گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم – مریم مرتضوی: در زیربنای حرکت قرآنی جمهوری اسلامی ایران، حضور و نقش‌آفرینی زنان حافظ و فعال قرآنی نه‌تنها یک مؤلفه حاشیه‌ای، بلکه یک جریان اصیل و ساختارساز محسوب می‌شود. زنانی که با گام‌هایی آرام اما استوار، از بستر خانه‌های ایرانی برخاسته‌اند و امروز در رده‌های مختلف نظام قرآنی کشور – از آموزش و تربیت حافظ گرفته تا کرسی‌های تخصصی داوری ملی و مدیریت مؤسسات دینی – به یک سرمایه راهبردی تبدیل شده‌اند.

این گزارش، تلاشی است برای ترسیم منظری واقعی و حرفه‌ای از سیر تحول و نقش‌آفرینی بانوان در منظومه فعالیت‌های قرآنی کشور.

خانه؛ اولین مدرسه حفظ و انس با قرآن

آغاز مسیر اغلب زنان حافظ قرآن در کشور، نه از کلاس‌ها و مراکز رسمی، بلکه از فضای روح‌بخش خانه‌ها رقم خورده است. محیط خانوادگی، باورهای دینی والدین، تشویق مادران، و بهره‌گیری از منابع ابتدایی، همگی نقش مؤثری در تربیت حافظات داشته‌اند.

زهرا علمایی، حافظ قرآن و مربی تربیت حافظ در تهران، درباره نقطه آغاز خود می‌گوید: هیچ‌گاه تصور نمی‌کردم که بتوانم حافظ کل شوم. شروعم با نوار کاست بود و در خانه آیات قرآن را حفظ می‌کردم. دفترچه‌هایی که مادرم از جلسات مسجد می‌آورد تشویق خوبی برای آشنایی با مفاهیم آیات بود. خانه ما، با وجود امکانات محدود، به مدرسه‌ای برای قرآن تبدیل شده بود.

او حفظ را از 14 سالگی آغاز کرد و طی 5 سال به اتمام رساند. در سال‌های بعد، با گذراندن دوره‌های تخصصی در تجوید، وقف و ابتدا، صوت و لحن و مفاهیم، وارد جرگه مربیان قرآن شد.

امروز علمایی نه‌تنها مربی ده‌ها شاگرد در مدارس و جلسات خانگی است، بلکه به عنوان الگوی موفقی برای حفظ توازن بین خانه‌داری، تربیت فرزندان و پیشرفت علمی در حوزه قرآن شناخته می‌شود.

بانوان، موتور محرکه آموزش حفظ قرآن در کشور

در بسیاری از نقاط کشور – به‌ویژه مناطق محروم یا سنتی – زنان به‌عنوان ستون اصلی جریان آموزش حفظ قرآن عمل می‌کنند. در این فضا، نقش آنان صرفاً در حد مربی‌گری نبوده، بلکه به‌عنوان نهاد اجتماعی فرهنگ‌ساز مطرح هستند.

لیلا شاه‌واروقی، مربی حفظ قرآن در شهرستان بیرجند و از حافظان باسابقه استان خراسان جنوبی، با اشاره به شرایط خاص منطقه می‌گوید: ما کلاس حفظ را از پنج نفر شروع کردیم، اما امروز بیش از 80 دانش‌آموز در طرح سه ساله حفظ شرکت دارند. از این تعداد، نزدیک به 60 نفر دختر هستند. مادران‌شان هم در جلسات ما شرکت می‌کنند. این یعنی آموزش حفظ، یک فرآیند خانوادگی شده است.

او معتقد است که انگیزه درونی زنان، حس مسئولیت نسبت به آینده فرزندان، و صبر و دقت ذاتی آنان باعث شده تا جریان آموزش حفظ قرآن در کشور، به شدت بانوان‌محور باشد. بسیاری از حافظان نخبه کشور، در کلاس‌هایی تربیت شده‌اند که توسط بانوان اداره می‌شده است.

کرسی‌های داوری؛ صحنه‌ای برای اثبات توان علمی بانوان قرآنی

یکی از تحولات مهم سال‌های اخیر در ساختار فعالیت‌های قرآنی، حضور مؤثر بانوان در کرسی‌های داوری مسابقات قرآنی است. این عرصه که تا یک دهه پیش تقریباً به‌طور کامل در انحصار مردان بود، اکنون شاهد ورود علمی و کاملاً حرفه‌ای زنان شده است.

داور رسمی مسابقات بین‌المللی قرآن و استاد دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، حضور در عرصه داوری را نیازمند عبور از فیلترهای علمی متعدد می‌داند: ما در داوری با پنج محور تخصصی مواجه‌ایم؛ از تجوید گرفته تا وقف و ابتدا، صوت و لحن و تفسیر. ورود زنان به این عرصه، یعنی عبور از آزمون‌های سنگین علمی و دستیابی به مهارتی متوازن. اینکه امروز ما بانوان داور در سطح بین‌المللی داریم، گواهی بر بالندگی این مسیر است.

او همچنین تأکید دارد که شیوه داوری بانوان، با نگاه دقیق، انعطاف‌پذیر، و تربیتی همراه است و این امر به ارتقای سطح کیفی مسابقات کمک کرده است.

نقش زنان در مدیریت نهادهای قرآنی: از کلاس تا سیاست‌گذاری

در سال‌های اخیر، همزمان با رشد حضور بانوان در عرصه‌های علمی و فرهنگی، شاهد ظهور چهره‌هایی از زنان در مدیریت مؤسسات، مدارس شبانه‌روزی حفظ قرآن، و حتی دبیرخانه‌های قرآنی هستیم. این تغییر رویکرد ساختاری، زمینه‌ساز توزیع عادلانه‌تر ظرفیت‌های تصمیم‌سازی شده است.

البته باید دقت داشت که مدیریت مؤسسه حفظ، فقط برگزاری کلاس نیست؛ مدیران این مؤسسات با خانواده‌ها، نظام آموزشی، نهادهای حمایتی و حتی مسائل روانی کودکان سروکار دارند. نقش بانوان در این میان، بی‌بدیل است. آنها حلقه واسط بین تربیت قرآنی و تربیت فرهنگی و اخلاقی شده‌اند.

در این میان، حمایت مادی و معنوی نهادهای دولتی از مؤسسات قرآنی بانوان نکته بسیار مهمی است و آنها خواهان تخصیص ردیف‌های بودجه مستقل، دسترسی به فضای آموزشی مناسب و جذب نیروهای متخصص زن در شوراهای تصمیم‌ساز هستند.

چالش‌ها و ظرفیت‌ها

با وجود پیشرفت‌ها، مسیر فعالیت بانوان در حوزه قرآن، خالی از چالش نیست. برخی از مشکلات مطرح‌شده توسط فعالان قرآنی زن عبارت‌اند از کمبود حمایت مالی و امکانات فیزیکی برای کلاس‌های حفظ و آموزش ویژه بانوان؛ محدودیت در فرصت‌های برابر برای بانوان در داوری مسابقات بزرگ ملی یا بین‌المللی؛ فقدان نظام هماهنگ برای تربیت و صدور مجوز تخصصی بانوان مربی و داور؛ نادیده‌گرفتن ظرفیت مدیریتی زنان در تدوین اسناد راهبردی قرآنی کشور.

با این حال، بسیاری از کارشناسان معتقدند که زیرساخت اجتماعی و فرهنگی بانوان ایرانی، به‌ویژه پس از انقلاب اسلامی آنان را آماده پذیرش مسئولیت‌های کلان قرآنی کرده است و با سیاست‌گذاری دقیق می‌توان از این سرمایه عظیم استفاده مؤثرتری کرد.

اگر انقلاب اسلامی، با شعار بازگرداندن قرآن به متن زندگی آغاز شد، امروز باید با حضور جدی بانوان قرآنی ادامه پیدا کند. زنانی که نه‌تنها حافظ کلام وحی هستند، بلکه با نقش‌آفرینی در تربیت نسل، داوری علمی و مدیریت مؤسسات دینی، قرآن را از صفحه به صحنه زندگی آورده‌اند.

انتهای پیام/