به گزارش سلامت نیوز به نقل از آرمان ملی، با صدهزار تومان، به صورت آنلاین می‌توانید شربت تریاک را تهیه کنید، که در توضیح آن نوشته شده است «به ترک اعتیاد معتادان کمک خواهد کرد.» این شربت که در مراکز ترک اعتیاد توزیع می‌شود، حالا حتی به صورت آنلاین نیز قابل خرید است و با مراجعه به ناصرخسرو هم می‌توانید آن را تهیه کنید. شربتی که قرار است در درمان و ترک اعتیاد به کار رود، حالا به سادگی در دسترس عموم قرار دارد.

 هرچند مساله ترک اعتیاد مساله‌ای چندوجهی است و نمی‌توان انتظار داشت که با درمانی کوتاه‌مدت و تنها با درمان دارویی به ترک کامل رسید، اما این قابل دسترس بودن شربت تریاک، خود چالش دیگری پیش روی مصرف کنندگان خواهد گذاشت.

در همین راستا، سعید صفاتیان، تحلیلگر اعتیاد، درباره پیشینه شربت تریاک در ایران، گفت: در سال 1386، که من مدیر کل درمان ستاد مبارزه با موادمخدر بودم، یک گروهی از محققان در دانشگاه تهران آمدند و گفتند که ما تصمیم داریم دارویی را که در ایران به عنوان یک داروی ضد درد تولید می‌شود، و به کشورهای آسیای جنوب شرقی مثل چین ارسال می‌شود، کار تحقیقاتی انجام دهیم و ببینیم برای درمان اعتیاد مفید است یا نه. کار تحقیقاتی یکی دوساله انجام دادند که نتیجه آن روی معتادان خوب بود، زیرا درصد تریاک موجود در آن بسیار پایین بود و دو تا سه درصد تریاک داشت. مراکز درمان اعتیادی که داشتیم، قرص متادون و بوپرنورفین را می‌دادند که در همه جای دنیا هم این دو قرص را برای درمان اعتیاد می‌دهند. کم‌کم این شربت را در داخل مراکز درمان آوردیم و گفتیم اینجا هم می‌تواند مکانی باشد که پزشکان از این دارو در درمان معتادان استفاده کنند.

دارو فقط ده درصد درمان است

صفاتیان با اشاره به اینکه همه چیز در ابتدا خوب بود، افزود: روند این کار داشت خوب پیش می‌رفت، تا زمانی که وزارت بهداشت آمد و این قانون را گذاشت که البته هنوز نهایی نشده است، که باید دارو از مراکز درمان گرفته شود و به داروخانه‌ها برود. مشکل از همین جا شروع شد که ما می‌گفتیم الان حتی داروهای بدون نسخه را هم می‌شود از داروخانه گرفت و این می‌تواند برای ما پزشکان دردسرساز شود. به این دلیل که اولا شربت تریاک از داروخانه می‌آید بیرون و دوم اینکه معتادانی که به مراکز درمان برای ترک اعتیاد مراجعه می‌کنند برای دارو، دیگر به دنبال درمان در بخش روانشناسی نمی‌آیند. درحالی که درمان اعتیاد، 90 درصدش روانشناسی است. دارو فقط ده درصد کار است. این افراد دیگر برای درمان روانشناسی مراجعه نمی‌کنند و فقط می‌آیند دارو را می‌گیرند و می‌روند. این تحلیلگر اعتیاد با بیان اینکه متاسفانه در برخی از استان‌ها مثل اینکه اقداماتی در توزیع شربت تریاک به برخی داروخانه‌ها صورت گرفته است، افزود: مشکل در مراکز ترک اعتیاد نیست، زیرا مراکز آنقدر دارو نمی‌گیرند. مراکز 50 تا شیشه یا 100 شیشه در ماه دریافت می‌کنند، که آن را هم وزارت بهداشت می‌آید و کنترل می‌کند که آیا 20 تا30 تا بیمار دارد، که به هر بیمار دو شربت در ماه بدهد یا نه؟ آنچه که ما امروز در بازار قاچاق می‌بینیم، به اندازه کل مراکز درمان اعتیاد ایران، در یک روز در بازار ناصر خسرو خرید و فروش می‌شود.

این حجم از مراکز نمی‌تواند بیرون آمده باشد. این یا از کارخانه‌ای که تولید می‌شود بیرون می‌آید یا از پخش کننده بیرون می‌آید، یا از قسمت دانشگاه‌هایی که این شربت را توزیع می‌کنند. یا از داروخانه‌هایی که با حجم بالا می‌گیرند، بیرون می‌آید. در هر صورت داروخانه می‌تواند 50 تا 100 کارتن بخرد. 50 کارتن یعنی شاید بیشتر از 30 مرکز درمان. وقتی بازرس وزارت بهداشت به این مراکز می‌رود، پرس و جو می‌کند که چند تا شربت دارد و چه تعداد بیمار. زیرا ماه به ماه به این مراکز دارو می‌دهند. این طور نیست که دارو را برای 6 ماه بگیرد و بتواند یک وانت دارو بیاورد. هرماه می‌گوید که مثلا من به مرکز 100 تا شربت می‌دهم، الان 30 تا داری، 70 تا را مصرف کردی، پرونده بیمارانی که 70 تا شربت را مصرف کردند، کجاست. پزشک باید نشان بدهد و شماره تلفن هم هست و بازرس انتخاب می‌کند و با چندنفر تماس می‌گیرد و مقایسه می‌کند که ببیند گفته‌های بیماران با تعداد شربت‌ها مطابقت دارد یا نه. وقتی صحبت از قاچاق و عدد هزار و دوهزار به بالا می‌کنیم، یعنی کل میزان مصارف کل مراکز درمان اعتیاد در کل کشور.

او با بیان اینکه این داروها در همه جای دنیا در مراکز ترک اعتیاد داده می‌شود، افزود: عموما هر دارویی مثل شربت تریاک یا متادون یا بوپرنورفین، یک دارویی است که باید توسط مراکز ترک اعتیاد داده شود. این هم در همه جای دنیا است و این برنامه به نام کاهش آسیب است. 40سال است که در دنیا انجام می‌شود. این برنامه را هم ما در ایران ابداع نکردیم. شربت تریاک مربوط به ماست، اما متادون و بوپرنورفین که مجموعه‌ای برای درمان هستند را سال‌های 80 تا 82 چندگروه از ایران به کشورهای اروپایی مثل سوئیس و انگلیس و ایتالیا و استرالیا رفتیم و دیدیم که برنامه‌هایشان برای ترک اعتیاد به چه صورت است. آمدیم و در ایران زیرنظر کلیه دستگاه‌ها، برنامه‌هایشان جمع‌بندی شد و مراکز درمان اعتیاد فعال شد. ما این برنامه را 20 سال پیش طراحی کردیم و موفق هم بود اما امروز این برنامه بسیار ضعیف عمل می‌کند.

به‌خاطرهمین بحث انتقال دارو از مراکز درمان به داروخانه‌ها و بعد هم بحث تعرفه شربت تریاک است، که هنوز تعرفه‌اش در امسال مشخص نشده است. این دوسویگی که بین وزارت بهداشت و نهادهای خصوصی در کشور است، دارد ما را دچار مشکل می‌کند و به نظر من مشکل اصلی هم از خود سازمان غذا و دارو است، که ورود می‌کند به کارهایی که ارتباطی با سازمان ندارد. داروی اعتیاد، طبق مصوبه مجمع تشخیص، از طریق مراکز درمان اعتیاد به بیمار داده می‌شود. اگر بخواهند کاری انجام دهند، باید مصوبه مجمع تشخیص را لغو کنند.

40 هزار نفر تحت پوشش

صفاتیان در ادامه با اشاره به تفاوت این شربت تریاک با تریاکی که در بیرون هست، گفت: در کل کشور شاید حدود 30 تا 40 هزار نفر هستند که تحت پوشش برنامه درمان با شربت تریاک هستند. این شربت متفاوت از تریاک بیرون است. تریاک بیرون ناخالصی دارد، چند سال پیش بحث وجود سرب در تریاک بود که ما چندصد کشته دادیم در ایران، به‌خاطر آن و بیماری‌های مختلفی که این ناخالصی‌ها به وجود می‌آورد. شربت تریاک داروی سالمی است که توسط کارخانه‌ای در جاده کرج تولید می‌شود. از کشفیات خود موادمخدری هم هست که ناجا می‌گیرد و با درصد میزان مورفین زیر دو یا سه درصد، هیچ ناخالصی هم ندارد. این را در مراکز می‌آورند و برخی از بیماران که نمی‌توانند متادون یا داروی بوپرنورفین بگیرند، ما نمی‌توانیم به عنوان پزشک به آنها بگوییم که برو بیرون و تریاک مصرف کن. آمدیم و این داروی شربت تریاک را برای جایگزین گذاشتیم.

در حوزه اعتیاد، درمان مطلق نداریم

صفاتیان با اشاره به اینکه ممکن است برخی بیماران از آن شربت‌ها سوءاستفاده کنند نیز گفت: شاید از هر ده بیمار، یکی دو بیمار هم سوءاستفاده کنند. اما 8 تا بیمار هم برای ترک از آن استفاده می‌کنند. ما در حوزه اعتیاد درمان مطلق نداریم. اگر درمان مطلق داشتیم که امروز نه در کشور ما و نه در دنیا کسی اعتیاد نداشت. اعتیاد یک بیماری مزمن و پیش رونده است و با هر اتفاقی می‌تواند دوباره برای فرد آغاز شود. درمان اعتیاد حداقل 6 ماه تا یک سال طول می‌کشد و اساس درمان هم روانشناسی است که اغلب بیماران هم وارد حوزه روانشناسی نمی‌شوند. درحالی که باید دید علتی که این افراد به سمت اعتیاد رفته، چیست. روانشناس آنها را بررسی کند و بعد بتواند آن علت را کنترل کند. وقتی آن علت هنوز در فرد است، مشخص است فرد دوباره به سمت اعتیاد برمی‌گردد. در موفق‌ترین کشورهای دنیا که حداقل 26 کشور دنیا را خود من دیده‌ام، می‌گفتند میزان ماندگاری بیمارانمان در درمان اعتیاد در طول سال، بین 20 تا 25 درصد است، با همه حمایت‌های اجتماعی که به این افراد می‌دهیم.

تهدیدی برای سلامت

در همین راستا، سرپرست گروه تجویز و مصرف منطقی و اطلاع‌رسانی فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو هشدار داد که شربت اپیوم فقط برای درمان بیمارانی خاص و تحت نظارت مراکز مجاز درمان اعتیاد تجویز می‌شود و فروش آن در عطاری‌ها تهدیدی جدی برای سلامت عمومی است.

دکتر راضیه کشاورز ملکی، با اشاره به حساسیت بالا نسبت به فرآورده‌های تحت کنترل به ایسنا گفت: شربت تریاک با نام دارویی اپیوم صرفاً برای بیماران خاص و در مراکز مجاز درمان اعتیاد تجویز می‌شود و مشاهده آن در عطاری‌ها نه‌تنها غیرقانونی بلکه بسیار نگران‌کننده است. به گفته دکتر کشاورز ملکی، گزارش‌هایی مبنی بر فروش غیرمجاز این دارو در برخی عطاری‌ها و تبدیل آن به شیره با هدف سودجویی، دریافت شده که برخلاف اهداف درمانی دارو و قوانین دارویی کشور است.