به گزارش خبرنگار مهر ایران دارای دومین ذخایر بزرگ گاز جهان است و گاز طبیعی، کلیدی‌ترین سوخت برای صنعت، نیروگاه و خانواده‌ها است. اما این ثروت ملی طی سال‌های اخیر با محوریت توزیع ناعادلانه، مصرف بی‌رویه و کمبود زیرساخت، به بحرانی تبدیل شده که زمستان‌های سخت و خاموشی‌های تعطیل‌ناپذیر در صنایع را رقم زده است.

تولید، مصرف و رشد تقاضا

طبق آمار وزارت نفت، ظرفیت تولید روزانه گاز ایران حدود ۱۰۳۰ میلیون مترمکعب است. اما این عدد با رشد مصرف داخلی، به ویژه در بخش خانگی و نیروگاهی، هر سال تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرد. در زمستان ۱۴۰۳ طبق داده‌های شرکت ملی گاز، مصرف روزانه در بخش خانگی و تجاری به بیش از ۶۴۰ میلیون مترمکعب هم رسید. این یعنی حدود دو سوم کل تولید گاز کشور مستقیماً صرف گرمایش منازل و کسب‌وکارهای خرد می‌شود.

تنگنای توزیع؛ از شمال تا جنوب

شبکه سراسری انتقال گاز ایران بعد از روسیه در جهان بی‌رقیب است؛ با این حال، توزیع ناعادلانه و ضعف زیرساخت در برخی استان‌ها، به‌ویژه در شمال و شمال‌شرق کشور، باعث قطعی‌های مکرر یا افت فشار در شب‌های سرد زمستان می‌شود. نبود ایستگاه‌های تقویت فشار کافی، فرسودگی شبکه در برخی مناطق و مصرف خارج از کنترل، چالش عمده را شکل داده است.

نیروگاه‌ها؛ قربانیان خاموش ناترازی گاز

با بالارفتن مصرف خانگی، اغلب وزارت نیرو مجبور به قطع یا کاهش گاز ورودی به نیروگاه‌ها و صنایع بزرگ می‌شود. همین موضوع موجب افزایش مصرف سوخت مایع (مازوت و گازوئیل)، آلایندگی بیشتر و نارضایتی مردم از کیفیت هوا، به‌ویژه در کلان‌شهرها شده است. تعطیلی یا توقف خطوط تولید نیز هزینه‌ای سنگین بر دوش اقتصاد گذاشته است.

صادرات و دیپلماسی گازی؛ فرصت یا تهدید؟

هرچند صادرات گاز درآمد قابل‌توجهی برای ایران به ارمغان می‌آورد، اما محدودیت در تولید و رشد مصرف داخلی باعث کاهش توان صادراتی طی سال‌های اخیر شده است. قراردادهای گازی با کشورهای عراق، ترکیه و دیگر همسایگان، بارها تحت تأثیر کمبود داخلی دچار اختلال شده است.

فرسودگی چاه‌ها و افت فشار میدان پارس جنوبی

میدان پارس جنوبی منبع اصلی تأمین گاز ایران است، اما به‌دلیل فرسودگی چاه‌ها و ضعف سرمایه‌گذاری در فناوری‌های تقویت و نگهداری فشار، روند برداشت از این میدان با نگرانی همراه است. به‌ویژه در فازهای قدیمی‌تر، افت فشار نتیجه‌ای جز کاهش تدریجی تولید در سال‌های آینده نخواهد داشت.

مصرف بی‌رویه و نبود تعرفه‌گذاری هدفمند

ارزان بودن گاز نسبت به دیگر حامل‌ها و ضعف فرهنگ‌سازی مصرف، باعث شده سرانه مصرف گاز در ایران دو تا سه برابر میانگین جهانی باشد. تعرفه‌ها مشوق مصرف‌کننده برای صرفه‌جویی نیستند و ابزارهای هوشمند کنترل مصرف (مثل کنتور هوشمند و سیستم‌های پایش) به کندی در حال توسعه هستند.

امنیت انرژی؛ وابستگی خطرناک به یک سوخت

اتکای بیش از حد به گاز طبیعی به عنوان ستون فقرات انرژی کشور، ایران را در معرض بحران قرار داده است. هر تهدید به زیرساخت‌های گاز، کل زنجیره انرژی – از برق تا گرمایش منازل – را مختل می‌کند. این وابستگی نقطه ضعف مهمی برای آینده انرژی کشور است.

محمد ذوالفقاری، کارشناس حوزه انرژی در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید ما منابع خوبی داریم، اما مصرف کشورمان هم با رشد بی‌رویه مواجه است. فاصله میان ظرفیت واقعی تولید و مصرف در زمستان بسیار باریک است. عموماً به محض اینکه مصرف خانگی افزایش می‌یابد، فشار به صنایع و نیروگاه‌ها انتقال داده می‌شود. مشکل اصلی، اتلاف بالا در شبکه، نبود سرمایه‌گذاری کافی برای نوسازی و توسعه چاه‌های جدید، و تعرفه‌های ناکارآمد است.

وی ادامه می‌دهد تکمیل و توسعه مخازن ذخیره‌سازی گاز، هوشمندسازی شبکه، جدی گرفتن تعرفه‌گذاری پلکانی و واقعی‌سازی قیمت‌ها، کاهش شدت مصرف و البته حمایت از توسعه انرژی‌های جایگزین، همگی راهکارهایی هستند که باید با هم پیگیری شوند. وابستگی صرف به یک سوخت بسیار پرمخاطره است.

به گزارش مهر گاز طبیعی، به‌رغم وفور ظاهری، در ایران با خطر کمبود و بحران مواجه است، مگر آنکه اصلاحات بنیادین در سیاستگذاری، مصرف، سرمایه‌گذاری و فرهنگ‌سازی به طور همزمان دنبال شود. اگر این هشدارها جدی گرفته نشود، بحران‌های انرژی زمستانی و فشار بر صنایع هر سال شدیدتر خواهد شد.