مریم زندی شاعر کودک و نوجوان در گفتگو با خبرنگار مهر درباره فعالیت‌های اخیر و کتاب‌های تازه‌اش، گفت: من امسال در نمایشگاه با چند کتاب حضور داشتم که بیشتر آنها تجدید چاپی بودند و تنها یکی از آنها جدید بود. در غرفه کانون پرورش فکری سه کتاب داشتم که کتاب‌های «حوصله‌ام پیش تو جا مانده است» و «چرا بی خداحافظی رفته‌ای» متعلق به سال‌های پیش بودند اما کتاب «حرف دلم را قورت دادم» در نمایشگاه کتاب عرضه شد. این کتاب ۲۳ شعر نیمایی نوجوان دارد و من سعی کردم شعرها را با توجه به دغدغه نوجوان‌های امروز بنویسم.

نوجوان‌ها هر شعری که حرف دل‌شان را بزند، دوست دارند

زندی در پاسخ به سوالی درباره میزان علاقه نوجوان‌ها به قالب نیمایی، گفت: درباره گرایش نوجوان‌ها به شعرهای موزون یا سپید دو دسته وجود دارند. یک عده می‌گویند چون نوجوان‌ها وزن را بلد نیستند، شعرهای بدون وزن را بیشتر دوست دارند؛ ضمن اینکه بیشتر نوجوان‌ها وقتی که می‌خواهند شعر بنویسند، به خاطر اینکه با وزن آشنا نیستند، شعر سپید می‌نویسند. یک عده دیگر نظرشان این است که چون بچه‌ها در دوره کودکی چهارپاره خوانده‌اند و از کودکی با شعرهای وزن‌دار آشنا شده‌اند، همچنان ذهن‌شان ریتم‌دار است و شعرهای موزون را بیشتر دوست دارند. به خاطر همین نظرات در این باره کمی ذوقی و سلیقه‌ای است. به نظر من تا زمانی که درباره علاقه نوجوان‌ها به شعر سپید یا موزون پژوهشی نشده باشد، هرکس هرچیزی که می‌گوید سلیقه‌ای است.

وی ادامه داد: ما زمانی می‌توانیم درباره این موضوع نظر قطعی بدهیم که روی تعداد زیادی نوجوانِ اهل شعر پژوهش شده باشد. بدون چنین پژوهشی نمی‌توان به یک نظر کارشناسی و جدی رسید. من به شخصه معتقدم مجموعه‌شعری که برای نوجوان‌ها است، باید هم چهارپاره، هم نیمایی و هم سپید را داشته باشد. متأسفانه ناشران چنین نگاهی ندارند و شعرهای نوجوان‌ها را فقط در یک قالب چاپ می‌کنند. البته من در کتاب اولم، «حوصله‌ام پیش تو جا مانده است»، هم چهارپاره داشتم، هم نیمایی داشتم و هم سپید. خودم دوست داشتم این تجربه را در کتاب‌های بعد هم تکرار کنم ولی ناشران قبول نکردند.

این شاعر نوجوان درباره تجربه خودش از نوشتن شعر نوجوان در قالب‌های مختلف، گفت: کتاب «دلتنگم و می‌دانی» من که انتشارات سروش آن را چاپ کرده و برگزیده جشنواره فجر سال ۱۴۰۱ هم شده است، در دو قالب سپید و نیمایی منتشر شد. با توجه به همین کتاب می‌گویم که نوجوان‌ها این کتاب را دوست دارند و فرقی بین شعرهای نیمایی و سپید نیست. به نظر من نوجوان‌ها هر شعری که حرف دلشان را بزند، می‌پسندند.

شعر نوجوان باید توسط مربیان و معلمان ترویج شود

زندی درباره باید و نبایدهای شعر نیمایی نوجوان، گفت: همان‌طور که می‌دانید، خواندن شعر نیمایی، برای نوجوان‌ها، می‌تواند از خواندن چهارپاره و سپید سخت‌تر باشد. اگر شاعر یک مقدار هوشمندی به خرج بدهد و نیمایی‌هایی بنویسند و وزن‌هایی را انتخاب کند که ریتم دارند، به نظرم نوجوان‌ها می‌توانند بخوانند. گاهی وقت‌ها شعرهای نیمایی در وزن‌های سختی نوشته می‌شوند که حتی برای بزرگ‌ترها هم سخت است. با این‌همه، در شعر نوجوان، بیش از وزن، حرف و اندیشه شاعر مهم است. نوجوان بیشتر با حرف شاعر ارتباط می‌گیرد، تا اینکه درگیر وزن شعر شود.

شاعر «دفتر گل باز شد» درباره استقبال نوجوان‌ها از کتاب‌های شعر در نمایشگاه کتاب گفت: درباره میزان فروش اطلاعی ندارم ولی طبق چیزی که دیدم، بخش کودک و نوجوان شلوغ و غرفه‌ها پرفروش بودند. خانواده‌ها خودشان اهل کتاب نیستند ولی دوست دارند بچه‌شان اهل کتاب باشد؛ بنابراین از ناشران کودک و نوجوان حتماً کتاب تهیه می‌کنند.

زندی ادامه داد: جدا از شلوغ بودن بخش کودک و نوجوان، وضعیت شعر نوجوان یک مقداری خوب نیست، چون همین کتاب‌هایی که منتشر می‌شوند به مخاطب معرفی نمی‌شوند. ما نیاز به مربی‌های واسطه داریم تا وقتی نوجوان به نمایشگاه، فروشگاه و یا کتابخانه می‌آید، به او بگوییم این کتاب مناسب توست. به خاطر اینکه این واسطه وجود ندارد، معمولاً نوجوان‌ها به سمت قفسه‌های شعر بزرگسال می‌روند که مناسب سن‌شان نیست. یا شعرها را نمی‌فهمند، یا اگر بفهمند ممکن است برایشان بدآموزی داشته باشد. به نظر من ناشرهای مختلف، دارند خوب کار می‌کند. در همین نمایشگاه دیدم کانون پرورش فکری، سوره مهر و دیگر ناشران کتاب‌های خوبی چاپ کرده بودند، ولی مهم این است که این کتاب‌ها ترویج شود. اگر شعر نوجوان توسط مربیان و معلمان و واسطه‌ها خوب ترویج شود، به نظر من مخاطب خودش را پیدا می‌کند.

در «حرف دلم را قورت دادم» به ابعاد مختلف عشق پرداختم

وی افزود: من هم کتاب شعر کودک چاپ کرده‌ام و هم کتاب شعر نوجوان. این پنجمین کتاب نوجوان است که من چاپ کرده‌ام. با توجه به تجربه‌ای که در این سال‌ها داشتم، فکر می‌کنم هرچقدر به حس نوجوان نزدیک‌تر شوی و شرایط او را درک کنی و مشکلاتی را که دارد در شعر منعکس کنی، بیشتر با شعر ارتباط برقرار می‌کند. مشکل نوجوان‌های امروز تنهایی است، دلتنگی است، نداشتن هویت است، مشکلات اجتماعی مثل کودک کار و تک‌والدی و بدسرپرستی و… است. من سعی کردم در شعرهای کتاب «حرف دلم را قورت دادم»، عشق را از زاویه‌های مختلف نگاه کنم و به ابعاد انسانی و اجتماعی عشق هم بپردازم. ارتباط با خدا، خانواده، کودکان کار و… همه مسائلی را که ممکن است یک نوجوان در زندگی شخصی‌اش با آن مواجه شود، انتخاب کردم و در این کتاب قرار دادم. یک نوجوان وقتی این کتاب را می‌خواند، خودش را در شعرها پیدا می‌کند و با آن ارتباط برقرار می‌کند.

زندی با بیان اینکه صحبت کردن از طبیعت در شعر نوجوان دیگر بی‌فایده و تکراری است، گفت: ما یک زمانی فکر می‌کردیم شعر نوجوان این است که از طبیعت برایشان بگوییم. من می‌گویم مشکلی نیست، از طبیعت هم بگوییم، ولی در زیرلایه آن از دغدغه‌های خود نوجوان هم حرف بزنیم. ما باید یک گام فراتر بیاییم و از طبیعت و گل و درخت و… که دغدغه نوجوان امروز نیست، فاصله بگیریم. مثلاً کتاب «حرف دلم را قورت دادم» شاید در ظاهر عاشقانه باشد ولی من سعی کردم پشت این حرف‌های عاشقانه، حرف‌های جدی‌ام را بزنم.

این شاعر با اشاره به نام کتاب «حرف دلم را قورت دادم»، گفت: شعری که اسم کتاب از روی آن برداشته شده، درباره یک نوجوانی است که می‌خواهد یک حرفی بزند ولی هرجا که می‌رود کسی به حرفش گوش نمی‌کند. هرکس درگیر کار خودش است و هیچ گوشی برای این نوجوان پیدا نمی‌شود و او در نهایت حرف دلش را قورت می‌دهد. ممکن است این حرف دل، تعریف یک روز از مدرسه‌اش باشد، ممکن است درباره معلمش باشد، ممکن است درباره یک معضل اجتماعی باشد ولی هیچکس حواسش به او نیست. همین که منِ شاعر به این لحظه و این تجربه توجه کنم و آن را روایت کنم، نوجوان احساس می‌کند حرفش شنیده شده است. نوجوان امروز بحران هویت دارد و باید پای دغدغه‌های او نشست و او را شناخت و کمک کرد که خودش را بشناسد. شعر در این وضعیت وظیفه سنگینی بر دوش دارد.

زندی در پایان گفت: اگر امروز نوجوان را از نوجوانی با شعر آشتی ندهیم، خیلی سخت است که بعداً و در بزرگسالی هم با شعر ارتباط پیدا کند. به نظر من شعر نوجوان می‌تواند این پل را بسازد و شعر را در زندگی آنها ماندگار کند.