکو منافع مستقیمی در جلوگیری از تشدید درگیری بر سر جریان آب ولگا به خزر دارد، حداقل تا زمانی که توجه آن عمدتاً بر روی اوکراین متمرکز است، و این امر به سایر کشورهای ساحلی اهرم فشاری می‌دهد.

مسائل داخلی روسیه با پیامدهای بین‌المللی گسترده

در اینجا یک درس بزرگتر وجود دارد که اغلب نادیده گرفته می‌شود. تحولاتی مانند خشکسالی در بخش‌های جنوبی فدراسیون روسیه، که ناظران معمولاً آن را یک مشکل داخلی روسیه می‌دانند، اغلب دارای یک بعد بین‌المللی قابل توجه هستند. در بسیاری از موارد، بعد بین‌المللی ممکن است از نظر اهمیت برای روسیه و کشورهای همسایه، بر جنبه‌های داخلی سایه افکند.

پاسخ مسکو به قزاقستان و آذربایجان که ترکیبی از «هویج و چماق» است، نشان می‌دهد که این کشور به خوبی از مقیاس بالقوه یک شکاف بر سر جریان آب ولگا آگاه است.

انتهای پیام/