به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از وزارت نیرو، جهان در آستانه تحولی بی‌سابقه در نظام انرژی قرار گرفته است، تحولی که نه تنها منابع تأمین انرژی را دگرگون خواهد کرد، بلکه معادلات ژئوپلیتیک جهانی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

بر اساس جدیدترین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA)، سال ۲۰۲۴ میلادی شاهد رکوردشکنی در توسعه انرژی‌های پاک بوده است، به طوری که ۵۸۵ گیگاوات ظرفیت جدید به شبکه‌های جهانی اضافه شده است؛ این رقم نشان‌دهنده شتاب فزاینده جهان به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر است؛ پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تا سال ۲۰۵۰، حدود ۹۰ درصد برق جهان از منابع تجدیدپذیر تأمین خواهد شد و سرمایه‌گذاری در سوخت‌های فسیلی به شدت کاهش خواهد یافت.

با این حال، این انتقال انرژی با چالش‌های متعددی رو به رو است؛ یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، تمرکز منابع مواد معدنی حیاتی مانند لیتیوم، کبالت و نیکل در معدودی از کشورها است. برآوردها نشان می‌دهد ذخایر جهانی لیتیوم حدود ۵۶۰ میلیون تن است در حالی که نیاز سالانه به این ماده در سال ۲۰۳۰ بین ۱.۷ تا ۲.۳ میلیون تن پیش‌بینی می‌شود.

همچنین، حدود ۸۰ درصد فرآوری مواد معدنی مورد نیاز انرژی‌های پاک در اختیار چین قرار دارد که این وضعیت می‌تواند به ایجاد وابستگی‌های جدید و تنش‌های ژئوپلیتیک منجر شود.

برای مدیریت این تحول تاریخی، آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA)، راهکارهای متعددی ارائه کرده است. توسعه اکتشافات معدنی در مناطق کمتر توسعه‌یافته مانند آفریقا، ایجاد زنجیره‌های تأمین متنوع و مقاوم و سرمایه‌گذاری در نوآوری‌های فناورانه از جمله این راهکارها است.

بهبود فناوری باتری‌ها و افزایش بهره‌وری انرژی می‌تواند وابستگی به مواد معدنی حیاتی را کاهش دهد. از سوی دیگر، ایجاد نظام‌های حکمرانی هوشمند و بازارهای شفاف جهانی برای تضمین دسترسی عادلانه همه کشورها به فناوری‌های جدید ضروری است.

در این راستا، آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA)، در حال تشکیل «کمیسیون جهانی ژئوپلیتیک انتقال انرژی» است که با حضور رهبران سیاسی، مدیران ارشد اقتصادی و اندیشمندان برجسته، به بررسی ابعاد مختلف این تحول خواهد پرداخت. این کمیسیون نقش مهمی در پیش‌بینی و مدیریت تأثیرات ژئوپلیتیک انتقال انرژی ایفا خواهد کرد.

کارشناسان هشدار می‌دهند که عدم توجه کافی به عدالت در دسترسی به فناوری‌ها و تکرار الگوهای قدیمی وابستگی انرژی می‌تواند این فرصت تاریخی را به تهدیدی برای ثبات جهانی تبدیل کند.

این تحول انرژی می‌تواند بازیگران جدیدی را وارد عرصه انرژی جهانی کند و به کشورهای در حال توسعه فرصت‌های بی‌سابقه‌ای بدهد. با دیجیتالی شدن سیستم‌های انرژی و حرکت به سمت الگوهای غیرمتمرکز، نقش کشورها در نظام انرژی جهانی نیز دگرگون خواهد شد. در نهایت، موفقیت در این مسیر مستلزم همکاری بی‌سابقه بین‌المللی و مدیریت هوشمند منابع است.

تحول انرژی جهانی نه فقط یک تغییر فناورانه، بلکه آزمونی برای دیپلماسی بین‌المللی و همکاری‌های جهانی محسوب می‌شود که آینده امنیت انرژی و ثبات جهانی را شکل خواهد داد.