به گزارش خبرنگار مهر، فریدون عزیزی، رئیس پژوهشکده غدد درون‌ریز و متابولیسم و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در نشست خبری به مناسبت روز جهانی تیروئید با اشاره به سابقه شکل‌گیری فوق تخصص غدد در ایران گفت: رشته فوق‌تخصصی غدد از سال ۱۳۶۴ در کشور بنیان نهاده شد و هم‌اکنون در تمامی استان‌ها فعال است. طبق مستندات علمی جهانی، ایران دهمین کشور دنیا از نظر تعداد مقالات منتشرشده در حوزه غدد محسوب می‌شود.

وی در ادامه با اشاره به نقش حیاتی تیروئید در سلامت عمومی اظهار داشت: تیروئید غده‌ای در جلوی گردن است که با ترشح هورمون‌هایی به درون خون، مسئول تنظیم متابولیسم بدن است. نقش کلیدی این غده در دوران جنینی و بارداری است؛ به‌ویژه در رشد مغزی جنین. مهم‌ترین بخش تیروئید، ید موجود در آن است که در صورت کمبود در دوران بارداری، حتی با درمان‌های بعدی نیز امکان جبران اختلالات رشد سلولی وجود ندارد.

عزیزی افزود: سلول‌های مغزی جنین باید از تعداد اندک به حدود ۱۰۰ میلیارد سلول برسند تا پایه‌های ضریب هوشی شکل بگیرد. پیش از سال ۱۳۶۲، مطالعات نشان داد بیماری تیروئید از جمله گواتر در جامعه شایع بوده، اما پس از انجام بررسی‌های علمی و درمان‌های هدفمند، کنترل این بیماری در دستور کار قرار گرفت.

وی با اشاره به نتایج مطالعات میدانی گفت: در روستاهای شمال تهران، ۷۰ درصد دختران و ۵۴ درصد پسران دچار اختلال رشد قدی بودند، به‌گونه‌ای که برخی بیش از حد قد بلند بودند و کمتر از ۳ درصد رشد قدی طبیعی داشتند. در همان منطقه، ۱۰۰ درصد جمعیت دچار گواتر، ۶۰ درصد دچار کم‌کاری تیروئید و ۱۲ درصد دارای اختلال رشد ذهنی بودند که نشان‌دهنده وضعیت وخیم آن زمان بود.

چالش کمبود ید در دوران بارداری

وی خاطرنشان کرد: بررسی‌ها از سال ۱۳۶۸ آغاز شد و در سال ۱۳۶۹ توزیع نمک یددار در سطح کشور آغاز شد. با این اقدام، بهبود چشم‌گیری در وضعیت سلامت تیروئید رقم خورد. در حالی که تا سال ۱۳۷۵ شیوع شدید گواتر در کشور گزارش می‌شد، این آمار تا سال ۱۳۸۰ به‌طور قابل توجهی کاهش یافت.

به گفته رئیس پژوهشکده غدد، ایران از سال ۱۳۸۲ از سوی سازمان جهانی بهداشت (WHO) در جمع کشورهای عاری از کمبود ید معرفی شده است.

وی افزود: در طی سه دهه گذشته، بیش از ۳۰ میلیون نوزاد که ممکن بود دچار کمبود ید شوند، با اجرای این سیاست‌ها از عوارض آن مصون ماندند.

عزیزی با اشاره به چالش کمبود ید در دوران بارداری گفت: مصرف نمک یددار به تنهایی کفایت نمی‌کند. میانگین ید ادرار زنان باردار باید بالاتر از ۱۵۰ میکروگرم در لیتر باشد و لازم است در کنار نمک یددار، مکمل ید نیز مصرف شود. برنامه‌ریزی شده است تا با تلاش وزارت بهداشت، طی دو سال آینده کمبود ید در دوران بارداری نیز به‌طور کامل برطرف شود.

وی تأکید کرد: زنان باردار باید از ابتدای بارداری تا پایان سه‌ماهه اول، مکمل یدوفولیک مصرف کنند تا از اختلالات رشدی جنین جلوگیری شود. در صورت رعایت نشدن اصول پیشگیری، احتمال بازگشت اختلالات ناشی از کمبود ید در جامعه وجود دارد.

در پایان، عزیزی بر ضرورت ادامه پایش سراسری ید رسانی در جامعه تأکید کرد و گفت: پایش میزان ید هر پنج سال یک‌بار، به‌ویژه در میان زنان باردار، باید به‌صورت منظم انجام شود تا از بروز مجدد اختلالات تیروئیدی جلوگیری گردد.

هوش مصنوعی و تیروئید؛ ابزار کمکی با ظرفیت‌های بالقوه

رئیس پژوهشکده غدد درون‌ریز و متابولیسم، در خصوص استفاده از هوش مصنوعی در تشخیص بیماری‌های تیروئید گفت: استفاده از هوش مصنوعی لازم است اما تا زمانی که دانش ما و قدرت هوش مصنوعی به سطح مطلوب نرسد، باید با احتیاط به آن نگاه کرد. در حال حاضر این فناوری می‌تواند به عنوان نیروی کمکی مورد استفاده قرار گیرد، اما هنوز راه زیادی تا بهره‌گیری کامل از آن داریم.

وی همچنین درباره انتخاب روز جهانی تیروئید افزود: یکی از دلایل انتخاب این روز، اهمیت نقش ید و کانیود ید در اروپا بوده است که انجمن‌های اروپایی و آمریکایی در همین روز فعالیت‌های خود را آغاز کردند؛ به همین دلیل امروز به نام روز جهانی تیروئید نام‌گذاری شده است.

عزیزی درباره وضعیت بیماری‌های تیروئید در کشور بیان کرد: با وجود بیماری‌هایی که ممکن است باعث کم‌کاری یا پرکاری تیروئید شوند، خوشبختانه در زمینه رفع کمبود ید موفقیت‌های قابل توجهی داشته‌ایم. شیوع گواتر در کشور از ۶۸ درصد به ۵ تا ۷ درصد کاهش یافته است. البته ممکن است عوامل دیگری مانند علل مادرزادی نیز در بروز بیماری نقش داشته باشند، اما در کنترل کمبود ید به نتایج چشمگیری دست یافته‌ایم.

عزیزی اذعان کرد: به طور کلی، تمامی استان‌ها تلاش می‌کنند که یدرسانی به بهترین شکل ممکن انجام شود. با این حال، برای دریافت آمار دقیق‌تر باید گزارش‌های وزارت بهداشت مورد بررسی قرار گیرد. همچنین بخش مهمی از مراقبت‌ها به مصرف نمک یددار توسط زنان باردار بستگی دارد.

لزوم استمرار آگاه‌سازی درباره ید و مقابله با شبه‌علم در فضای مجازی

عزیزی با تأکید بر اهمیت تداوم اطلاع‌رسانی در زمینه کمبود ید اظهار کرد: در رابطه با کمبود ید نباید از آگاهی‌بخشی به جامعه غافل شد. چرا که کاهش سطح ید از حد مشخصی، می‌تواند منجر به بروز اختلالات و مشکلات جدی در رشد جنین شود. ید تأثیر مستقیم بر ذهن و هوش کودکان دارد، بنابراین افزایش نظارت و آگاه‌سازی عمومی امری ضروری است.

وی همچنین درباره گسترش شبه‌علم در فضای مجازی گفت: انتشار مطالب غیرعلمی در فضای مجازی پدیده‌ای جهانی است و دولت‌ها قادر به کنترل کامل آن نیستند. با این حال، می‌توان با ارتقای سواد سلامت جامعه، تأثیر این مطالب را کاهش داد. مردم برای دریافت اطلاعات صحیح باید به پزشکان و متخصصان مراجعه کنند، نه به درمان‌های متفرقه و غیرعلمی.

عزیزی در ادامه به علائم مرتبط با اختلالات تیروئید اشاره کرد و گفت: در کودکان، اختلالات رشد می‌تواند از نشانه‌های مشکلات تیروئیدی باشد و در بزرگسالان، علائمی مانند گواتر و کم‌کاری تیروئید باید مورد توجه قرار گیرد. خوشبختانه با برطرف شدن کمبود ید در کشور، این علائم در سال‌های اخیر تا حد زیادی کاهش یافته‌اند.

شیوع چاقی، دیابت و پوکی استخوان نگران‌کننده است

رئیس پژوهشکده غدد درون‌ریز و متابولیسم، با اشاره به روند صعودی برخی از بیماری‌های متابولیک در کشور، اظهار داشت: چاقی، دیابت و پوکی استخوان از جمله بیماری‌هایی هستند که در سال‌های اخیر با روند افزایشی چشمگیری مواجه بوده‌اند و در حال حاضر جزو شایع‌ترین بیماری‌ها در دنیا به شمار می‌آیند. براساس آمار، حدود ۱۵ درصد از افراد بالای ۲۰ سال در کشور به دیابت مبتلا هستند.

وی در ادامه افزود: پوکی استخوان نیز به‌ویژه در میان زنان یائسه شایع‌تر است. یکی از دلایل مهم بروز این بیماری، پایین بودن مصرف لبنیات در سبد غذایی روزانه است که منجر به کاهش تراکم استخوانی و افزایش خطر شکستگی‌ها می‌شود.

دکتر عزیزی با اشاره به نقش ید در سلامت عمومی، عنوان کرد: بسیاری از این بیماری‌ها، از جمله چاقی و دیابت، می‌توانند با کمبود ید نیز مرتبط باشند. کمبود ید باعث اختلال در عملکرد غده تیروئید شده و به دنبال آن، اختلالات متابولیکی در بدن ایجاد می‌شود.

وی در پایان با تأکید بر اهمیت توجه به بیماری‌های تیروئیدی گفت: در حال حاضر، بیماری‌های تیروئیدی جزو شایع‌ترین اختلالات غدد در سطح جهان هستند. از این رو، پیشگیری، غربالگری منظم و درمان به‌موقع این بیماری‌ها باید به‌عنوان اولویتی مهم در نظام سلامت کشور مدنظر قرار گیرد.