خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - اسرا درویش: گاهی تاریخ در دل خود نام‌هایی را حمل می‌کند که نه‌فقط در یک جغرافیا، که در وسعتی جهانی پژواک دارند. یکی از این نام‌ها بی‌تردید «روح‌الله الموسوی الخمینی» است؛ فقیه و عارفی که برخلاف تصور زمانه، دین را از حاشیه زندگی به متن جامعه آورد و سیاست را از بند مصلحت‌های استکباری رهانید. ایشان نه با شمشیر، که با سخن، نه با قدرت موروثی، که با اراده توده‌ها، امپراتوری‌ای دیرپا را به زانو درآوردند و معمار نظامی شدند که امروز با عنوان «جمهوری اسلامی» شناخته می‌شود.

در سی و ششمین سالگرد رحلت ایشان، هنوز مردم ایران و بسیاری از ملت‌های مسلمان، غم فراقشان را با خود حمل می‌کنند؛ اما در عین حال، راه ایشان، کلام ایشان و آرمان‌های ایشان همچنان زنده و پرشور ادامه دارد.

زندگی‌نامه و دوران جوانی

امام خمینی (ره) در ۳۰ شهریور ۱۲۸۱ هجری شمسی (۲۰ جمادی‌الثانی ۱۳۲۰ قمری)، در شهر خمین، در خانواده‌ای روحانی و متدین دیده به جهان گشودند. پدرشان، آیت‌الله سید مصطفی موسوی، از روحانیون بانفوذ منطقه بود که در سال‌های کودکی روح‌الله، توسط عوامل حکومت قاجار ترور شد. مادرشان نیز بانویی اهل تقوا و علم بود و در تربیت فرزندان خود اهتمام فراوان داشت.

روح‌الله نوجوان، تحصیلات خود را در مکتب‌خانه‌های محلی آغاز کردند و سپس در سن ۱۹ سالگی راهی حوزه علمیه اراک و سپس قم شدند. در قم، شاگرد برجستگانی چون آیت‌الله عبدالکریم حائری یزدی، آیت‌الله شاه‌آبادی (استاد عرفان و اخلاق)، و آیت‌الله خوانساری شدند و در مدت کوتاهی به مرجعیتی علمی و اخلاقی در حوزه دست یافتند.

ابعاد علمی و عرفانی

امام خمینی (ره) نه‌تنها فقیه و اصولی، بلکه عارف و فیلسوفی برجسته بودند. آثار علمی ایشان چون تحریرالوسیله، کتاب البیع، شرح حدیث جنود عقل و جهل، و آداب‌الصلوة، نشان از تسلط ایشان بر ابواب مختلف علوم اسلامی دارد، اما آن‌چه اندیشه امام (ره) را متمایز می‌کرد، پیوند عمیق ایشان میان معرفت عرفانی و مسئولیت اجتماعی بودند.

در عرفان، امام (ره) از پیروان مکتب ابن‌عربی و ملاصدرا بودند، اما برخلاف عارفان منزوی، معتقد به حضور فعال در جامعه و ایفای نقش در تعیین سرنوشت انسان‌ها بودند. اخلاق فردی، ساده‌زیستی، تهجد و مراقبه، بخش جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره‌اش بودند.

آغاز نهضت اسلامی

ورود امام (ره) به عرصه سیاست، از سال‌های ابتدایی دهه ۱۳۴۰ و در اعتراض به لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی آغاز شدند، اما نقطه عطف مبارزات، مخالفت صریح ایشان با تصویب لایحه کاپیتولاسیون در سال ۱۳۴۳ بود؛ سخنرانی تاریخی ایشان در این باره، منجر به دستگیری و تبعیدشان به ترکیه شد.

امام خمینی (ره) پس از مدتی اقامت در بورسا (ترکیه)، به نجف اشرف منتقل شدند. در این شهر مقدس، ایشان با تدریس درس خارج فقه و صدور پیام‌های سیاسی، نهضت را زنده نگه داشتند. در سال ۱۳۵۷ و هم‌زمان با اوج‌گیری اعتراضات مردمی، با اصرار ساواک و فشار رژیم بعث عراق، از نجف اخراج و به پاریس رفتند.

اقامت در نوفل‌لوشاتو

اقامت امام (ره) در نوفل‌لوشاتو (حومه پاریس) تنها چند ماه طول کشید، اما در این مدت کوتاه، با بهره‌گیری از رسانه‌ها و ارتباط گسترده با خبرنگاران بین‌المللی، صدای انقلاب ایران به گوش جهانیان رسید. مواضع شفاف، پاسخ‌های قاطع و رفتار متواضعانه امام (ره)، تصویر یک رهبر معنوی و انقلابی را برای جهانیان ترسیم کرد.

بازگشت تاریخی و پیروزی انقلاب

۱۲ بهمن ۱۳۵۷، امام (ره) پس از ۱۵ سال تبعید به میهن بازگشتند. ورود ایشان به تهران، با استقبال بی‌سابقه‌ای مواجه شد که بیش از سه میلیون نفر در آن حضور داشتند. ۱۰ روز بعد، در ۲۲ بهمن، انقلاب اسلامی به پیروزی رسید و حکومت پهلوی فروپاشید.

تأسیس نظام جمهوری اسلامی

به پیشنهاد امام (ره)، در ۱۲ فروردین ۱۳۵۸، رفراندوم تعیین نظام برگزار شد و با رأی ۹۸/۲ درصدی مردم، جمهوری اسلامی تثبیت شد. در ادامه، تدوین قانون اساسی، تأسیس مجلس خبرگان، شورای نگهبان، سپاه پاسداران، جهاد سازندگی، بنیاد مستضعفان و نهادهای دیگر، با هدایت و نظارت ایشان انجام شد.

دوران دفاع مقدس

جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در سال ۱۳۵۹، آزمونی دشوار برای انقلاب نوپا بود. اما امام (ره)، با روحیه‌ای شگفت‌انگیز، مردم را به دفاع مقدس فراخواندند و با سخنان پرشورش، انگیزه‌ای مضاعف در رزمندگان ایجاد کردند. فتوای معروف ایشان مبنی بر جنگ جنگ تا رفع فتنه از عالم، سنگ بنای مقاومت هشت‌ساله شد.

وصیت‌نامه سیاسی-الهی

امام خمینی (ره) در سال‌های پایانی عمرشان، وصیت‌نامه‌ای سیاسی-الهی نگاشتند که پس از رحلتشان قرائت شد. در این متن بی‌نظیر، بر اصولی چون استقلال، عدالت اجتماعی، حمایت از مستضعفان، پرهیز از اشرافی‌گری، و ضرورت حفظ روحیه انقلابی تأکید شده است. وصیت‌نامه امام (ره)، منشوری است برای نسل‌های آینده در مسیر حفظ نظام اسلامی.

رحلت و واکنش جهانی

در شب ۱۳ خرداد ۱۳۶۸، امام (ره) پس از یک دوره بیماری دار فانی را وداع گفتند. فردای آن شب، میلیون‌ها ایرانی، در حالی که در سوگ فرو رفته بودند، به خیابان‌ها آمدند و در مراسمی کم‌نظیر، پیکر ایشان را تشییع کردند. شخصیت‌های جهانی، رهبران نهضت‌های مقاومت و مردم مسلمان از شرق تا غرب عالم، پیام‌های تسلیت و همدردی ارسال کردند.

میراث امام (ره)؛ از خمین تا قدس

امام خمینی (ره)، با همه ابعادشان، پدیده‌ای منحصر به‌فرد در جهان اسلام بودند. اندیشه‌های ایشان نه‌تنها ایران را دگرگون کرد، بلکه جنبش‌های اسلامی در لبنان، فلسطین، بحرین، یمن و حتی آمریکای جنوبی را نیز الهام بخشید. تأکید ایشان بر «اسلام ناب محمدی» و مقابله با «اسلام آمریکایی» همچنان کلیدواژه گفتمان مقاومت است.

امام خمینی (ره) فراتر از یک رهبر سیاسی یا مرجع دینی، معمار هویتی نوین برای ملت ایران بودند؛ هویتی بر پایه ایمان، عدالت، مقاومت و عزت. ایشان با نفوذ کلمه، عمق اندیشه، صداقت رفتار و شجاعت تصمیم، الگویی از رهبری معنوی را پایه‌گذاری کردند که امروز نیز منبع الهام برای ملت‌هاست.

در سالگرد ارتحال ایشان، لازم است نه‌فقط از ایشان یاد کنیم، بلکه اندیشه‌هایشان را بخوانیم، سبک زندگی‌شان را درک کنیم و بر همان مسیر روشن، با عزمی دوباره گام برداریم.