خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: جوانی جمعیت یکی از موضوعات مهم و مورد توجه در بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهای در حال توسعه است. این پدیده به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن نسبت افراد جوان (به ویژه زیر ۳۰ سال) در جمعیت یک کشور افزایش یافته و به تبع آن، تأثیرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خاصی را به همراه دارد. این مهم را می‌توان یک مسئله چند بعدی ارزیابی کرد که بر ابعاد مختلف جامعه اثرگذاری مستقیم دارد. از جمله مزایای جوانی جمعیت می‌توان نیروی کار پویا، نوآوری و خلاقیت، افزایش تولید و بهره‌وری، افزایش تقاضا و تحولات اجتماعی را نام برد که می‌توانند در رشد اقتصادی کشور نقش پررنگی داشته باشند و خلاقیت و ایده‌پردازی را به بازار توسعه بیاورند.

جوانان معمولاً با ایده‌ها و ارزش‌های جدید وارد جامعه می‌شوند که می‌تواند به تغییرات مثبت کمک کنند؛ همین هم موجب می‌شود تا با انرژی و انگیزه بیشتری در پروژه‌های مهم جامعه ایفای نقش کرده و تغییرات در مسیر مثبت را رقم بزنند. این در حالی است که از جمله بزرگترین چالش‌های امروز در حوزه جذب جوانان جویای کار است، این بیکاری نارضایتی در جامعه را افزایش می‌دهد از این رو نرخ بیکاری یکی از عوامل موفقیت یا عدم موفقیت یک دولت تلقی می‌شود.

چالش‌های جوانی جمعیت

برای بهره‌برداری از پتانسیل جوانان، نیاز به سیستم‌های آموزشی کارآمد و برنامه‌های مهارت‌آموزی وجود دارد که اگر مهیا نشود برخی جوانان به دنبال فرصت‌های بهتر شغلی به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند که این مسئله می‌تواند منجر به کاهش نیروی کار در کشور مبدأ شود.

راهکارهای مدیریت جوانی جمعیت

در این میان توصیه می‌شود با ارتقا سطح آموزش بتوانیم هدایت نسل جوان به سمت بازار کار را تسهیل کنیم، حمایت دولت از کسب و کارها و ایجاد مشوق‌های مالی از دیگر عللی است که فرصت‌های شغلی را تقویت خواهد کرد.

مدیریت جوانی جمعیت نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و سیاست‌گذاری مناسب است تا از مزایای آن بهره‌برداری شود و چالش‌ها به حداقل برسد. سرمایه‌گذاری در آموزش، ایجاد فرصت‌های شغلی و حمایت از نوآوری می‌تواند به کشورها کمک کند تا از این پدیده به نفع توسعه پایدار خود استفاده کنند. این امر می‌طلبد که یک رویکرد جامع و چندجانبه را بررسی کرد که ابعاد مختلف جامعه را در برخواهد گرفت.

البرز یکی از جوان‌ترین استان‌های کشور

البرز جوان‌ترین استان کشور دارای جمعیت جوانی است که پتانسیل بالای نیروی کار در استان را رقم زده است، اما این مهم نیازمند برنامه‌ریزی جامع برای تأمین نیازهای جامعه هدف است. ایجاد فرصت‌های شغلی، ارتقای سطح آموزش، توسعه امکانات تفریحی و فرهنگی و توجه به چالش‌های اجتماعی می‌تواند به بهبود وضعیت جوانی جمعیت در این استان کمک کند.

این استان براساس داده‌های مرکز آمار ایران جمعیتی نزدیک به ۵ میلیون نفر را در خود جای داده است که عواملی همچون مرگ و میر، زاد و ولد و مهاجرت در تغییر این عدد مؤثر است.

جمعیت و ساختار سنی

البرز به دلیل مهاجرت‌های داخلی و رشد سریع جمعیت، دارای نسبت بالایی از جوانان در سنین ۱۵ تا ۲۹ سال است. این مسأله نشان‌دهنده پتانسیل بالای نیروی کار و همچنین نیاز به برنامه‌ریزی برای تأمین نیازهای این گروه سنی است.

این استان با نرخ رشد جمعیتی ۲.۴ درصد در سال، یکی از بالاترین نرخ‌های رشد جمعیتی را در کشور دارد. شهر کرج، به‌عنوان مرکز استان، با جمعیتی بیش از ۱.۶ میلیون نفر، چهارمین شهر پرجمعیت ایران است. این رشد سریع به دلیل مهاجرپذیری بالا، نزدیکی به تهران، و فرصت‌های اقتصادی و شغلی است.

ساختار سنی جمعیت البرز نشان‌دهنده جوانی نسبی است، اما نشانه‌هایی از حرکت به سمت پیری جمعیت نیز مشاهده می‌شود. نرخ باروری کلی (TFR) در ایران به ۱.۶ فرزند کاهش یافته است که کمتر از سطح جانشینی (۲.۱ فرزند) است. اگرچه داده‌های خاص نرخ باروری در البرز محدود است، اما گزارش‌ها حاکی از کاهش تمایل به فرزندآوری در این استان به دلیل سبک زندگی شهری و هزینه‌های بالای زندگی است.

مهاجرت

بخش قابل توجهی از جمعیت استان البرز به واسطه مهاجرت افزایش یافته است که یکی از علل مهاجرت در استان وجود فضای کسب و کار و شهرک‌های صنعتی تلقی می‌شود.

البرز به دلیل موقعیت جغرافیایی (نزدیکی به تهران و قرارگیری در دامنه‌های البرز)، آب‌وهوای مناسب، و فرصت‌های اقتصادی، یکی از مقاصد اصلی مهاجرت داخلی و حتی خارجی است. این مهاجرپذیری به افزایش تراکم جمعیتی منجر شده و ساختار قومیتی متنوعی شامل اقوام پارسی، کرد، لک، بختیاری، و آذری ایجاد کرده است. مهاجرت به البرز، به‌ویژه به شهرهایی مانند کرج و فردیس، نرخ رشد جمعیت را بالا نگه داشته، اما فشار بر زیرساخت‌های شهری و خدمات عمومی را افزایش داده است.

پیری جمعیت: زنگ خطر در البرز

گزارش‌ها نشان می‌دهد که زنگ خطر پیری جمعیت در البرز به صدا درآمده است. کاهش نرخ باروری، افزایش امید به زندگی، و تغییر سبک زندگی به سمت الگوهای شهری و غربی، به‌تدریج ساختار سنی جمعیت را به سمت سال‌خوردگی سوق می‌دهد. طبق پیش‌بینی‌ها، تا سال ۱۴۲۰، جمعیت سالمند ایران ممکن است دو برابر شود و البرز نیز از این روند مستثنی نیست. این موضوع می‌تواند چالش‌هایی مانند کاهش نیروی کار، افزایش هزینه‌های نظام سلامت، و کاهش پویایی اقتصادی را به دنبال داشته باشد.

کرج و سایر شهرهای البرز به دلیل نزدیکی به تهران، هزینه‌های بالای مسکن و زندگی را تجربه می‌کنند که تمایل به فرزندآوری را کاهش می‌دهد.

عوامل فرهنگی و اجتماعی- سیاسی

گرایش به سبک زندگی غربی، مانند اولویت دادن به نگهداری حیوانات خانگی به جای فرزندآوری، در البرز گزارش شده است. این موضوع نیازمند فرهنگ‌سازی برای ترویج ارزش‌های خانوادگی است. از طرفی بانوان البرزی در بازار کار نقش پررنگی دارند و طبق آمار این روند به کاهش آمار ازدواج منجر شده است. از طرفی طرح‌های دولتی که در راستای افزایش جمعیت کلید خورده مدتی است در دست اجرا قرار دارد اما به واسطه عدم اجرای صحیح این سیاست‌ها نتوانسته به درستی در این زمینه اثرگذار باشد.

البرز در مسیر حمایت از خانواده؛ هشدارها و امیدها در شانزدهمین جلسه قرارگاه جوانی جمعیت

مشاور استاندار و مدیرکل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری با ارائه گزارشی از عملکرد دستگاه‌های اجرایی در حوزه جمعیت، خواستار اجرای کامل و اثربخش قوانین مرتبط با حمایت از خانواده شد.

معصومه آقایی در شانزدهمین جلسه قرارگاه حمایت از خانواده و جوانی جمعیت استان البرز تأکید کرد: در شرایطی که جوانی جمعیت به‌عنوان اولویت نظام تعیین شده، انتظار می‌رود همه دستگاه‌ها در راستای اجرای قوانین مربوط به حمایت از خانواده و فرزندآوری، اهتمام جدی‌تری داشته باشند.

مشاور استاندار با اشاره به ضعف عملکرد دستگاه‌ها در اجرای مواد قانونی مرتبط با کاهش سن بازنشستگی مادران، تأسیس مهدکودک در سازمان‌ها، دورکاری مادران باردار و اعمال تخفیف در هزینه‌های خدمات شهری برای خانواده‌های چند فرزندی افزود: برخی از دستگاه‌ها نه تنها در اجرای این موارد کوتاهی داشته‌اند، بلکه حتی گزارشی از اقدامات خود به دبیرخانه جمعیت ارائه نکرده‌اند.

وی همچنین با انتقاد از نبود تبلیغات محیطی مؤثر در زمینه فرزندآوری و جمعیت‌سازی گفت: قانون، شهرداری‌ها را موظف کرده حداقل یک‌سوم ظرفیت تبلیغات محیطی را به موضوع ازدواج و فرزندآوری اختصاص دهند، اما در سطح شهر کمتر نشانی از این رویکرد دیده می‌شود.

مدیرکل دفتر امور بانوان و خانواده با بیان اینکه برخی از حمایت‌های قانونی مانند معافیت مالیاتی فرزند سوم و بیشتر در سامانه‌های کشوری فعال شده‌اند، خواستار آن شد که سایر دستگاه‌ها نیز با تعریف سازوکار سیستمی، روند دریافت این خدمات را برای خانواده‌ها تسهیل کنند.

وی همچنین از شرکت‌های خدمات‌رسان مانند آب، برق و گاز خواست تا ضمن اطلاع‌رسانی شفاف، امکان استفاده خانواده‌های مشمول از تخفیف‌های قانونی را فراهم کنند و از سازمان میراث فرهنگی، ورزش و شهرداری‌ها خواست تا تخفیف‌های نیم‌بهای قانونی برای خانواده‌های دارای فرزند را به‌صورت ملموس عملیاتی و تبلیغ کنند.

وی از همه دستگاه‌های اجرایی استان خواست گزارش اقدامات خود را هرچه سریع‌تر به دبیرخانه جمعیت ارسال کنند تا در جلسات آتی، ارزیابی دقیق‌تری از پیشرفت‌ها صورت گیرد و تصمیمات کارآمدتری اتخاذ شود.

همه دستگاه‌ها در مسیر تحقق سیاست‌های جوانی جمعیت حرکت کنند

در شانزدهمین جلسه قرارگاه جوانی جمعیت استان البرز، هزار قطعه زمین از طریق قرعه‌کشی به خانواده‌های دارای سه فرزند و بیشتر اختصاص یافت؛ استاندار البرز با اشاره به ثبت‌نام بیش از ۹ هزار نفر در سامانه وزارت راه و شهرسازی گفت: از این تعداد، ۳۸۰۰ نفر مدارک خود را تکمیل کرده و ثبت‌نامشان قطعی شده است که قرار شده، طی سه تا چهار ماه آینده زمین‌ها به آن‌ها تحویل داده شود. همچنین تصمیم گرفته شد تا با هماهنگی شهرداری‌ها، همزمان با تحویل زمین، پروانه ساخت نیز صادر شود تا روند ساخت‌وساز برای خانواده‌ها تسهیل شود.

راه اندازی مراکز نفس در البرز

از آنجایی که ناباروری و سقط جنین از معضلات بسیاری از جوامع به حساب می‌آید و یکی از ۴۷ متغیر مؤثر بر منفی شدن شاخص‌های جمعیت است مقابله با سقط جنین در استان البرز با راه اندازی مرکز جلوگیری از سقط جنین با نام "نفس " در این استان مورد توجه قرار گرفت.

مدیرکل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری البرز در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: مرکز مردمی «نفس» برای جلوگیری از سقط جنین در این استان راه اندازی شد.

معصومه آقایی افزود: بحران کاهش جمعیت در کشور که از اوایل دهه ۷۰ به صورت بی‌صدا آغاز شده، تأثیرات مخربی بر حوزه‌های مختلف از جمله پیری جمعیت و نبود نیروهای انسانی در ۳۰ سال آینده خواهد داشت.

وی تاکید کرد: آمار بالای سقط متأسفانه به این بحران دامن زده است.

رتبه ششم البرز در تجرد زنان ۱۵ تا ۴۰ سال

آقایی اضافه کرد: یکی از موضوعات مهم در بحث جوانی جمعیت میزان تجرد زنان ۱۵ تا ۴۰ سال است که اکنون در استان البرز رتبه ششم را در این زمینه دارد و وضعیت بحرانی محسوب می‌شود.

وی بیان کرد: بر این اساس در موضوع تجرد مردان ۱۵ تا ۴۰ رتبه هفتم را داریم که باید اقدامات مؤثری را برای تشویق جوانان به ازدواج داشت.

مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری البرز گفت: یکی از موضوعات برای جمعیت فاصله بین ازدواج تا فرزند آوری است که میانگین آن در البرز نزدیک به پنج سال است و در این زمینه نیز رتبه پنجم کشوری را داریم که میانگین ازدواج اول زنان این استان ۲۶ سال و مردان ۲۹ سال می‌باشد و در هر ۲ مورد رتبه دوم کشور را داریم.

آقایی همچنین از تشکیل کارگروه مقابله با سقط غیرقانونی جنین زیر مجموعه قرارگاه حمایت از خانواده و جوانی جمعیت استان خبر داد.

مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری البرز افزود: قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به عنوان مهمترین تصمیم در حوزه افزایش جمعیت احکام متعددی در موضوع پیشگیری و کاهش سقط جنین عمدی و جنایی وضع کرده است.

آقایی اتخاذ تدابیر ویژه برای افزایش و جوان سازی جمعیت کشور یکی از مهمترین تکالیفی است که از سوی رهبر معظم انقلاب بر دوش مدیران، قرار گرفته است. بر این اساس با اهتمام و جدیت ویژه ای وارد عمل شده ایم و اهداف را در قالب قرارگاهی با سرعت بیشتری دنبال می‌کنیم.

مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری البرز افزود: در دولت سیزدهم نیز با توجه به اهمیت موضوع، نسبت به اعطای تسهیلات برای ازدواج، فرزندآوری و تأمین مسکن طی ابلاغ به بانک‌ها اقدام کرده است و در دولت چهاردهم هم توسط ستاد ملی جمعیت و وزارتخانه‌ها موضوع جوانی جمعیت در حال پیگیری است.

افزایش نرخ باروری اولویت دانشگاه علوم پزشکی البرز

رئیس دانشگاه علوم پزشکی البرز گفت: افزایش نرخ باروری و ایجاد فرهنگ فرزندآوری و جوانی جمعیت اولویت مهم و اصلی دانشگاه علوم پزشکی البرز در استان است ولی نیاز است سایر دستگاه‌ها و نهادها در بخش‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، آموزشی، اطلاع رسانی و … در کنار تیم سلامت باشند تا بتوانیم در فرصت باقی مانده از سالمندی کشورمان پیشگیری کنیم.

همچنین وی خاطر نشان کرد: خوشبختانه با اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت شیب کاهشی نرخ رشد جمعیت در استان کاهش یافته است یعنی با مداخلات انجام شده سرعت روند کاهشی موالید کاهش یافته ولی این روند باید افزایش باشد تا بتوان از سالمندی کشور پیشگیری کرد.