خبرگزاری تسنیم ـ محمد حائری شیرازی؛ الحاد مدرن، یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی جوامع مسلمان در عصر حاضر محسوب می‌شود. این پدیده فراتر از یک مسأله فردی و فلسفی، به‌صورت یک پروژه فرهنگی گسترده عمل می‌کند که هدف آن تضعیف مبانی دینی و اعتقادی جوامع اسلامی است. چارلز تیلور این دوران را عصر سکولار نامیده است؛ دورانی که دین از جایگاه مرکزی خود در زندگی انسان‌ها کنار زده شده و جای خود را به مادی‌گرایی و فردگرایی افراطی داده است.

الحاد معاصر از طریق ابزارهای مختلفی مانند علم‌گرایی، انسان‌محوری سکولار و تبلیغات رسانه‌ای، سعی در تغییر نحوه تفکر مردم دارد. این جریان با استفاده از قدرت نرم و نفوذ فرهنگی، زیربنای معرفتی جوامع اسلامی را هدف قرار داده است. در این میان، حج به‌عنوان بزرگترین گردهمایی سالانه مسلمانان و نمادی از وحدت جهان اسلام، می‌تواند نقش مهمی در مقابله با این چالش ایفا کند.

الحاد امروزی، برخلاف الحاد کلاسیک که عمدتاً در کتاب‌ها و دانشگاه‌ها مطرح می‌شد، یک پروژه تمدنی است که از طریق مدارس، دانشگاه‌ها، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود. فیلسوف انگلیسی جان گری این پدیده را مذهب بدون خدا توصیف کرده است؛ یعنی ایجاد باورها و آئین‌های جایگزین مانند پیشرفت‌طلبی، مصرف‌گرایی و فردگرایی که جای مذهب را بگیرند.

رهبر انقلاب اسلامی نیز بارها بر این موضوع تأکید کرده‌اند. ایشان تهاجم فرهنگی را یکی از مهم‌ترین ابزارهای دشمنان اسلام می‌دانند که از طریق تبلیغ سبک زندگی غربی و ترویج تفکرات مادی‌گرایانه صورت می‌گیرد. هدف اصلی این تهاجم، نابودی هویت دینی و ملی کشورهای اسلامی است.

حج می‌تواند به‌عنوان یک مکانیسم مقاومت فرهنگی در برابر هجمه الحاد مدرن عمل کند. این فریضه دینی از سه طریق اصلی می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد.

نخست، تجدید ایمان جمعی. تجربه معنوی مشترک در حج، روحیه و مقاومت افراد را در برابر شبهات الحادی تقویت می‌کند. وقتی میلیون‌ها انسان از نقاط مختلف جهان در یک مکان گرد هم می‌آیند و با یک هدف مشترک عبادت می‌کنند، این احساس قدرتمندی از تعلق دینی ایجاد می‌شود که در برابر تبلیغات ضددینی مقاوم است.

دوم، تبادل تجارب و راهکارها. حج فرصتی منحصربه‌فرد برای ملاقات علمای مسلمان، متفکران و جوانان از کشورهای مختلف فراهم می‌کند. در این دیدارها می‌توان تجارب موفق مقابله با چالش‌های فکری را به اشتراک گذاشت و راهکارهای جدید ارائه کرد.

سوم، تقویت هویت اسلامی. انجام مناسک مشترک، احساس تعلق به یک جامعه بزرگ اسلامی را تقویت می‌کند. این احساس تعلق، مهم‌ترین سپر در برابر تلاش‌های فرهنگی برای جدا کردن افراد از هویت دینی‌شان محسوب می‌شود.

آیت‌الله العظمی خامنه‌ای بر ضرورت تبدیل حج به «دانشگاه عظیم جهان اسلام» تأکید می‌کنند. ایشان معتقدند که «حج می‌تواند مرکز تبادل اندیشه و تجربه برای مسلمانان باشد تا در مقابل تهاجمات فکری دشمنان، آماده و مقتدر عمل کنند». رهبری همچنین بر لزوم بیان حقایق اسلام در مقابل شبهات و دروغ‌پراکنی‌های دشمنان در موسم حج تأکید دارند.

تاریخ نشان می‌دهد که موسم حج بارها برای مقابله با چالش‌های فکری و فرهنگی مورد استفاده قرار گرفته است. در دوران استعمار، علمای مسلمان از این فرصت برای هماهنگ کردن مقاومت در برابر سیاست‌های فرهنگی استعمارگران استفاده کردند. امروز نیز با توجه به گسترش فناوری اطلاعات و شدت‌یافتن تهاجم فرهنگی، استفاده از ظرفیت حج در مقابله با الحاد مدرن ضروری‌تر از همیشه به نظر می‌رسد.

چند راهکار عملی

برای تحقق این هدف، چند راهکار عملی قابل اجرا را می‌توان پی گرفت؛ اول، «برگزاری نشست‌های علمی تخصصی» در حاشیه مناسک حج. در این نشست‌ها، علمای مسلمان، اساتید دانشگاه و متفکران می‌توانند درباره موضوعاتی مانند پاسخ به شبهات علمی دربار قرآن، نقش عقل در اسلام و مقابله با مادی‌گرایی در عصر فناوری بحث کنند.

دوم، «تولید محتوای آموزشی» به زبان‌های مختلف که برای جوانان مسلمان در سراسر جهان قابل استفاده باشد. این محتوا باید شامل پاسخ‌های قانع‌کننده به شبهات الحادی و راهنمایی‌هایی برای مقابله با آن‌ها باشد.

سوم، ایجاد شبکه علمای مقاوم. این شبکه می‌تواند امکان همکاری مستمر علمای مختلف کشورهای اسلامی را در تولید پژوهش‌ها و پاسخ‌گویی به چالش‌های فکری فراهم کند.

رهبر انقلاب اسلامی در این زمینه بر این باورند که «امروز دشمنان اسلام با ابزارهای پیچیده‌تری نسبت به گذشته، در حال حمله به مبانی اعتقادی جوانان مسلمان هستند و ما باید از همه ظرفیت‌هایمان، از جمله موسم حج، برای مقابله با این تهاجم استفاده کنیم». ایشان همچنین بر ضرورت تربیت نسل جوان آگاه و مؤمن که قادر به پاسخگویی به شبهات عصر حاضر باشد، تأکید دارند.

در نهایت، برجسته‌سازی مقابله با الحاد مدرن در حج، نه تنها یک ضرورت دفاعی، بلکه یک فرصت مهم برای تقویت جایگاه اسلام در جهان محسوب می‌شود. این کار می‌تواند الگویی برای سایر جوامع مذهبی در مقابله با چالش‌های فکری معاصر ارائه دهد. موفقیت در این عرصه، نه تنها برای حفظ هویت اسلامی، بلکه برای ارائه راه حل بدیل به دنیای مدرن که در جستجوی معنا و هدف است، بسیار مهم خواهد بود.

انتهای پیام/