به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، دریاچه ارومیه در شرایطی بحرانی قرار گرفته و نشانه‌های نگران‌کننده‌ای از وخامت اوضاع در ماه‌های آینده دیده می‌شود. کاهش چشمگیر بارش‌ها در سال آبی جاری، افزایش دما و افت محسوس ذخایر آبی سدهای حوضه آبریز، هشدارهایی جدی درباره تکرار وضعیت فوق بحرانی در پاییز پیش رو را به همراه داشته است.

احتمال می‌رود سطح آب دریاچه تا آبان‌ماه به پایین‌ترین ترازهای ثبت‌شده در سال‌های اخیر برسد؛ وضعیتی که یادآور روزهای تلخ خشک‌شدن 95 درصدی مساحت دریاچه در گذشته‌ای نه‌چندان دور است.

در رابطه با این موضوع،‌ احمدرضا لاهیجان‌زاده معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست به تسنیم گفت: بر اساس آخرین آمار مربوط به 11 خرداد 1404، تراز سطح آب دریاچه ارومیه در این تاریخ 1270/25 سانتی‌متر، وسعت دریاچه 1110 کیلومتر مربع، و برآورد حجم آب موجود در دریاچه یک میلیارد و 550 میلیون مترمکعب است.

وی افزود: در 11 خرداد سال گذشته، تراز آب 1270.67 سانتی‌متر و حدود 42 سانتی‌متر بیشتر از وضعیت فعلی بود. همچنین وسعت دریاچه در آن زمان 2171 کیلومتر مربع و حجم آب موجود 2.8 میلیارد مترمکعب برآورد شده بود. تراز اکولوژیک دریاچه ارومیه 1274 متر است؛ یعنی اکنون حدود 4 متر زیر این تراز قرار داریم. اگر قرار باشد دریاچه به این تراز برسد، باید حدود 15 میلیارد مترمکعب آب در آن وجود داشته باشد. بنابراین، فاصله‌ای بسیار زیاد با تراز اکولوژیک داریم که نگرانی جدی ایجاد کرده است.

معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به وضعیت بارش‌ها در حوضه آبریز ارومیه توضیح داد: در حوزه آبریز دریاچه ارومیه، در سال آبی جاری به‌طور متوسط حدود 27 تا 28 درصد کاهش بارندگی نسبت به سال گذشته ثبت شده است. ارومیه از این نظر وضعیت بسیار نگران‌کننده‌ای دارد.

لاهیجان‌زاده در پاسخ به اینکه آیا ممکن است در تابستان بازهم شاهد خشکی 95 درصد مساحت دریاچه ارومیه باشیم، گفت: در پاییز 1402 ما به وضعیتی بسیار بحرانی رسیدیم و حجم آب دریاچه به زیر 600 میلیون مترمکعب کاهش یافت. با توجه به مقایسه‌هایی که اکنون انجام می‌دهیم، احتمال می‌دهیم این وضعیت مجدداً در پاییز امسال، حدود آبان‌ماه، تکرار شود. درحال حاضر شرایط نه‌تنها مشابه پاییز 1402 است، بلکه به دلیل کاهش بارش‌ها و افزایش دما، ممکن است اعداد مربوط به تراز سطح آب، وسعت و حجم آب دریاچه از آن زمان هم پایین‌تر برود.

وی رهاسازی آب از سمت سدها به سمت دریاچه در فصل تابستان را به دلیل کاهش ذخایر آب شرب منتفی دانست و گفت: در حال حاضر سد بوکان، که یکی از سدهای اصلی تأمین‌کننده آب دریاچه است، حدوداً 320 میلیون مترمکعب آب دارد. البته این عدد به‌صورت روزانه تغییر می‌کند و ممکن است با اختلافی حدود 10 تا 15 میلیون مترمکعب جابه‌جا شود. اما در سال گذشته در همین تاریخ، سد بوکان بیش از 600 میلیون مترمکعب آب داشت؛ یعنی دو برابر مقدار فعلی.

او افزود: از این مقدار فعلی، حدود 180 میلیون مترمکعب باید برای تأمین آب شرب شهر تبریز رهاسازی شود. همچنین برای آب شرب برخی شهرهای مسیر نیز تأمین آب شرب ضروری است. در کنار شرب حقابه‌ای هم باید برای کشاورزی در همان منطقه تخصیص داده شود.رودخانه‌های زرینه‌رود و سیمینه‌رود رودخانه‌های اصلی تأمین‌کننده دریاچه هستند اما امسال آنها نیز وضعیت بحرانی دارند.

معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: اکنون تمام جلساتی که در استانداری آذربایجان غربی و ستاد ملی سازگاری با کم‌آبی برگزار می‌شود، صرفاً برای تأمین آب شرب است. بنابراین قطعاً در تابستان امسال، آبی به‌عنوان حق‌آبه برای دریاچه ارومیه اختصاص نخواهد یافت.

وی درباره اصلاح الگوی کشت در حوضه آبریز ارومیه نیز توضیح داد: برای رسیدن به این هدف، دو کار باید به‌طور هم‌زمان و موازی انجام شود. اصلاح الگوی کشت جزو وظایف وزارت جهاد کشاورزی است، اما در مرحله اجرا، همکاری تنگاتنگ وزارت نیرو نیز ضروری است تا این فرآیند به نتیجه برسد. این نوع اقدامات  «نرم‌افزاری» هستند؛ به این معنا که نیازمند آموزش، تسهیلات، تجهیزات در باغات و مزارع، و نظارت دقیق است تا اجرای الگوی کشت تحقق یابد.

لاهیجان‌زاده افزود: اما بخش دوم، جنبه حاکمیتی دارد و مرتبط با مباحث آب است. مثلاً در بازدیدی که ما اواخر پاییز یا اوایل زمستان انجام دادیم، مشاهده کردیم بسیاری از سر دهنه‌ها باز بودند. در حالی که این سر دهنه‌ها در چارچوب پروژه احیای دریاچه ارومیه احداث شده‌اند تا در فصول غیرکشاورزی، هیچ آبی به سمت اراضی زراعی هدایت نشود و همه آب رودخانه به دریاچه برسد اما متأسفانه مشاهده کردیم که اغلب این سر دهنه‌ها باز بودند.

وی بیان کرد: این موضوع را با استاندار محترم در میان گذاشتیم. ایشان در نیمه دوم سال گذشته، با حکم دکتر عارف به‌عنوان دبیر ستاد احیای دریاچه منصوب شده بودند و نقش ملی در این زمینه دارند، چرا که باید سه استان(کردستان، آذربایجان غربی و آذربایجان شرفی) را پوشش دهند. پس از ارائه گزارش وضعیت، خوشبختانه ورود خوبی داشتند و با کمک یگان ویژه و شورای تأمین، ظرف چند روز تمامی سر دهنه‌ها را مسدود کردند که این موضوع باعث شد مقداری آب وارد دریاچه شود.

معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست افزود: همچنین رهاسازی از سد کانی‌سیب و تونل احداث‌شده به‌سمت دریاچه در مقاطعی با دبی 16 مترمکعب بر ثانیه و در ماه‌های اخیر تا 35 مترمکعب بر ثانیه انجام شده است. بخشی از حجم کنونی 1.5 میلیارد مترمکعبی دریاچه حاصل همین ورودی از کانی‌سیب است اما متأسفانه از سایر سدهای احداث شده روی زرینه‌رود آب قابل توجهی دریافت نشده است.

لاهیجان‌زاده تأکید کرد: بخش سوم کار به ستاد ملی مربوط می‌شود. ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه باید بتواند از طریق سازمان برنامه و بودجه، ردیف اعتباری مشخصی برای این پروژه‌ها تأمین کند. تا سال 1400 اعتبارات نسبتاً مناسبی به این پروژه‌ها اختصاص داده می‌شد، اما از آن سال به بعد، عملاً اعتباری تخصیص داده نشده و فقط در حد 200 میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته‌اند که پاسخگوی نیاز پروژه‌ها نیست. اکنون پروژه تصفیه‌خانه تبریز اجرا شده، اما خط لوله آن به دریاچه متصل نیست و این باعث می‌شود سالانه حدود 120 میلیون مترمکعب آب تصفیه‌شده وارد دریاچه نشود. این پروژه‌ها باقی‌مانده از قبل هستند و علاوه بر آن، باید به پروژه‌های کشاورزی پایدار نیز پرداخت.

وی با تاکید بر کشاورزی پایدار گفت: در این زمینه پروژه‌ای با همکاری UNDP داریم که امروز هم تفاهم‌نامه‌ای در همین زمینه امضا شد. فعلاً این پروژه‌ها فقط در حد چند روستای محدود در حال اجراست و بیشتر جنبه پایلوت دارد تا نشان دهیم که کشاورزی پایدار و معیشت جایگزین قابل اجراست. در حال حاضر روی 56 روستا کار می‌شود. وزارت جهاد کشاورزی باید از این تجربه استفاده کرده و آن را در صدها روستای دیگر نیز پیاده کند. تا زمانی که این اتفاق نیفتد، نمی‌توان انتظار داشت که در بحث کشاورزی، موفقیت ملموسی حاصل شود.

انتهای پیام/