به گزارش خبرنگار مهر، حجت‌الاسلام والمسلمین سید حسین حسینی در یادداشتی به مهر آورده است: «پیام تاریخی رهبر معظم انقلاب اسلامی به همایش یکصدمین سال‌گشت بازتأسیس حوزه علمیه قم که به منشور حوزه پیشرو و سرآمد مشهور است، حاوی نکات ارزشمندی است که باید همواره مورد توجه حوزویان باشد.

در این منشور یک جمله کوتاه، پرمغز و رمزآلود بیان شده که رهبر معظم انقلاب فرمودند: «حوزه، نهادی برون گراست». این جمله اگر به معنای حقیقی و صحیح تفسیر شود سرآغاز یک تحول همه‌جانبه - که در ادبیات فارسی از آن به عنوان انقلاب نام برده می‌شود- خواهد بود.

اگر حوزه علمیه را ذاتاً یک نهاد برون‌گرا بپنداریم، این حوزه در تمام ساحت‌ها باید مشمول تحول اساسی شود و انقلاب درونی در خودش ایجاد کند. البته منظور از تحول، تحول مثبت و انقلاب رو به جلو است و آن چیزی که باعث رضایت و لبخند حضرت ولی عصر (عج) می‌شود.

حوزه علمیه از دیرباز در عرصه‌های مختلف، کمرنگ و پررنگ یا جدی و ضعیف حضور داشته و به فراخور تاریخ و مقتضیات زمان، تغییر و تحولاتی در اجرای این مفهوم به وجود آمده اما در چهل و اندی سال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی (ره)، حوزه علمیه نه تنها در قد و قامت یک حکومت، بلکه باید در قامت یک تمدن اسلامی ظاهر شود.

اگر حوزه علمیه را – به عنوان یک نهاد برون‌گرا - در قالب یک حکومت اسلامی ببینیم که استعداد ذاتی و بالقوه و در بعضی موارد بالفعل تبدیل شدن به یک تمدن نوین اسلامی را دارد، پس باید نگاه‌ها در همه ابعاد و ساحت‌ها در حوزه علمیه تغییر کند. ما به ازای پیشرفت تکنولوژی، صنعت و حتی پیشرفت اصحاب شیاطین، حوزه علمیه باید به‌روز و پاسخگو باشد، بلکه آنچه که در کلام مقام معظم رهبری بارها شنیده‌ایم حوزه علمیه باید آینده را پیش بینی کند و پاسخگوی آینده باشد.

حوزه علمیه باید پیش بینی کند که اصحاب شیاطین قرار است انسان‌ها، جامعه و دنیا را به چه سمت و سویی سوق بدهند و از قبل برای پادزهر دسیسه‌ها و فتنه‌های آنها اقداماتی را انجام داده باشد. مثلاً اگر قرار باشد یک شبهه‌ای در بین دانش آموزان ترویج شود، اگر حوزه علمیه از قبل پیش بینی کرده و پاسخ‌های مناسب را آماده کرده باشد قطعاً به محض بروز شبهه، پاسخ آن در اذهان پدیدار خواهد شد.

با توجه به جمله رمزآلود مقام معظم رهبری در منشور حوزه پیشرو و سرآمد، حوزه علمیه باید تمام ابعاد و قوانین را در پاسخ به شبهات لحاظ کند و به زبان روز به نیازها پاسخگو باشد و راهکارها و تدابیری را به زبان روز بسنجد. الان از عرشه کشتی‌های در مالکیت جمهوری اسلامی تا در کشتارگاه‌ها برای نظارت ذبح شرعی و در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه و کشورهای خارجی و… به حوزه علمیه و مبانی اسلامی نیاز مبرم وجود دارد.

همچنین حوزه علمیه باید در عرصه رسانه ظهور و بروز قوی داشته باشد تا بتواند خودش را روایت کند نه دیگران او روایت کنند. روایت صحیح از حوزه به زبان خود حوزه باشد و ما نباید در جنگ روایت‌ها شکست بخوریم. حوزه علمیه در علوم روز از جمله مبانی اقتصادی و… باید بتواند با زبان روز دنیا حرف بزند و محتواهایی متناسب با مکاتب فکری و مخاطبان خاص در کل دنیا تأمین و تهیه کند. این مسأله مهم است که اسلام در عرصه‌های ورزش، اخلاق، تحصیل، فرهنگ، پزشکی، شهرسازی، سبک زندگی و… احکام و دستورات خاص دارد، بنابراین حوزه علمیه برون‌گرا باید مروج مبانی اسلامی و دینی در جهان باشد.

البته حوزه علمیه نمی‌تواند صرفاً با توجه به مبانی‌ای که در حوزه‌های علمیه وجود دارد با زبان روز دنیا صحبت کند. زبان روز دنیا را باید آموخت. حوزه علمیه اگر یک نهاد برون گراست باید وحدت مثال زدنی با دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی در جهان داشته باشد. اگر می‌خواهد پژوهش جهانی ارائه کند باید استانداردهای روز پژوهش در دنیا را بداند. اگر می‌خواهد در عرصه علمی برای قشری که مکتب فکری آنها تجربه‌گرایی است صحبت کند باید با شناخت مبانی فکری آنها پاسخ‌های مناسب را آماده کند.

بنابراین با فرض اینکه حوزه را یک نهاد برون‌گرا بدانیم و به تاریخ حوزه علمیه از صدر تا الان بنگریم، می‌بینیم که حوزه علمیه قم در سالیان متمادی در مباحث مختلف حضور چشمگیر داشته است. آیت‌الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یک شخصیت برون‌گرا، فکور، تشکیلاتی و سیاستمدار بود. اینکه بعد از اهانت شاه به شیخ محمدتقی بافقی، نقل روایت این اتفاق را در حرم حضرت معصومه (س) بین مردم حرام شرعی اعلام می‌کند از باب ترس نیست بلکه از باب سیاستمداری و درک صحیح شرایط جامعه است. ایشان اگر حوزه را یک نهاد برون گرا نمی‌دانست این حرکت را انجام نمی‌داد و برای ساخت مسکن اقشار مستضعف قم بعد از سیل ویرانگر، با وجود کارشکنی‌های حکومتی در زمان پهلوی اقدام نمی‌کرد.

پس حاج شیخ عبدالکریم حوزه را یک نهاد برون گرا می‌دانست؛ همچنان که آیت‌الله العظمی بروجردی، امام خمینی و امام خامنه‌ای که حوزه را برون‌گرا می‌دانند. اما رفتار حاج شیخ عبدالکریم با آیت‌الله بروجردی متفاوت است. رفتار آیت‌الله بروجردی هم با امام متفاوت است و همچنین رفتار امام خمینی متفاوت از رفتار مقام معظم رهبری است. این نشان دهنده پویایی و برون‌گرایی صحیح و مثبت حوزه علمیه است. یعنی هر رهبری که در رأس حوزه علمیه و جهان تشیع قرار گرفته با درک صحیح از شرایط زمانه و امکانات، تجهیزات، دارایی‌ها، ظرفیت‌ها، تهدیدها و فرصت‌های جهان تشیع رفتار کرده است. بنابراین تفاوت در رفتار را می‌بینیم اما اعتقادات همه این بزرگواران بر حول محور اسلام ناب محمدی است.

جمله کوتاه مقام معظم رهبری - حوزه، نهادی برون‌گراست- در منشور حوزه پیشرو و سرآمد جای حرف‌های بسیاری دارد و باید تحلیل‌ها در ابعاد و موضوعات مختلف برای آن تهیه و تدوین شود. به این معنا که طلاب علوم دینی، اساتید و کادر و مدیران مدارس علمیه و مدیران و نیروهای مراکز مدیریت حوزه‌های علمیه در صف و ستاد باید با درک صحیح از شرایط و ضوابط زمانه اقدام و رفتار کنند و آینده را پیش بینی کنند و علیرغم حرکت‌های پدافندی در پی رفتارها و گفتارها و نوشتارهای آفندی هم باشند.

شکی نیست که حوزه علمیه باید پاسخگوی نیازهای جامعه باشد. این پاسخگویی جز با درک صحیح از زمانه میسر نخواهد شد. لازمه درک صحیح و مقتضیات زمان، شناخت استانداردها و شرایط روز علمی، پژوهشی، فرهنگی، اقتصادی و… است. بنابراین تحول مثبت در حوزه پیشرو و سرآمد و انقلاب در این حوزه متوقف بر درک صحیح از برون‌گرا بودن حوزه علمیه است.»

حجت‌الاسلام والمسلمین سید حسین حسینی

مدیر حوزه‌های علمیه استان یزد