خبرگزاری مهر -گروه استان‌ها: در دل کوه‌های سرسبز ایلام، در میان دستان هنرمندانی که با عشق و صبر، تار و پود را به هم می‌بافند، صنایع دستی همچون نگینی درخشان بر فرهنگ این دیار می‌درخشد. در واقع ایلام، سرزمینی است که ردپای تاریخ را در بافته‌های دست زنان و مردانش می‌توان یافت؛ گلیم‌های نقش برجسته، گیوه‌های دست‌دوز، نمدهای گرم و جاجیم‌های رنگارنگ، از جمله مهم‌ترین صنایع دستی استان ایلام محسوب می‌شوند که هر یک روایت‌گر تاریخ و هویت مردمان این سرزمین‌اند.

این هنرها نه‌تنها بازتابی از ذوق و مهارت نسل‌های گذشته هستند، بلکه روزگاری رکن اصلی اقتصاد محلی محسوب می‌شدند، چرا که در گذشته هر خانه‌ای، کارگاهی کوچک بود و هر دست، خالق اثری بی‌نظیر، با این حال در هیاهوی زندگی مدرن، این هنرهای اصیل کم‌رنگ شده‌اند.

باید گفت این هنر دیرینه که روزگاری ستون اقتصاد محلی بود، اکنون در سایه‌ی فراموشی محو شده، کارگاه‌هایی که روزی از ضرباهنگ ابزار بافندگی جان می‌گرفتند، امروز خاموش‌اند، هنرمندانی که با عشق گلیم‌هایی می‌بافتند و قصه‌های هزارساله را در خود داشتند، حالا با تردید به آینده‌ی هنرشان نگاه می‌کنند؛ بررسی‌ها نشان داده نبود حمایت‌های دولتی، کاهش تقاضا، تغییر سبک زندگی، و ورود کالاهای صنعتی، از جمله دلایل عدم رونق صنایع دستی هستند که زخم‌هایی عمیق بر پیکر این میراث ارزشمند زده‌اند.

البته صنایع دستی ایلام، اگرچه کمرنگ شده، اما هنوز زنده است و با ایجاد بازارهای دائمی، حمایت از هنرمندان، معرفی این هنرها به نسل جدید، برگزاری کلاس‌های آموزشی و استفاده از ظرفیت‌های گردشگری، می‌توان دوباره هنر دست مردم ایلام را به جایگاه شایسته‌اش بازگرداند.

خطر فراموشی صنایع دستی استان ایلام

کارشناس حوزه میراث فرهنگی درباره اهمیت صنایع دستی ایلام در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: صنایع دستی ایلام، از گلیم نقش برجسته گرفته تا گیوه‌بافی و نمدمالی، هر یک از این هنرها، حاصل قرن‌ها تجربه و مهارت هنرمندان ایلامی است که نه‌تنها بازتابی از هنر و فرهنگ دیرینه این منطقه محسوب می‌شود، بلکه نقش مهمی در اقتصاد محلی و هویت اجتماعی مردم دارد؛ همچنین صنایع دستی استان ایلام، نشان‌دهنده سبک زندگی، باورها و سنت‌های مردم این دیار می‌باشد.

میلاد مظفری افزود: در گذشته، صنایع دستی نه‌تنها یک هنر، بلکه یک منبع درآمد پایدار برای خانواده‌ها بود و به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد محلی شناخته می‌شد، اما امروز، این میراث ارزشمند در سایه فراموشی و کم‌توجهی قرار گرفته است، زیرا کارگاه‌هایی که روزگاری پررونق بودند، یکی پس از دیگری تعطیل شده‌اند و هنرمندانی که با عشق و مهارت آثار خود را خلق می‌کردند، به دلیل نبود حمایت کافی، ناچار به ترک این حرفه شده‌اند.

مظفری تصریح می‌کرد: افزایش هزینه‌های تولید، کاهش تقاضا، ورود کالاهای صنعتی و نبود بازارهای دائمی، از جمله عواملی هستند که باعث شده‌اند صنایع دستی ایلام رونق گذشته را نداشته باشد، از سوی دیگر بسیاری از جوانان نیز به دلیل نبود فرصت‌های اقتصادی مناسب، علاقه‌ای به یادگیری این هنرها نشان نمی‌دهند و این مسئله، خطر نابودی این میراث را بیش از پیش افزایش داده است.

وی گفت: افزایش صادرات، توسعه اقتصادی، ایجاد بازارهای دائمی، حمایت مالی از هنرمندان، ارائه آموزش‌های تخصصی و معرفی این هنرها به نسل جدید از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به رونق دوباره صنایع دستی ایلام کمک کند و باید مورد توجه قرار گیرد.

اقدامات حمایتی از صنایع دستی ایلام

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان ایلام، با اشاره به ظرفیت‌های گسترده صنایع دستی این استان در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: ایلام با داشتن ۳۳ رشته فعال صنایع دستی، از جمله گلیم نقش برجسته، جاجیم‌بافی، معرق‌کاری، نمدمالی و سفال‌گری، بستری مناسب برای اشتغال پایدار در حوزه هنرهای سنتی فراهم کرده است؛ به گونه‌ای که هم اکنون بیش از ۳۰ هزار هنرمند ایلامی به‌صورت مستقیم در زمینه تولید، عرضه و آموزش صنایع دستی فعالیت دارند که این امر نقش مهمی در اقتصاد خانواده‌ها و رونق هنرهای بومی ایفا می‌کند.

فرزاد. شریفی همچنین به حضور مستمر هنرمندان ایلامی در نمایشگاه‌های معتبر داخلی و خارجی اشاره کرد و افزود: این نمایشگاه‌ها فرصتی برای معرفی صنایع دستی استان و ورود به بازارهای جهانی فراهم کرده‌اند.

شریفی تصریح کرد: با وجود این ظرفیت‌های ارزشمند، نبود بسته‌های حمایتی کافی، کاهش تقاضا و عدم سرمایه‌گذاری لازم، ورود کالاهای صنعتی و ماشینی، افزایش هزینه‌های تولید، نبود بازارچه‌های دائمی، ضعف در بازاریابی، تغییر سبک زندگی مردم و کاهش علاقه نسل جدید به هنرهای سنتی باعث شده‌اند که بسیاری از هنرمندان این عرصه را ترک کنند و در نهایت بازار صنایع دستی با رکود مواجه شود.

وی گفت: اداره میراث فرهنگی ایلام برای حمایت از صنایع دستی استان اقدامات متعددی را در دستور کار قرار داده است که از جمله این اقدامات می‌توان به برگزاری ۱۲ دوره آموزش عمومی صنایع دستی، صدور ۲۲۲ پروانه تولید انفرادی، توسعه بازارچه‌های محلی و نمایشگاه‌های بین‌المللی اشاره کرد؛ همچنین، برگزاری چهارشنبه‌بازار صنایع دستی در مرکز استان یکی دیگر از طرح‌های موفقی بوده که به فروش مستقیم محصولات صنعتگران کمک کرده و موجب رونق بازار شده است.

وی در پایان گفت: این اداره کل همچنین در تلاش است تا با تقویت دیپلماسی اقتصادی، صادرات صنایع دستی ایلام را گسترش دهد و زمینه ارتباط مستقیم هنرمندان با بازارهای خارجی را فراهم کند.

صنایع دستی ایلام، میراثی ارزشمند و نماد هویت فرهنگی این استان است که با چالش‌های جدی مواجه شده و اگر رفع آنان مورد توجه نگیرد، بخشی از تاریخ و هویت این استان برای همیشه از دست خواهد رفت.

صنایع دستی ایلام، که روزگاری با شور و شوق در خانه‌ها تولید می‌شدند، امروز در سایه کم‌توجهی و فراموشی رو به خاموشی هستند. در این استان، هنرهای دستی همچون گلیم، گیوه، نمد و جاجیم، بازتابی از فرهنگ و هویت مردم هستند، اما نیازمند توجه و حمایت بیشتر برای حفظ و احیای این میراث ارزشمند هستند.