به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، تحولات گسترده در سیستم تجارت جهانی، تشدید رقابت میان بلوک‌های اقتصادی و به‌ویژه بی‌ثباتی‌های ژئوپلتیکی ناشی از جنگ اوکراین و تحریم‌های غرب علیه روسیه، اهمیت جمهوری آذربایجان و بندر استراتژیک باکو را به عنوان یک گذرگاه کلیدی میان آسیا و اروپا دوچندان کرده است. 

این بندر که در مسیر تاریخی جاده ابریشم قرار دارد، اکنون به مرکز ثقل «کریدور میانی» (مسیر حمل‌ونقل بین‌المللی ترانس‌خزر) تبدیل شده است؛ مسیری که به عنوان راهکار عملی زمینی برای تجارت میان چین و اروپا بدون عبور از خاک روسیه، اهمیت فزاینده‌ای یافته است.

جابجایی و توسعه بندر باکو به آلات

بندر باکو که در ساحل غربی دریای خزر واقع شده، همواره نقشی مهم در تجارت منطقه‌ای داشته است. با درک محدودیت‌های بندر قدیمی در مرکز شهر باکو، دولت آذربایجان در دهه 2010 پروژه عظیم جابجایی و توسعه این بندر را به منطقه آلات در 70 کیلومتری جنوب پایتخت آغاز کرد. 

فاز اول این بندر جدید و مدرن با مساحت 400 هکتار، در ماه مه 2018 توسط الهام علی‌اف افتتاح شد. این فاز، ظرفیت جابجایی بار بندر را به 15 میلیون تن در سال و ظرفیت کانتینری آن را به 100 هزار TEU (واحد معادل بیست فوت) رساند و با ایجاد پایانه‌های پیشرفته کشتی‌رانی، اتصالات ریلی کارآمد، انبارهای مدرن و منطقه آزاد تجاری، بندر باکو را به یک قطب لجستیکی تمام‌عیار تبدیل کرد.

فاز دوم توسعه: جهش در ظرفیت

در دسامبر 2024، الهام علی‌اف با تخصیص سرمایه‌گذاری اولیه 12 میلیون دلاری، رسماً فاز دوم توسعه بندر باکو را کلید زد. هدف اصلی این فاز، افزایش ظرفیت جابجایی سالانه بار به 25 میلیون تن و ظرفیت کانتینری به 500 هزار TEU است. 

این برنامه شامل احداث پایانه‌های کانتینری جدید، اسکله‌های اضافی و بهبود چشمگیر زیرساخت‌های ریلی برای پاسخگویی به حجم فزاینده تجارت در کریدور میانی است.

پیش‌بینی می‌شود در صورت رفع موانع لجستیکی در طول مسیر، ظرفیت کانتینری بندر تا سال 2035 حتی تا سه برابر افزایش یابد.

رشد چشمگیر در عملکرد بندر

شبکه کشتی‌رانی در دریای خزر که ظرفیت حمل سالانه حدود 4.5 میلیون تن بار یا 95 هزار واگن را دارد، نقشی حیاتی در این کریدور ایفا می‌کند. در کنار آن، عملکرد خود بندر باکو نیز در سال 2024 شاهد رشد چشمگیری بوده است:

• حمل کانتینر: جابجایی 76,775 کانتینر TEU، معادل 73 درصد رشد نسبت به سال 2023.
• حمل خودرو: جابجایی 58,169 دستگاه وسیله نقلیه، معادل 7.2 درصد رشد نسبت به سال 2023.
• بار خشک: جابجایی بیش از 1 میلیون و 44 هزار تن.
• واگن: پردازش بیش از 37,515 واگن.

این رشد فزاینده ناشی از توسعه زیرساخت‌ها، افزایش همکاری‌های منطقه‌ای میان کشورهای مسیر کریدور میانی (مانند آذربایجان، قزاقستان، گرجستان و ترکیه) و افزایش تقاضا برای مسیرهای جایگزین در پی اختلال در زنجیره‌های تأمین سنتی است. بانک جهانی نیز پیش‌بینی کرده که حجم بار ترانزیتی از مسیر ترانس‌خزر تا سال 2030 به 11 میلیون تن خواهد رسید.

کانون توجه و مشارکت بین‌المللی

توانایی بندر باکو در تسهیل جریان تجارت شرق به غرب، آن را به شریکی استراتژیک هم برای اتحادیه اروپا و هم برای چین تبدیل کرده است.

اتحادیه اروپا از طریق ابتکار «دروازه جهانی» (Global Gateway) به دنبال سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و دیجیتالی کردن استانداردهای ترانزیتی کریدور میانی است. 

از سوی دیگر، چین نیز حضوری فعال در این کریدور دارد. شرکت حمل و نقل کانتینری راه‌آهن چین (CRTC) در سال 2024 به سرمایه‌گذاری مشترک ایجاد شده توسط آذربایجان، گرجستان و قزاقستان برای مدیریت کریدور میانی پیوست تا به افزایش حجم بار در این مسیر کمک کند.

تعامل چین با بندر باکو سابقه‌ای طولانی‌تر دارد؛ پکن پیشتر کمک‌های بلاعوضی در حدود 70 میلیون دلار و تجهیزات فنی به ارزش تقریبی 2 میلیون دلار به این بندر ارائه کرده بود. 

همچنین توافقنامه‌های همکاری میان بندر باکو و بنادر بزرگ چین مانند گوانگژو و لیانیونگانگ و شرکت عظیم کشتیرانی COSCO در سال 2018 به امضا رسیده بود.

در آوریل 2023 نیز توافقنامه مهمی میان بندر باکو و بندر چینگ‌دائو (یکی از بزرگترین بنادر چین) برای همکاری در زمینه راه‌حل‌های دیجیتال پیشرفته و تبادل دانش فنی منعقد شد که مهم‌تر از آن، این توافق امکان حمل بار از مبدأ ژاپن و کره جنوبی از طریق بندر چینگ‌دائو به بندر باکو و سپس به اروپا از طریق کریدور میانی را فراهم می‌کند.

باکو، پیوندی مهم در اتصال اوراسیا

بندر باکو با سرعت در حال تثبیت جایگاه خود به عنوان یک مرکز کلیدی در تجارت شرق به غرب است. سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک دولت آذربایجان، رشد فزاینده حجم بار و گسترش مشارکت‌های بین‌المللی، همگی گواه این مدعاست.

با افزایش روزافزون اهمیت کریدور میانی به عنوان یک مسیر تجاری جایگزین، توسعه مداوم زیرساخت‌های بندر باکو، این بندر را به حلقه‌ای حیاتی در زنجیره اتصال اوراسیا تبدیل کرده است.

انتهای پیام/