خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- محراب علوی: اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان و دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز با امضای تفاهم‌نامه‌ای، فصل جدیدی از همکاری‌های تحقیقاتی را برای بررسی منشأ و اثرات آلودگی هوا بر سلامت مردم این استان آغاز کردند. این اقدام در حالی صورت می‌گیرد که خوزستان سال‌هاست با بحران آلودگی هوا دست‌وپنجه نرم می‌کند و آمارهای نگران‌کننده‌ای از افزایش ۳۰ درصدی عوارض قلبی و تنفسی در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال قبل گزارش شده است.

استان خوزستان، به‌ویژه کلانشهر اهواز، سال‌هاست که درگیر یکی از جدی‌ترین معضلات زیست‌محیطی کشور، یعنی آلودگی هوا، است. وجود صنایع عظیم نفت، گاز و پتروشیمی، مزارع نیشکر، کانون‌های تولید ریزگرد و فعالیت‌های کشاورزی، این استان را به یکی از آلوده‌ترین مناطق ایران تبدیل کرده است. در این میان، اثرات مخرب آلودگی هوا بر سلامت عمومی، به‌ویژه افزایش بیماری‌های تنفسی و قلبی به نگرانی اصلی مردم و مسئولان تبدیل شده است. به همین منظور، اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان و دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز در اقدامی مشترک، تفاهم‌نامه‌ای برای انجام تحقیقات جامع در زمینه آلودگی هوا و تأثیرات آن بر سلامت امضا کردند.

در همین زمینه در مراسمی که با حضور مدیران ارشد اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان و دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز برگزار شد، محمدجواد اشرفی، مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان، این تفاهم‌نامه را گامی مهم در جهت رفع ابهامات موجود درباره منشأ و اثرات آلودگی هوا توصیف کرد. وی با اشاره به شرایط خاص اقلیمی و صنعتی خوزستان اظهار کرد: مردم این استان، به‌ویژه ساکنان اهواز، سال‌هاست که با بحران آلودگی هوا دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این معضل نه‌تنها سلامت جسمی آن‌ها را تهدید می‌کند، بلکه اثرات روانی قابل‌توجهی نیز به همراه دارد.

اشرفی با تأکید بر اینکه اهواز احتمالاً پس از تهران آلوده‌ترین شهر ایران است، افزود: هنوز ابهامات زیادی درباره منشأ دقیق آلودگی و نقش آن در بروز بیماری‌های تنفسی وجود دارد. برخی کارشناسان عوامل فصلی را مسئول می‌دانند در حالی که گروهی دیگر آلاینده‌هایی مانند فلرهای نفتی و خودروها را مقصر اصلی معرفی می‌کنند. این همکاری تحقیقاتی می‌تواند به ما کمک کند تا با داده‌های علمی و مستند، به این پرسش‌ها پاسخ دهیم.

ابعاد نگران‌کننده آلودگی هوا در خوزستان

خوزستان به دلیل موقعیت جغرافیایی و صنعتی خود، با منابع متعددی از آلودگی هوا مواجه است. کانون‌های گردوغبار، که بخشی از آن‌ها منشأ خارجی (مانند عراق و عربستان) دارند و بخشی دیگر نتیجه خشک شدن تالاب‌ها و زمین‌های بایر داخلی هستند، به همراه فعالیت‌های صنعتی، نقش مهمی در کاهش کیفیت هوا ایفا می‌کنند. بر اساس داده‌های سامانه پایش کیفی هوای کشور، در روز ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۴، شاخص کیفیت هوا (AQI) در شهرهایی مانند امیدیه (۱۶۱)، هندیجان (۱۵۷) و ماهشهر به سطوح ناسالم برای همه گروه‌های سنی رسید.

محمدجواد اشرفی در بخش دیگری از سخنان خود به تأثیرات روانی آلودگی هوا اشاره کرد و گفت: بسیاری از شهروندان تنها با شنیدن اخبار مربوط به آلودگی هوا دچار اضطراب می‌شوند. انجام تحقیقات مشترک با دانشگاه علوم پزشکی می‌تواند با ارائه داده‌های دقیق به کاهش این نگرانی‌ها کمک کند و زمینه‌ساز آرامش روانی جامعه باشد.

وی تأکید کرد: اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان تمامی امکانات خود از جمله داده‌ها، تجهیزات و ظرفیت‌های موجود را در اختیار این پروژه قرار خواهد داد و از همکاری سایر دستگاه‌ها و صنایع نیز استقبال می‌کند.

اشرفی ابراز امیدواری کرد: نتایج این تحقیقات به سیاست‌گذاری‌های سلامت‌محور و تصمیم‌گیری‌های اجرایی منجر شود. وی افزود: حتی اگر نتایج نشان دهد که برخی عوامل تأثیری بر سلامت ندارند، این اطلاعات نیز برای پاسخ به دغدغه‌های عمومی ارزشمند خواهد بود.

تعهد دانشگاه علوم پزشکی به حل مسائل واقعی

در این مراسم، عبدالله رئیسی، معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز نیز بر آمادگی این دانشگاه برای اجرای پروژه‌های تحقیقاتی زیست‌محیطی تأکید کرد. وی اظهار کرد: رویکرد ما مسئله‌محور و مبتنی بر نیازهای واقعی استان است. اگر اداره‌کل حفاظت محیط زیست پروژه‌هایی دارد که اجرای آن‌ها در ساختار این اداره ممکن نیست، ما آماده همکاری هستیم.

رئیسی با اشاره به ظرفیت علمی بالای دانشگاه علوم پزشکی اهواز از جمله نیروی انسانی متخصص و زیرساخت‌های پژوهشی، افزود: با همراهی محیط زیست، می‌توانیم پروژه‌های کلانی را تعریف کنیم که نه‌تنها به حل مشکلات استان کمک کند، بلکه زمینه جذب منابع مالی از وزارت بهداشت و سایر نهادهای ملی را فراهم آورد. وی همچنین تأکید کرد که هدف نهایی این همکاری، بهبود سیاست‌گذاری‌ها و ارائه راهکارهای عملی برای کاهش اثرات آلودگی هوا بر سلامت مردم است.

ابعاد سلامت‌محور آلودگی هوا

آلودگی هوا در خوزستان تنها یک مسئله زیست‌محیطی نیست؛ این معضل اثرات مستقیمی بر سلامت عمومی دارد. بر اساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۹ توسط مرکز تحقیقات آلودگی هوا و بیماری‌های تنفسی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز انجام شد، آلودگی هوا با افزایش مرگ‌ومیر تنفسی و قلبی‌عروقی در اهواز ارتباط معنا داری دارد. این مطالعه نشان داد که آلاینده‌هایی مانند منواکسید نیتروژن و دی‌اکسید گوگرد نقش مهمی در افزایش مرگ‌ومیر تنفسی و قلبی ایفا می‌کنند.

کودکان، سالمندان و افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند آسم یا بیماری‌های قلبی، از جمله گروه‌های آسیب‌پذیر در برابر آلودگی هوا هستند. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، سالانه حدود ۱.۴ میلیون مرگ‌ومیر در جهان به دلیل عفونت‌های حاد تنفسی ناشی از آلودگی هوا رخ می‌دهد که ۹۰ درصد آن به ذرات معلق (PM۲.۵) نسبت داده می‌شود. در خوزستان، افزایش مراجعات کودکان به بیمارستان ابوذر اهواز در ماه‌های اخیر، زنگ خطری برای سلامت نسل آینده این استان است.

همکاری میان اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان و دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز می‌تواند نقطه عطفی در مدیریت بحران آلودگی هوای این استان باشد. این تفاهم‌نامه نه‌تنها به شناسایی دقیق‌تر منشأ آلودگی‌ها کمک خواهد کرد، بلکه با ارائه داده‌های علمی، راه را برای سیاست‌گذاری‌های مؤثر و کاهش اثرات مخرب آلودگی بر سلامت عمومی هموار می‌کند. با این حال، کارشناسان تأکید دارند که حل این معضل نیازمند اقدامات فراتر از تحقیقات است؛ از جمله احیای تالاب‌های خشک‌شده، تقویت دیپلماسی زیست‌محیطی با کشورهای همسایه و اجرای پروژه‌های نهال‌کاری پایدار.

خوزستان در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی در زمینه آلودگی هوا مواجه بوده که نه‌تنها سلامت جسمی و روانی مردم را تهدید می‌کند، بلکه بار سنگینی بر سیستم درمانی استان تحمیل کرده است. همکاری جدید میان اداره‌کل حفاظت محیط زیست و دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز، فرصتی برای پاسخ به پرسش‌های بی‌پاسخ درباره منشأ و اثرات آلودگی هوا فراهم می‌آورد. این اقدام می‌تواند گامی مهم در جهت کاهش اضطراب عمومی، بهبود سیاست‌گذاری‌ها و حفاظت از سلامت مردم این استان باشد. با این حال، موفقیت این پروژه‌ها به عزم ملی، همکاری بین‌المللی و مشارکت همه‌جانبه دستگاه‌های اجرایی بستگی دارد.