خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: غدیر یکی از مهم‌ترین و نمادین‌ترین رویدادهای تاریخ اسلام است که در آن پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص)، به اعلان ولایت و جانشینی امام علی (ع) پرداخت.

این واقعه در روز غدیر خم، در سال ۱۰ هجری، پس از حجه الوداع رخ داد و به‌عنوان یک نقطه عطف در تاریخ اسلام شناخته می‌شود.

فلسفه غدیر

فلسفه غدیر به‌طور کلی بر پایه مفهوم ولایت و رهبری دینی استوار است. غدیر نشان‌دهنده این است که رهبری دینی تنها به انتخاب مردم یا شرایط اجتماعی بستگی ندارد، بلکه باید بر اساس وحی و دستور الهی باشد. این مفهوم به‌خصوص در تشیع اهمیت ویژه‌ای دارد و به‌عنوان یکی از ارکان ایمان شیعه تلقی می‌شود.

علامه امینی حدیث غدیر («مَن کُنتُ مَولاهُ فَهذا علیٌ مَولاهُ») را متواترترین و یقین‌آورترین حدیث منقول از پیامبر (ص) می‌داند. او با استناد به منابع اهل سنت و شیعه، نام ۱۱۰ تن از صحابه، ۸۴ نفر از تابعین، و ۳۶۰ ن ۱ فر از علمای قرن دوم تا چهاردهم هجری را که این حدیث را روایت کرده‌اند، ذکر می‌کند. از نظر او، کلمه «مولا» در این حدیث به معنای «ولیّ» و «رهبر» است، نه صرفاً دوست یا محبوب، و دلالت بر خلافت و جانشینی بلافصل امام علی (ع) دارد.

امینی با تحلیل آیات قرآنی مانند آیه تبلیغ (مائده: ۶۷) و آیه اکمال (مائده: ۳)، تأکید می‌کند که اعلام ولایت علی (ع) تکمیل‌کننده دین اسلام و نعمت الهی بر امت است. او معتقد است که اگر پیامبر (ص) این دستور الهی را ابلاغ نمی‌کرد، رسالتش ناقص می‌ماند.

غدیر به عنوان محور وحدت اسلامی مطرح است و علامه امینی با نگاهی وحدت‌بخش، غدیر را نه‌تنها مبنای اعتقادی شیعه، بلکه عاملی برای معرفی امام علی (ع) به عنوان شخصیتی مقتدا برای همه مسلمین می‌داند. او با نقد اتهامات وارده به شیعه، نشان می‌دهد که تشیع ریشه در منطق قرآنی و سنت نبوی دارد و گرایش به آن نتیجه جریان‌های سیاسی یا نژادی نیست. امینی با بررسی اشعار شاعران غدیریه‌سرا (از جمله حسان بن ثابت، کمیت اسدی، و حتی شاعران مسیحی)، استنباط عمومی از غدیر به معنای ولایت و امامت علی (ع) را اثبات می‌کند.

از دیدگاه علامه امینی، غدیر خم بنیان نظام سیاسی الهی است. او معتقد است که ولایت، فراتر از موضوعات کلامی، باید به عنوان یک درس مستقل در حوزه‌های علمیه تدریس شود تا نظام اجتماعی بر اساس اصول الهی شکل گیرد. او تأکید می‌کند که غدیر رمز تشیع و نشانه‌ای برای شناسایی حکومت‌های شیعی است، چنان‌که علامه محمدحسین مظفر نیز بزرگداشت غدیر را از ویژگی‌های دولت‌های شیعی می‌داند.

غدیر با عاشورا و فاطمیه در هم تنیده شده و علامه امینی معتقد است که عدم شناخت و بزرگداشت کافی غدیر، زمینه‌ساز وقایعی چون فاطمیه و عاشورا شد. او در عبارتی مشهور می‌گوید: «اگر ما چهل روز برای غدیر جشن می‌گرفتیم، فاطمیه درست نمی‌شد… عدم شناخت غدیر باعث ایجاد فاطمیه شد و بزرگ نشدن فاطمیه سبب اتفاق عاشورا شد.» این دیدگاه نشان‌دهنده ارتباط عمیق غدیر با حفظ هویت شیعی و جلوگیری از انحراف در مسیر اسلام است.

از دیدگاه علامه امینی، غدیر خم فلسفه‌ای عمیق در تبیین ولایت الهی و نظام سیاسی اسلام دارد. او با تدوین الغدیر، این واقعه را به عنوان محور اعتقادی و سیاسی تشیع معرفی کرد و نشان داد که غدیر ریشه در قرآن، سنت، و ادبیات اسلامی دارد. اهمیت غدیر در تکمیل دین، تعیین رهبری الهی و تقویت هویت شیعی است. بزرگان تشیع نیز بزرگداشت غدیر را به دلیل دستور پیامبر (ص)، حفظ هویت شیعی، احیای فلسفه سیاسی اسلام، و شکر نعمت ولایت ضروری می‌دانند. جشن‌های غدیر، با آداب توصیه‌شده توسط ائمه (ع)، فرصتی برای ترویج فرهنگ ولایت و تقویت وحدت اسلامی است.

پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «عید غدیر خم برترین و بالاترین عیدهای امت من است.» ائمه شیعه نیز آداب خاصی برای این روز توصیه کرده‌اند، از جمله می‌توان روزه گرفتن، به عنوان شکرگزاری برای نعمت ولایت، غسل، در ظهر روز عید برای طهارت ظاهری و باطنی، دیدار با مؤمنان و مصافحه، برای تقویت اخوت اسلامی، هدیه دادن و افطاری، به منظور نشر محبت و سخاوت، زیارت اماکن متبرکه، به‌ویژه بارگاه امام علی (ع) و ذکر صلوات و برگزاری مراسم جشن، برای ابراز شادمانی نام برد.

غدیر از نگاه بزرگان

علامه محمدحسین مظفر، عالم برجسته شیعه، بزرگداشت غدیر را نشانه‌ای از تشیع و هویت دولت‌های شیعی می‌داند. شیعیان از قرون اولیه اسلامی با برگزاری مراسم جشن، برافراشتن پرچم‌ها، توزیع غذا، و پوشیدن جامه‌های فاخر، این روز را گرامی می‌داشتند. این سنت در دوران آل‌بویه، فاطمیون، و حتی در ایران معاصر ادامه یافته است.

امام خمینی (ره) غدیر را نه‌تنها یک واقعه تاریخی، بلکه مبنای نظام سیاسی اسلام می‌دانستند. ایشان فرمودند: «غدیر انقلاب اسلامی با غدیر عصر رسالت پیوند دارد و رابطه ناگسستنی دین و سیاست را تبیین می‌کند.» از این‌رو، بزرگداشت غدیر فرصتی برای ترویج نظام ولایت‌فقیه و عدالت علوی است.

علامه شرف‌الدین عاملی و دیگر علمای شیعه، غدیر را فرصتی برای معرفی شخصیت امام علی (ع) به عنوان الگوی وحدت‌بخش می‌دانستند. جشن‌های غدیر با تأکید بر ارزش‌های مشترک اسلامی، زمینه‌ساز گفت‌وگوی بین مذاهب و کاهش تعصبات است.

دلایل برگزاری جشن خیابانی

برگزاری جشن خیابانی به مناسبت غدیر چند دلیل عمده همچون ترویج فرهنگ ولایت، تقویت همبستگی اجتماعی، نشانه‌ای از هویت دینی و … را دارد.

جشن‌های خیابانی فرصتی برای ترویج و تقویت فرهنگ ولایت و محبت به اهل بیت (ع) فراهم می‌کند و این جشن‌ها می‌توانند به عنوان یک ابزار آموزشی برای نسل‌های جوان‌تر عمل کنند.

برگزاری این جشن‌ها باعث ایجاد حس همبستگی و اتحاد میان مسلمانان می‌شود و مردم با شرکت در این مراسم‌ها به یکدیگر نزدیک‌تر می‌شوند و احساس تعلق بیشتری به جامعه اسلامی پیدا می‌کنند.

جشن‌های خیابانی به‌عنوان نمادی از هویت دینی و فرهنگی مسلمانان عمل می‌کند و نشان‌دهنده‌ی پایبندی آن‌ها به اصول و ارزش‌های دین اسلام است.

این نوع جشن‌ها فضایی شاداب و مفرح را ایجاد می‌کنند که می‌تواند به افزایش روحیه مثبت در جامعه کمک کند.

اثرات برگزاری جشن

برگزاری جشن‌های خیابانی به مناسبت غدیر می‌تواند اثرات مثبت زیادی بر جامعه داشته باشد.

این جشن‌ها می‌توانند موجب تقویت ایمان افراد شوند و آن‌ها را به یاد آموزه‌های دینی خود بیندازند.

برگزاری چنین مراسم‌هایی می‌تواند به گسترش محبت و دوستی میان افراد کمک کند و فضای صمیمیت را در جامعه افزایش دهد.

این جشن‌ها می‌توانند فرصتی برای آگاهی بخشی درباره‌ی تاریخ اسلام، شخصیت‌های اهل بیت (ع) و مفهوم ولایت باشند.

در نهایت، فلسفه غدیر و برگزاری جشن‌های خیابانی به‌عنوان یک سنت فرهنگی و دینی، نه تنها یادآور ارزش‌های اسلامی است، بلکه به تقویت هویت جمعی مسلمانان نیز کمک می‌کند.

غدیر نقطه عطف تاریخ اسلام است

مدیر کل تبلیغات اسلامی البرز در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: غدیر نقطه عطف تاریخ و جهان اسلام است.

حجت الاسلام والمسلمین مهدی ولایی افزود: غدیر خم از منظر شیعیان، نقطه عطفی در تاریخ اسلام است که اهمیت آن در ابعاد اعتقادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قابل بررسی است.

وی ادامه داد: شیعیان معتقدند که با اعلام ولایت امام علی (ع) در غدیر، دین اسلام به کمال رسید و نعمت الهی بر امت تمام شد. آیه اکمال (مائده: ۳) که پس از واقعه غدیر نازل شد، گواه این مدعا است و علامه امینی و دیگر علمای شیعه، این آیه را به عنوان تأیید الهی بر امامت علی (ع) تفسیر می‌کنند.

وی بیان کرد: غدیر خم مبنای نظام سیاسی اسلام است که بر اساس آن، رهبری امت باید به شخصیتی معصوم و منصوب از سوی خدا و پیامبر (ص) سپرده شود. این دیدگاه در مقابل نظریه انتخاب خلیفه توسط مردم قرار دارد و شیعیان معتقدند که غدیر، مشروعیت الهی امامت را اثبات می‌کند.

حجت السلام ولایی خاطر نشان کرد: غدیر به عنوان عید وحدت‌بخش، فرصتی برای تقویت پیوندهای اجتماعی میان شیعیان و حتی سایر مسلمانان است. بزرگداشت غدیر، هویت شیعی را تقویت کرده و یادآور ارزش‌های عدالت‌محور علوی است.

این مسئول در خصوص علت بزرگداشت و برگزاری جشن‌های غدیر از نگاه بزرگان تشیع گفت: بزرگان تشیع، عید غدیر را «عیدالله الاکبر» (بزرگ‌ترین عید الهی) و «اشرف الاعیاد» (والاترین عید) نامیده‌اند.

وی غدیر را احیای سنت نبوی خواند و گفت: غدیر خم فرصتی برای احیای سنت پیامبر (ص) و ترویج فرهنگ ولایت است و علامه امینی با جمع‌آوری اشعار و روایات مرتبط با غدیر، نشان داد که این واقعه از همان قرون اولیه اسلامی در فرهنگ اسلامی ریشه داشته است.

حجت الاسلام ولایی در خصوص اهمیت برگزاری جشن‌های غدیر افزود: این مراسم نه‌تنها شادمانی مذهبی را تقویت می‌کند، بلکه پیوند اجتماعی و فرهنگی شیعیان را مستحکم‌تر می‌سازد.

غدیر خم تجلی اراده الهی برای تداوم رسالت پیامبر (ص) است

معاون فرهنگی اداره کل تبلیغات اسلامی البرز گفت: غدیر خم تجلی اراده الهی برای تداوم رسالت پیامبر (ص) از طریق ولایت و امامت است.

حجت الاسلام والمسلمین محمدجابر انصاری در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: واقعه غدیر خم یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخ اسلام است که در هجدهم ذی‌الحجه سال دهم هجری قمری، هنگام بازگشت پیامبر اکرم (ص) از حجة‌الوداع در منطقه‌ای به نام غدیر خم رخ داد.

وی بیان کرد: در این واقعه، پیامبر (ص) به دستور الهی، امام علی (ع) را به عنوان جانشین و ولیّ مؤمنان معرفی کردند و علامه عبدالحسین امینی، عالم برجسته شیعه و نویسنده کتاب گران‌سنگ الغدیر، با تکیه بر منابع معتبر شیعه و سنی، این واقعه را به عنوان محور فلسفه سیاسی و اعتقادی تشیع تحلیل کرده است.

وی در خصوص فلسفه غدیر خم از دیدگاه علامه امینی تصریح کرد: علامه امینی در کتاب الغدیر، که دائرة‌المعارفی یازده‌جلدی در اثبات ولایت بلافصل امام علی (ع) است، واقعه غدیر را نه‌تنها یک رویداد تاریخی، بلکه بنیان فلسفه سیاسی و اعتقادی اسلام می‌داند و از منظر او، غدیر خم تجلی اراده الهی برای تداوم رسالت پیامبر (ص) از طریق ولایت و امامت است.

وی تاکید کرد: علامه طباطبایی و شهید مطهری تأکید داشتند که غدیر، نعمت الهی ولایت را به امت ارزانی داشت. بزرگداشت این روز، شکرگزاری برای این نعمت و تعهد به پیروی از مسیر اهل بیت (ع) است.

حجت الاسلام انصاری در خصوص جشن‌های غدیر در سنت شیعی گفت: شیعیان از سده‌های اولیه اسلامی، عید غدیر را با آداب خاصی جشن می‌گرفتند. در بغداد، مصر و ایران، این روز با مراسم شادی، توزیع غذا، و برپایی مجالس همراه بود.

وی یادآور شد: امروزه نیز در کشورهای شیعه‌نشین، جشن‌های غدیر با برنامه‌هایی مانند کاروان‌های شادی، مراسم خطبه خوانی، اطعام غدیر، برگزاری همایش‌ها و … برگزار می‌شود.