۱۵ فروردین‌ماه امسال، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری آبادان از وقوع حریق در جایگاه پخش فرآورده‌های نفتی فاطمی در این شهر خبر داد و گفت: «آتش‌سوزی از یک تریلی که مشغول سوخت‌گیری بود آغاز و سپس به جایگاه سرایت کرد که با تلاش گروه اعزامی، حریق در زمانی کمتر از ۲۵ دقیقه مهار و از گسترش آن جلوگیری شد. در این حادثه تریلی و یک سکوی جایگاه در آتش سوخت.» این اتفاق ناگوار این سوال را در اذهان مطرح می‌کند که چه نکات ایمنی باید در جایگاه‌های سوخت مورد توجه قرار گیرد؟

بررسی اصول ایمنی در جایگاه‌های عرضه بنزین و گاز

چند روز قبل، معاون آموزش دانشکده آتش‌نشانی تهران با تاکید بر لزوم رعایت اصول ایمنی در جایگاه‌های عرضه بنزین و گاز گفت: «رعایت فاصله، نصب علائم هشدار، پیاده ‌کردن سرنشینان پیش از سوخت‌گیری و استفاده از متصدیان دارای صلاحیت از جمله موارد حیاتی برای پیشگیری از حوادث است.»

محمدرضا مرشددوست جایگاه‌های سوخت را به سه بخش تقسیم کرد و گفت: «در جایگاه‌های بنزین و CNG، سه مساله مهم مطرح است؛ اول ساختمان و حریم جایگاه، دوم متصدیان و کارگران فعال در پمپ و سوم رانندگانی که قصد سوخت‌گیری دارند.»

وی با اشاره به ماده ۸۳ آیین‌نامه ایمنی جایگاه‌های سوخت عنوان کرد: «کارفرما مکلف است تمهیدات لازم را برای نظارت بر رانندگان خودرو فراهم کرده و پیش از ورود به‌جایگاه عرضه سوخت گاز طبیعی فشرده، تمامی سرنشینان خودرو باید پیاده شده و در محل مخصوص استقرار یابند؛ تنها پس از خروج کامل سرنشینان، اجازه عرضه سوخت داده می‌شود.»

معاون آموزش دانشکده آتش‌نشانی با اشاره به لزوم استفاده از متصدیان آموزش‌دیده در جایگاه‌های سوخت گفت: «متصدیان به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ متصدیان مجرب و متصدیان مجاز. هر فردی را نمی‌توان برای کار در پمپ‌بنزین منصوب کرد. در تعریف متصدی مجرب در آیین‌نامه آمده است «کارگری که از آموزش، دانش فنی، مهارت و تجربه لازم برای نظارت یا انجام کار ایمن در امور محوله برخوردار باشد»

و در ادامه در مورد کارگر مجاز تاکید شده است که «کارگری مجرب است که دارای مجوزهای معتبر، کتبی و رسمی از مراجع دارای صلاحیت برای انجام کار مشخص باشد.»

مرشددوست هشدار داد درصورتی که فرد فاقد صلاحیت در جایگاه حضور داشته باشد، درصورت وقوع حادثه‌ای نظیر آتش‌سوزی، روند تخلیه خودروها، استفاده از خاموش‌کننده‌ها و امدادرسانی با مشکل مواجه خواهد شد. به‌گفته وی، متصدیان صلاحیت‌دار معمولا به‌عنوان سرپرست شیفت عمل می‌کنند و کارگران مجاز نیز در کنار پمپ فعالیت دارند.

نصب علائم ایمنی در جایگاه‌ها الزامی است

معاون آموزش دانشکده آتش‌نشانی تهران با اشاره به‌موضوع مهم نصب علائم ایمنی در جایگاه‌ها ادامه داد: «جایگاه‌هایی که به استانداردها پایبند هستند، علائم ایمنی از جمله تابلوهای هشدار سیگار ممنوع و استفاده از تلفن‌همراه ممنوع را نصب کرده‌اند؛ اما در بسیاری از جایگاه‌های واقع در نقاط کم‌تردد یا برخی شهرستان‌ها، این علائم یا وجود ندارد یا به‌درستی نصب نشده‌اند. این درحالی است که استفاده از تلفن‌همراه حین سوخت‌گیری، یکی از چالش‌های جدی ما است و تاکنون شاهد حوادث مختلفی در این مورد بوده‌ایم.»

مرشددوست خاطرنشان کرد: «علامت‌گذاری مسیر ورود و خروج، تابلوهای راهنمای سوخت‌گیری و هشدارهای دیگر نقش موثری در کاهش خطرات دارد. از سوی دیگر، لازم است کارفرما و متصدیان در جایگاه‌ها، برای شرایط اضطراری برنامه مشخصی داشته باشند. به‌عنوان مثال اگر به هر دلیل خودرویی دچار حریق شود، صف خودروهای پشت سر، مردم در حال انتظار و نحوه تخلیه آن‌ها باید از قبل پیش‌بینی شده باشد. همچنین درصورت گسترش آتش‌سوزی، اقدامات سریع برای جلوگیری از رسیدن آتش به مخزن سوخت که البته ایمنی بالایی دارد، باید انجام شود.»

او افزود: «متصدیان باید استفاده صحیح از خاموش‌کننده‌های دستی را تمرین کرده و در شرایط بحرانی، دقیقا طبق دستورالعمل‌های ایمنی عمل کنند. خاموش‌کننده وسیله‌ای حیاتی است و استفاده نادرست از آن می‌تواند شرایط را وخیم‌تر کند.»

مرشددوست همچنین درباره سوخت‌گیری غیر ایمن نیز هشدار داد و گفت: «سوخت مایع نباید در ظروف یا بطری‌ها عرضه شود و حتما باید در باک خودرو ریخته شود. برخی افراد با موتورسیکلت یا همراه با بطری در صندوق‌عقب خودرو به‌جایگاه مراجعه می‌کنند؛ درحالی که این کار به‌شدت خطرناک و ممنوع است.»

وی در پایان با اشاره به ماده ۲۰ آیین‌نامه ایمنی جایگاه‌های سوخت عنوان کرد: «نازل دستگاه توزیع‌کننده سوخت، باید سالم و مجهز به قطع‌کن جریان باشد؛ به‌نحوی که در زمان سوخت‌گیری و به‌محض پر شدن باک، جریان نازل سوخت قطع شود.»

نتیجه تلخ عدم‌رعایت اصول ایمنی در جایگاه عرضه سوخت

شهریورماه سال گذشته بود که وقوع حریق در یکی از مخازن جایگاه‌ عرضه سوخت در خیابان ولیعصر پایتخت توسط عوامل آتش‌نشانی اطفا شد.

سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران دراین‌باره گفت: «ساعت ۷:۳۷ صبح حادثه انفجار یکی از مخازن پمپ‌بنزین حوالی پارک ساعی در خیابان ولیعصر (ع) به‌سامانه ۱۲۵ اعلام و ماموران سه ایستگاه آتش‌نشانی به محل حادثه اعزام شدند.»

سیدجلال ملکی افزود: «حادثه زمانی رخ داد که یک کارگر در حال لایروبی یکی از مخازن خالی از بنزین بود که به‌دلیل تجمع گاز، انفجار در این مخزن رخ داد.»

وی اظهار کرد: «متاسفانه کارگر این جایگاه که مردی حدودا ۵۵ ساله بود بر اثر سوختگی جان خود را از دست داد.»