به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، تونس به عنوان کشوری مهم در شمال آفریقا و در میان کشورهای عربی به محلی برای فعالیت «آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه» (تیکا) در راستای توسعه نفوذ نرم ترکیه تبدیل شده است. اقدامات تیکا در عین کم هزینه بودن اما با دقت و ظرافت انتخاب شده و به دنبال ایجاد نفوذ نرم و ساخت تصویر مثبت از ترکیه در افکار عمومی مردم تونس است.

***

پس از امضای توافقنامه همکاری فنی و توسعه‌ای بین ترکیه و تونس در سال 2012، دفتر هماهنگی برنامه‌های TİKA در تونس افتتاح شد. این آژانس از آن زمان با اجرای پروژه‌های متنوع در حوزه‌های بهداشت، آموزش، فرهنگ و زیرساخت، حضوری فعال در تونس داشته است. این فعالیت‌ها، اگرچه ظاهراً با هدف توسعه اجتماعی و اقتصادی تونس انجام می‌شوند، اما به‌عنوان ابزاری برای نفوذ نرم ترکیه و تقویت چهره مثبت این کشور در افکار عمومی تونس عمل می‌کنند.

اهمیت تونس برای سیاست خارجی ترکیه

تونس به دلیل موقعیت استراتژیک در منطقه مدیترانه، تاریخ مشترک فرهنگی با ترکیه از دوره عثمانی و جایگاه سیاسی‌اش در شمال آفریقا برای آنکارا اهمیت ویژه‌ای دارد. این کشور به‌عنوان دروازه‌ای برای گسترش نفوذ ترکیه در آفریقا و کشورهای عرب زبان عمل می‌کند. ترکیه از طریق TİKA تلاش می‌کند با بهره‌گیری از پیوندهای تاریخی و پروژه‌های توسعه‌ای، جایگاه خود را در برابر رقبای منطقه‌ای خویش تقویت کند و نفوذ فرهنگی و سیاسی خود را در تونس گسترش دهد.

پروژه‌های TİKA در تونس

از سال 2012 TİKA نزدیک به 250 پروژه در تونس اجرا کرده که عمدتاً در حوزه‌های بهداشت، آموزش، فرهنگ و زیرساخت متمرکز بوده‌اند. این پروژه‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که ضمن پاسخ به نیازهای محلی، تصویری مثبت از ترکیه در جامعه تونس ایجاد کنند.

1. پروژه‌های بهداشتی

پروژه‌های بهداشتی TİKA در تونس به دلیل تأثیر مستقیم بر زندگی مردم و ایجاد حس اعتماد، نقش مهمی در نفوذ نرم ترکیه ایفا می‌کنند. TİKA بخش مراقبت از بیماران بیمارستان زنان و زایمان «وسیله بورقیبه» (2023)- این بیمارستان به یاد «وسیله»، همسر «حبیب بورقیبه»، رئیس جمهور فقید تونس بدین نام خوانده می‌شود- که سالانه میزبان حدود 8000 زایمان و 20,000 معاینه را با تجهیزات پزشکی مدرن بازسازی کرد.

این پروژه ظرفیت خدمات درمانی بیمارستان را افزایش داده و به بهبود شرایط برای زنان و کودکان کمک کرد. چنین اقداماتی به تقویت تصویر ترکیه به‌عنوان حامی سلامت عمومی در کشور هدف منجر می‌شود.

تیکا بازسازی مجتمع مراقبت از کودکان حفصیه (2023) را در محله تاریخی حفصیه تونس انجام داد و آن را به امکاناتی مانند کتابخانه، اتاق موسیقی، کلاس رباتیک و سالن ورزشی مجهز کرد. این مرکز اکنون خدمات توانبخشی با کیفیت را به حدود 100 کودک ارائه می‌دهد. این پروژه با تمرکز بر کودکان به ایجاد پیوندهای عاطفی با جامعه محلی کمک می‌کند.

TİKA یک آمبولانس مجهز به وزارت بهداشت تونس اهدا کرد که در مبارزه با همه‌گیری کووید-19 استفاده شد. این اقدام در زمان بحران به تقویت چهره بشردوستانه ترکیه در افکار عمومی کمک کرد.

2. پروژه‌های آموزشی و فرهنگی

پروژه‌های آموزشی و فرهنگی TİKA با هدف ترویج فرهنگ ترکیه و ایجاد وابستگی‌های بلندمدت طراحی شده‌اند و نقش مهمی در نفوذ نرم این کشور دارند.

TİKA یک استودیوی مجهز در مرکز ملی انفورماتیک کودکان و نوجوانان تونس در سال 2023 راه‌اندازی کرد که به 1500 دانش‌آموز خدمات ارائه می‌دهد. این استودیو با آموزش مهارت‌هایی مانند عکاسی، فیلمبرداری و تدوین، خلاقیت کودکان را تقویت می‌کند. چنین پروژه‌هایی با ایجاد وابستگی به فناوری و آموزش‌های ترکیه، نفوذ این کشور را در نسل جوان تونس گسترش می‌دهند.

همچنین TİKA در راستای حمایت از آموزش زبان ترکی یک کلاس درس تعاملی زبان ترکی در دبیرستان صادقیه تونس راه‌اندازی کرد که با فناوری دیجیتال مجهز شده است. آموزش زبان ترکی که از سال 2018 در این مدرسه آغاز شده به حدود 50 دانش‌آموز ارائه می‌شود. این پروژه نه‌تنها زبان، بلکه فرهنگ ترکی را ترویج می‌کند و به‌عنوان ابزاری برای نفوذ فرهنگی عمل می‌کند.

TİKA با همکاری گروه آلبایراک، نمایشگاهی از آثار خوشنویسی ترکی در موزه ملی هنرهای مدرن تونس برگزار کرد. این نمایشگاه که شامل 25 اثر با مضامین قرآنی بود، بستری برای نمایش اشتراکات فرهنگی و تقویت پیوندهای تاریخی بین ترکیه و تونس فراهم کرد.

3. پروژه‌های اجتماعی و بشردوستانه

پروژه‌های اجتماعی TİKA با تمرکز بر گروه‌های آسیب‌پذیر، به تقویت همبستگی اجتماعی و ایجاد چهره مثبت برای ترکیه کمک می‌کنند. TİKA برنامه‌ای معنوی در ماه رمضان برای کودکان مبتلا به سندرم «دان» و خانواده‌هایشان برگزار کرد که شامل ضیافت افطار، نمایش‌های سرگرم‌کننده و اهدای لباس عید بود. این رویداد با حضور مقامات تونسی و ترکیه‌ای حس همبستگی را تقویت کرده و تصویری بشردوستانه از ترکیه ایجاد کرد.

4. پروژه‌های کشاورزی و زیرساختی

TİKA در راستای حمایت از کشاورزی در «بنی خادش» یک تراکتور، تجهیزات کشاورزی و 6000 نهال انجیر به 150 کشاورز تعاونی «البرکه» اهدا کرد. این پروژه به بهبود معیشت کشاورزان کمک و وابستگی به تجهیزات ترکیه را تقویت کرد.

همچنین تیکا طی سال‌های2012 تا 2023 حدود 600 وسیله نقلیه شامل کامیون زباله، تراکتور و خودروهای آتش‌نشانی به دولت‌های محلی تونس اهدا کرد. این اقدامات به بهبود خدمات عمومی کمک کرد و نفوذ ترکیه در زیرساخت‌های اداری تونس را افزایش داد.

تحلیل و نتیجه‌گیری

فعالیت‌های TİKA در تونس اگرچه در ظاهر با هدف توسعه اجتماعی و اقتصادی این کشور انجام می‌شوند اما به‌وضوح بخشی از استراتژی نفوذ نرم ترکیه هستند. پروژه‌های بهداشتی مانند بازسازی بیمارستان «وسیله بورقیبه» یا اهدای آمبولانس در بحران کووید-19 به دلیل تأثیر مستقیم بر سلامت عمومی، ابزار قدرتمندی برای ایجاد اعتماد و تصویر مثبت از ترکیه در افکار عمومی تونس هستند. این اقدامات به‌ویژه در زمان بحران، حس قدردانی را در جامعه محلی تقویت می‌کنند و جایگاه ترکیه را به‌عنوان یک بازیگر بشردوست تثبیت می‌کنند.

پروژه‌های آموزشی و فرهنگی به‌ویژه آموزش زبان ترکی و برگزاری نمایشگاه‌های خوشنویسی، نقش مهمی در ترویج فرهنگ ترکیه و ایجاد پیوندهای بلندمدت با نسل جوان تونس دارند. 

آموزش زبان ترکی همان‌طور که در دبیرستان صادقیه دیده می‌شود فراتر از آموزش زبان به‌عنوان ابزاری برای گسترش فرهنگ ترکی و ایجاد وابستگی‌های فرهنگی عمل می‌کند. این اقدامات می‌توانند به‌تدریج هویت فرهنگی تونس را تحت تأثیر قرار دهند و نفوذ ترکیه را در حوزه‌های غیرسیاسی تقویت کنند. همچنین افرادی آشنا با زبان و فرهنگ ترکی برای انجام فعالیت‌های ترکیه در تونس تربیت کند.

پروژه‌های اجتماعی و بشردوستانه مانند برنامه افطار برای کودکان مبتلا به سندرم دان با تمرکز بر گروه‌های آسیب‌پذیر حس همبستگی را تقویت می‌کنند و چهره‌ای خیرخواه از ترکیه ترسیم می‌کنند. این اقدامات به‌ویژه در مناسبت‌های مذهبی مانند رمضان و با بهره‌گیری از اشتراکات فرهنگی و دینی تأثیر عاطفی عمیقی بر جامعه تونس دارند.

از منظر ژئوپلتیک فعالیت‌های TİKA در تونس بخشی از تلاش ترکیه برای تقویت جایگاه خود در شمال آفریقا در برابر رقبای منطقه‌ای مانند مصر و کشورهای حوزه خلیج فارس است. 

تونس به‌عنوان یک کشور با ثبات نسبی و پیوندهای تاریخی با ترکیه، بستری ایده‌آل برای این نفوذ فراهم می‌کند. با این حال ایجاد وابستگی‌های فنی و اقتصادی مانند تأمین تجهیزات کشاورزی یا زیرساختی، می‌تواند در بلندمدت تونس را به ترکیه وابسته‌تر کند که نیازمند هوشیاری سیاست‌گذاران تونسی است.

در نهایت اگرچه پروژه‌های TİKA بهبودهایی در زیرساخت‌ها و خدمات اجتماعی تونس ایجاد کرده‌اند اما اهداف استراتژیک پشت این اقدامات نباید نادیده گرفته شود. آگاهی از ابعاد نفوذ نرم ترکیه و ارزیابی دقیق تأثیرات بلندمدت این پروژه‌ها بر استقلال فرهنگی و اقتصادی تونس در تعریف مسیر روابط بین این دو کشور از اهمیت بالایی برخوردار است.

نویسنده: پوریا لوایی/کارشناس مسائل اقتصادی

انتهای پیام/