به گزارش خبرگزاری مهر در ماه‌های اخیر چند هیئت دیپلماتیک از ایران به ارمنستان سفر کرده‌اند؛ ابتدا دبیر شورای عالی امنیت ملی، سردار احمدیان و هیئت همراه و به فاصله کوتاهی، هیئتی از نمایندگان مجلس عضو کمیته دوستی ایران و ارمنستان مجلس شورای اسلامی. در اولین روزهای سال جدید نیز عباس عراقچی وزیر امور خارجه سفری به ایروان داشت. در این سه سفر مسائل متعددی در روابط دوجانبه و مسائل منطقه‌ای بررسی شده است اما یک موضع‌گیری واحد از هر سه هیئت ایرانی در این سفرها قابل تأمل است: اعلام موافقت ایران با طرح تقاطع صلح ارمنستان!

تقاطع صلح طرحی است که به دنبال توافق آتش‌بس پس از پایان جنگ دوم قره‌باغ به عنوان پیشنهاد ارمنستان برای گشایش مسیرهای حمل‌ونقل و ارتباطات اقتصادی در قفقاز جنوبی از خاک ارمنستان مطرح شده و در آن، مسیرهای متعدد ریلی و زمینی درنظر گرفته شده است. این مسیرها سرزمین اصلی جمهوری آذربایجان را به نخجوان و گرجستان را به ایران متصل می‌کند اما تاکید دارد که مسیرها و زیرساخت‌های ارتباطی درخاک هرکشور تحت حاکمیت کامل همان کشور اداره شوند.

ارمنستان این طرح را دربرابر طرح کریدور زنگه‌زور جمهوری آذربایجان پیشنهاد داده است که طی آن، زیرساخت‌های حمل‌ونقل در نواری از مناطق جنوبی ارمنستان به موازات مرز ایران ساخته شده و جمهوری آذربایجان در این نوار اختیار و کنترل کامل داشته باشد تا اتصال این کشور با منطقه نخجوان و از آن طریق با ترکیه برقرار شود. بطور غیررسمی اما باکو جداسازی این نوار از خاک ارمنستان و الحاق آن به آذربایجان را مدنظر دارد.

ایران در این میان، از یک سو نگرانی‌های مهمی از برقراری زنگه‌زور داشته و از سوی دیگر به توانمندی ارمنستان برای حفظ حاکمیت خود بر مسیر ریلی موازی مرز ایران در تقاطع صلح اطمینانی ندارد. ایجاد کریدور زنگزور برای ایران به نوعی خط قرمز تبدیل شده است اما تقاطع صلح نیز تمام نگرانی ایران را مرتفع نمی‌کند و در عمل هیچ یک از این دو طرح بدون همراهی ایران به ثمر نخواهد رسید. با این حال مقامات رسمی کشور در سفرهای اخیر به ارمنستان، از موافقت ایران با طرح تقاطع صلح خبر داده‌اند.

پرسش اینجاست که چرا چنین امتیازی باید به رایگان و بدون تلاش برای تأمین حداکثری منافع کشور ارائه شود؟ ایران می‌تواند از این موقعیت بهره برده و موافقت خود با این طرح را به حمایت و سرمایه‌گذاری بیشتر ایروان در مسیرهای ارتباطی ایران به گرجستان و امکان نظارت امنیتی ایران بر مسیر موازی مرز خود مشروط کند. بدین طریق هم به نگرانی‌های امنیتی کشور از فعالیت‌های آذربایجان رسیدگی شده و هم فرصتی بزرگ برای گسترش شبکه ارتباطی ایران با روسیه و اروپا از مسیر ارمنستان و گرجستان فراهم می‌شود.

این مسئله بخصوص با درنظر گرفتن تحولات اخیر گرجستان و جدایی این کشور از متحدان غرب، اهمیتی دوچندان می‌یابد. وضعیت جدید گرجستان فرصتی تازه برای ایجاد تنوع بیشتر در مسیرهای تجاری میان ایران و روسیه و ایران و اروپا فراهم می‌کند که اهمیت جمهوری آذربایجان و ترکیه را در این مسئله کاهش داده و تجارت کشور با روسیه و اروپا را برابر تنش‌های سیاسی احتمالی یا مانع‌تراشی های باکو و آنکارا بیمه می‌کند.

درحال حاضر مسیر حمل و نقل جاده‌ای ایران-ارمنستان درحال ساخت و اصلاح است اما برآوردها حاکی از روند کند پیشرفت این پروژه است. به گفته مقامات ارمنستان، این پروژه در سال ۲۰۳۲ به بهره‌برداری خواهد رسید که زمان بسیار زیادی برای یک پروژه جاده‌سازی نه‌چندان طویل محسوب می‌شود. این درحالی است که با سرمایه‌گذاری بیشتر و اهتمام جدی‌تر از سوی ایروان، این جاده می‌تواند در مدت زمان کوتاه‌تری به بهره‌برداری رسیده و ایران را از مواهب ارتباط زمینی با روسیه و اروپا، و ارمنستان را از سود حاصل از ترانزیت کالاها برخوردار کند.