پژوهش ‌ ها نشان می ‌ دهد پایداری سیستم حمل ‌ و نقل موجب کاهش اثرات زیانبار زیست ‌ محیطی، افزایش کارآیی و بازدهی حمل ‌ و نقل و بهبود وضعیت زندگی مردم خواهد شد. امروزه وضعیت پایداری حمل ‌ و نقل به ‌ عنوان یکی از شاخص ‌ های سنجش کیفی زندگی شناخته می ‌ شود و بیانگر سطح رفاه اجتماعی جامعه است ؛ بنابراین بهبود و ارتقای آن منجر به افزایش رفاه اجتماعی در جامعه خواهد شد. بر اساس آمارها، در مجموع سالانه حدود ۷۰۱ هزار تن آلودگی در تهران منتشر می‌شود که حدود ۵۷۸ هزار تن از آن مربوط به «منابع متحرک آلاینده» است.

منابع متحرک بیش از ۶۰ درصد ذرات معلق و ۸۲ درصد گازهای آلاینده را تولید می‌کنند. به این ترتیب سهم منابع آلاینده متحرک خودروهای سواری ۱۴ درصد، تاکسی‌ها حدود ۲.۵ درصد، موتورسیکلت‌های کاربراتوری بنزینی ۱۰ درصد، وانت‌ها ۲ درصد، مینی‌بوس‌های گازوئیلی ۴ درصد، اتوبوس‌های شرکت واحد نزدیک به ۶ درصد، سرویس‌های ادارات و اتوبوس‌های سرویس ۷.۵ درصد وکامیون‌ها هم نزدیک به ۱۶ درصد و جمعاً حدود ۶۰ درصد آلودگی هوای شهر تهران ناشی از ذرات معلق منتشرشده از خودروهاست. آلاینده‌های گازی همین خودروها هم ۸۲ درصد است که سهم خودروهای سواری نزدیک به ۳۸ درصد، تاکسی‌ها ۹.۵ درصد، موتورسیکلت ۲۱ درصد، وانت نزدیک به ۱۰ درصد، مینی‌بوس ۰.۸ درصد، اتوبوس ۰.۵ درصد، اتوبوس سرویس ۰.۴ درصد و کامیون‌ها ۳.۵ درصد برآورد می‌شود.

باتوجه به آمار یادشده اصلی‌ترین راهکار برای کنترل آلودگی هوا، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، افزایش کیفیت تولید خودروهای بنزینی و تولید نوآورانه در این بخش است. البته رشد تولید نوآورانه و باکیفیت در صنعت خودرو می‌تواند مزایای دیگری مانند ایجاد بازارهای جدید در خارج از کشور و افزایش صادرات را نیز به‌دنبال داشته باشیم.

خودروسازی یکی از مهم‌ترین حوزه‌های صنعتی کشور به شمار می‌رود و دارای ظرفیت‌های مناسبی برای بکارگیری از نوآوری ها و فناوری‌های جدید است .صنعت خودروسازی ایران که رکن دوم اقتصاد ملی و یکی از موثرترین بخش‌ها در حرکت به سمت توسعه اقتصادی و از جمله بخش‌های زیربنایی اقتصادی کشور است، به‌طور مستقیم فرآیند توسعه و اقتصاد کلان یک کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد و از عوامل مهم توسعه کسب‌وکار و اقتصاد کشور است؛ بنابراین تحقیقات در طراحی تولید محصولات جدید در شرکت‌های خودروساز داخلی (سواری و تجاری) نقش مهمی در خودکفایی و رشد تولید قطعه و محصول و ارتقای کیفی تولید ملی کشور دارد. طبق آمار و ارقام موجود، بخش تولید کشور «به‌ویژه صنعت خودروسازی» تاثیر بسزایی در اشتغالزایی، فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی دارد و به این سبب توجه به ایجاد زیرساخت‌های پژوهش در صنایع خودروسازی کشور از اولویت خاصی برخوردار است.

امروزه مشتریان خودروهای تولید داخل (سواری و تجاری) خواستار ارائه محصولات جدید، افزایش کیفیت و توان رقابتی تولیدات داخلی با مشابه خارجی هستند، اما باید در نظر داشت که صنایع داخلی زمانی امکان تحقیقات در جهت افزایش کیفیت را خواهند یافت که از توان مالی و سرمایه‌ای قابل‌قبولی برای توسعه پژوهش‌ها و تولید نوآورانه محصولات بهره‌مند باشند.همان‌طور که شناسایی بسترهای موجود برای رونق بخشیدن به تولید ملی در سطح خرد و کلان اهمیت دارد، پژوهش نیز نقش مهمی در رشد و توسعه، خودکفایی، ارتقای کیفی محصولات خودروسازان داخل دارد.

درحال‌حاضر موضوعات زیادی امر تحقیق و پژوهش در سطح کشور و شرکت‌های تولیدی را با رکود نسبی و مشکلات جدی مواجه کرده که مهم‌ترین آنها عبارت است از ارتباط ضعیف مراکز تحقیقاتی و علمی با صنایع، پایین بودن میزان انگیزه برای انجام تحقیقات، نبود بودجه کافی و عدم سیاست‌گذاری مشخص و متمرکز در پژوهش. بنابراین تلاش برای تغییر این فضا در صنعت خودروسازی به‌عنوان یکی از صنایع جامع کشور ملموس است تا گام‌های علمی برای توسعه محصولات با اتکا به تحقیقات ژرف‌نگر و مطالعات کاربردی برداشته شود و اهداف توسعه همه‌جانبه به‌تدریج جامه عمل بپوشد. برای بهره‌گیری از آنچه در اصطلاح تحقیق و پژوهش نامیده می‌شود، ضرورت دارد که بازخورد پژوهش‌های انجام‌شده در بخش‌های مختلف صنایع خودروسازی را ببینیم و موانع موجود بر سر راه تحقیقات زیربنایی و تولید محصولات جدید را نشانه‌گذاری و برطرف کنیم.

اگر برنامه‌ریزی تنها روش اداره ثمربخش صنعت خودرو محسوب می‌شود، تحقیقات در بخش‌های تولیدی را باید یکی از عوامل اصلی توسعه و خودکفایی در این صنعت به‌حساب آورد. صنعتی می‌تواند از تحقیق به‌عنوان تنها ابزار شناسایی و برنامه‌ریزی حل معضلات جاری خود بهره گیرد که علاوه بر گسترش فرهنگ پژوهش و تحقیقات، به امر نظام‌بخشی به جامعه علمی خود نیز بپردازد و پژوهش و تحقیق را به‌عنوان یک عنصر بنیادین ساماندهی کند ؛

بنابراین هر برنامه‌ریزی موفق منوط به انجام سلسله پژوهش‌های کارآمدی است که در گرو برنامه‌ریزی‌های منسجم شکل می‌گیرد و در نهایت منتج به سازمان یافتن و شکوفایی نهاد تحقیق می‌شود و به‌واسطه همین چرخه است که جایگاه تحقیقات در برنامه‌ریزی برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور معنا و اهمیت پیدا می‌کند.

برنامه‌ریزی برای تولید خودروهای جدید یک فرآیند فنی و تخصصی است و تهیه و تدوین برنامه‌های ثمربخش و مفید در جهت خودکفایی در تولید محصولات جدید، مستلزم آشنایی دقیق با اصول و فنونی است که صحت و اعتبار آن در میدان عمل به اثبات رسیده باشد. صنعت خودرو با تاثیر بر کسب و کار و صنعت حمل و نقل یکی از مولفه‌ها و شاخص‌های تعیین‌کننده در میزان توسعه کشورهاست و بدون‌شک سیاست‌گذاری مناسب در امر تحقیق و پژوهش در حوزه خودروسازی می‌تواند در حرکت به سمت خودکفایی در تولید محصولات جدید و رشد و توسعه صنعت خودرو در کشور نقش‌آفرینی کند و زمانی که پژوهشگران بخش صنعت با در نظر گرفتن امتیازات و مشوق‌های مناسب، ویژگی‌های متناسب با توسعه و دیدگاه خودکفا شدن را در رفتار و بینش خود بروز دهند، رسیدن به این مهم ممکن خواهد بود. البته طبق شواهد و قرائن موجود خودروسازی ایران در چند سال اخیر پیشرفت‌های چشمگیری داشته است.

تولید نوآورانه در خودروسازی و ارائه محصولات جدید با تمرکز بر کارآیی سوخت، کاهش آلودگی هوا و بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پایدار، به حفظ محیط‌زیست کمک می‌کند. به‌طور کلی، رشد تولید نوآورانه در صنایع خودروسازی سبب افزایش تولید، مصرف قطعات و مواد اولیه، حمل‌ونقل، بیمه، خدمات پس از فروش و... می‌شود و علاوه بر توسعه این صنعت به افزایش اشتغال، رقابت‌پذیری، نوآوری و پایداری اقتصاد کلان کشور هم می‌انجامد. در این راستا و به منظور نوسازی ناوگان حمل و نقل شخصی و عمومی، توجه دولت به سرمایه‌گذاری در تولید خودروهای سواری و تجاری جدید ضرورت دارد و متولیان امر می‌بایست با حمایت مستمر از صنعت خودروسازی کشور، همسو با توسعه تولید محصولات جدید باکیفیت رقابتی و تقویت برند، در توسعه بازار تولیدات داخلی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی همیاری کنند.

* شهرام شیرکوند ؛ حائز ۳۴ رتبه برتر در جشنواره های بین المللی و ملی مطبوعات و خبرگزاری های کشور