خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - محمدرضا بهرامی‌صفت: ترافیک همدان امروز به یکی از جدی‌ترین معضلات شهری و دغدغه‌های روزمره مردم تبدیل شده است. بسیاری از ساعات روز، بخش بزرگی از معابر اصلی و حتی خیابان‌های فرعی شهر دستخوش قفل مطلق ترافیکی است؛ صف‌های طولانی خودرو، حرکت لاک‌پشتی وسایل نقلیه و در نهایت اتلاف وقت و انرژی شهروندان.

یکی از راهکارهایی که طی سال‌های اخیر برای ساماندهی این شرایط اتخاذ شد، تعیین محدوده‌های طرح ترافیک در بخش‌هایی از مرکز شهر بود. اما این طرح نه تنها نتوانست معضل تردد را حل کند، بلکه با سرریز شدن خودروها به کوچه‌ها و پس‌کوچه‌ها، بار ترافیک را از خیابان‌های اصلی به خیابان‌های فرعی منتقل کرد.

بسیاری از رانندگان برای دور زدن طرح ترافیک، راه خود را به مسیرهای فرعی تغییر می‌دهند و این موضوع موجب بروز مشکلات برای ساکنین محله‌ها و افزایش حجم ترافیک در شبکه محلات شده است.

به این ترتیب، طرح ترافیک عملاً به جای کاهش بار تردد، باعث پراکندگی و گسترش مشکلات ترافیکی در سطح شهر شده است. کمبود زیرگذر و روگذرهای استاندارد مسأله دیگری است که مدیریت ترافیک در همدان را دشوارتر کرده است.

امروز در مقایسه با بسیاری از شهرهای بزرگ هم‌تراز، زیرساخت‌های گذرگاهی و پل‌های روگذر و زیرگذر در همدان بسیار محدود و ناکافی است و تعداد اندک آنها کافی نیست تا بتواند بار ترافیکی خیابان‌ها را به خوبی تنظیم و توزیع کند.

اما بحران بزرگ‌تر، نبود کنارگذر در شهر همدان است؛ موضوعی که این شهر را به تنها کلان‌شهر ایران تبدیل کرده که هنوز فاقد یک کنارگذر مناسب است. این نقص بزرگ باعث شده تمامی وسایل نقلیه سنگین و کامیون‌ها ناچار وارد بافت مرکزی و خیابان‌های شلوغ شهر شوند و با اضافه شدن ترافیک سنگین‌بار به جریان خودروهای سبک، فشار رکودی عجیبی بر پیکره نحیف ترافیکی همدان وارد شود.

نبود مسیرهای جایگزین برای عبور ماشین‌های سنگین، هم کیفیت زندگی ساکنان شهر را کاهش داده و هم فرسایش و آسیب معابر شهری را به‌شدت افزایش داده است.

مجموع این عوامل باعث شده همدان امروز بسیاری از ساعات روز درگیر گره‌های کور ترافیکی باشد، برنامه‌های موضعی و مقطعی کارساز نباشد، و شهروندان همدان در انتظار تدبیرهای اساسی، توسعه زیرساخت و اجرای پروژه بزرگ کنارگذر بمانند؛ پروژه‌ای که می‌تواند همدان را از این قفل بزرگ روزانه برهاند و هوایی تازه به شریان‌های شهری بدمد.

همدان بر سر دوراهی ترافیک و توسعه؛ تحول اساسی تنها راه برون‌رفت

هادی رضایی‌راد، استادیار دانشگاه بوعلی سینا و مدیر دپارتمان شهر هوشمند در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به وضعیت بحرانی ترافیک در شهر همدان اظهار کرد: بررسی‌های دقیق نشان می‌دهد، شهرهای میانی کشور و به‌ویژه همدان در سالیان اخیر به علت رشد جمعیتی سریع و موج بالای مهاجرت، با چالش‌های ترافیکی ساختاری و پیچیده‌ای روبه‌رو شده‌اند.

وی افزود: افزایش جمعیت نه‌تنها سبب گسترش افقی و رشد پراکنده مسکونی در حاشیه شهرها شده، بلکه سطح بالای تقاضا برای سفرهای درون‌شهری، زیرساخت‌های حمل‌ونقل را با فشاری دوچندان مواجه ساخته است.

رضایی‌راد خاطرنشان کرد: در نبود برنامه‌ریزی آینده‌نگر و سیستم حمل‌ونقل عمومی کارآمد، افزایش مالکیت خودرو امری اجتناب‌ناپذیر شده و این چرخه معیوب، منجر به بحرانی جدی در نظام ترافیکی کلان‌شهر همدان شده است.

وی شبکه معابر شهری همدان را دارای محدودیت‌های هندسی و ظرفیت پایین دانست و تصریح کرد: این شبکه پاسخگوی حجم انبوه سفرهای شهری نیست و همین امر سبب شکل‌گیری گره‌های ترافیکی، کاهش سرعت عبور و مرور و افزایش محسوس زمان سفر شهروندان در اوقات مختلف روز شده است.

وی افزود: یکی دیگر از مشکلات اساسی، کمبود مزمن پارکینگ در نقاط مهم شهر و تمرکز فعالیت‌های اداری و تجاری در مرکز شهر است که سبب تشدید فشار ترافیکی در شریان‌های اصلی و مانع توزیع متعادل سفرها در سطح شهر شده است کمبود مزمن پارکینگ در نقاط مهم شهر و تمرکز فعالیت‌های اداری و تجاری در مرکز شهر است که سبب تشدید فشار ترافیکی در شریان‌های اصلی و مانع توزیع متعادل سفرها در سطح شهر شده است.

رضایی‌راد در ادامه به اقدامات اجرایی سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت: اجرای طرح‌های محدودیت تردد، اصلاحات مقطعی هندسی و احداث زیرساخت‌های پراکنده، هرچند تأثیرات کوتاه‌مدتی داشته‌اند، اما به دلیل نبود انسجام راهبردی و هم‌افزایی چندجانبه، نتوانسته‌اند راه‌حلی اساسی و پایدار برای کاهش ترافیک ارائه دهند. گاه حتی این سیاست‌ها با افزایش فشار ترافیکی بر معابر فرعی، بر پیچیدگی بحران افزوده است.

وی تصریح کرد: متأسفانه هنوز مدیریت شهری همدان نتوانسته از ظرفیت سامانه‌های هوشمند ترافیکی، تحلیل داده‌محور و فناوری‌های پیش‌بینی‌پذیر بهره بگیرد.

استادیار دانشگاه بوعلی راهبردهایی چون توسعه یکپارچه و هدفمند حمل‌ونقل عمومی، تمرکززدایی عملکردهای شهری، اصلاح کاربری‌ها و ارتقای قابلیت پیاده‌روی را به‌عنوان راهکارهای اصلی برون‌رفت از این بحران برشمرد و تاکید کرد: موانعی همچون کمبود منابع، تعدد مراکز تصمیم‌گیری و ضعف حکمرانی یکپارچه شهری مانع تحقق این رویکردها شده است.

به گفته رضایی‌راد، یکی از مدل‌های کارآمد و اثبات‌شده در جهان برای حل بحران ترافیک و حمل‌ونقل، استفاده از رویکرد توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی (TOD) و بازآفرینی ساختار محله‌محور در شهرهاست.

وی ادامه داد: این مدل‌ها با تمرکز بر ایجاد فعالیت‌های شهری حول ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی و توسعه فضاهای فشرده با کاربری مختلط، می‌توانند دسترسی شهروندان را افزایش داده، سفرهای غیرضروری را کاهش دهند و کیفیت محیط شهری را بهبود بخشند.

رضایی راد خاطرنشان کرد: طراحی فضاهای پیاده‌مدار و تأکید بر خدمات محلی، وابستگی به خودروی شخصی را به حداقل می‌رساند و به‌تبع آن ترافیک کاهش یافته و حس تعلق و پویایی اجتماعی تقویت می‌شود.

استادیار دانشگاه بوعلی سینا همچنین به نقش هوشمندسازی حمل‌ونقل عمومی اشاره کرد و گفت: تجهیز ایستگاه‌ها به امکانات دیجیتال، راه‌اندازی سامانه‌های اطلاع‌رسانی آنلاین، سیستم مدیریت ناوگان مبتنی بر GPS، توسعه پرداخت هوشمند و ناوگان برقی برند برای حمل‌ونقل عمومی، از مهمترین ابزارهای شهرهای پیشرو در دنیا جهت بهبود تجربه سفر و مدیریت تقاضا هستند. تجزیه و تحلیل داده‌های بزرگ (Big Data) در این حوزه به مدیریت مؤثر و پیش‌بینی روندها هم کمک شایانی خواهد کرد.

وی تأکید کرد: شهر همدان برای عبور از وضعیت بحرانی کنونی، نیازمند یک برنامه مرحله‌ای و مبتنی بر اولویت‌بندی مناطق پرتردد و معابر کلیدی است تا بتواند ضمن پیاده‌سازی سامانه‌های هوشمند حمل‌ونقل، فرهنگ استفاده از حمل‌ونقل عمومی و رفتار سفر جمعی را در میان شهروندان نهادینه کند.

استادیار دانشگاه بوعلی سینا ادامه داد: این تغییر راهبردی می‌تواند حلقه اتصال میان برنامه‌ریزی فضایی، مدیریت ترافیک و حکمرانی هوشمند را شکل دهد و همدان را به شهری آینده‌نگر و پایدار بدل نماید.

رضایی‌راد در بخش پایانی سخنان خود با اشاره به راه‌اندازی دپارتمان شهر هوشمند در استان همدان تصریح کرد: این نهاد تخصصی با رویکرد آموزش، پژوهش و راهبری پروژه‌های شهر هوشمند، به ویژه در عرصه حمل‌ونقل، در تلاش است با تکیه بر فناوری‌های نوین، زیرساخت‌های لازم برای تحول دیجیتال در مدیریت حمل‌ونقل و بهبود کیفیت زندگی شهری را فراهم کند.