خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها: در دل شهر هزار دف، سنندج، کارگاهی با عطر چوب و پوست آرمیده است که فراتر از یک محل ساخت ساز، گنجینه‌ای از هنر، فرهنگ و احیاگر نوای روحانی دف به شمار می‌رود.

این کارگاه، متعلق به استاد حیدر محمدی، هنرمند چیره دستی است که با همت و عشق، بزرگترین دف جهان را خلق کرده و نام خود را در تاریخ موسیقی این سرزمین جاودانه ساخته است.

با گام نهادن به کارگاه استاد محمدی، حس ورود به فضایی مملو از هنر و معنویت وجودمان را فرامی‌گیرد، نوای آرام چکش و رنده بر چوب، در کنار دیوارهای مزین به دف‌های خوش‌نقش و نگار، سمفونی دلنشینی را به گوش می‌رساند.

در میان این فضا، دف‌های زیبایی خودنمایی می‌کند که هر بیننده‌ای را به حیرت و تحسین وا می‌دارد. این سازها، عصاره سال‌ها تجربه، ذوق سرشار و عشق بی‌دریغ استاد محمدی به هنر دف‌سازی است.

استاد حیدر محمدی، هنرمندی متواضع و در عین حال پرشور است که زندگی خود را وقف ساخت و نواختن دف کرده است.
وی نه تنها یک سازنده ماهر، بلکه احیاگری برای فرهنگ و موسیقی عرفانی دف محسوب می‌شود. در هم‌صحبتی با او، می‌توان به عمق دانش و علاقه وافرش به این ساز کهن پی برد.

لزوم حفظ کیفیت و اصالت ساز دف در کردستان

وی با صبوری و اشتیاق، مراحل ساخت یک دف اصیل را شرح می‌دهد و بر اهمیت حفظ کیفیت و اصالت این ساز تاکید می‌کند.

حیدر محمدی، متولد یکم خرداد ۱۳۵۳، با تحصیل در رشته هنر و گرافیک، از همان ابتدا علاقه‌مند به هنرهای گوناگون بود. اما ریشه‌های خانوادگی او در هنر دف‌سازی، با حضور پدر، برادر و پدربزرگش در این عرصه، او را به سوی این ساز عرفانی سوق داد. برادر بزرگش، مرحوم جمال محمدی، مشوق اصلی او در این راه بود و پیشینه خانوادگی‌شان نیز به دلیل علاقه به عرفان، با این ساز پیوند خورده بود.

وی که از سال ۱۳۸۱ زندگی مشترک خود را آغاز کرده، شاهد رونق گرفتن دف‌سازی سنتی و معرفی آن به جهانیان بوده است. اکنون پس از گذشت ۲۷ سال از تأسیس کارگاهش، در زمینه ساخت دف‌های یک پوست، دو پوست و سه پوست فعالیت دارد.

حاصل هنر او نه تنها در ایران، بلکه در موزه‌های مکه، مدینه، بروکسل و دروازه اورامانات پاوه نیز به نمایش گذاشته شده است. برگزاری نمایشگاه‌های متعدد در داخل و خارج از کشور، زمینه معرفی این ساز عرفانی را به نقاط مختلف جهان فراهم آورده است.

تربیت شاگردان عامل حفظ و انتقال هنر دف

یکی از ویژگی‌های بارز دف‌های ساخته شده در کارگاه استاد محمدی، استفاده از پوست دباغی شده به شیوه سنتی است که دوام و کیفیت منحصربه‌فردی به این سازها می‌بخشد و آن‌ها را از سایر دف‌های موجود در کشور متمایز می‌کند. وی همچنین با تربیت شاگردانی از نقاط مختلف کشور، تلاش در راستای حفظ و انتقال این هنر اصیل دارد.

با این حال، استاد محمدی نگران روند رو به زوال ساخت دف پوستی است. او معتقد است که جایگزینی دف‌های طلقی، نه تنها موجب کاهش علاقه به خرید دف‌های اصیل می‌شود، بلکه هنرمندان این عرصه را نیز با خطر بیکاری مواجه می‌کند. ساخت دف پوستی نیازمند زمان و دقت بیشتری است و همین امر، تمایل به ساخت و خرید آن را در میان علاقه‌مندان و خریداران کاهش داده است.

در حال حاضر، خانواده استاد محمدی نیز به دلیل کاهش تقاضا برای دف پوستی با مشکلاتی روبرو شده‌اند، اما همسر و فرزندش همچنان در این مسیر همراه و یاور او در نمایشگاه‌ها هستند.

وی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اشاره می‌کند: در صورت تأمین مواد اولیه چوب بید، قادر به ساخت روزانه دو دف خواهد بود، متأسفانه، عدم صدور مجوز برش درخت بید در استان، وی را مجبور به خرید این چوب در جاهای دیگر می‌کند.

صادرات دف پوستی به کشورهای خارجی

این هنرمند خوش ذوق کردستانی اظهار کرد: در گذشته، ماهانه حدود ۵۰ دف می‌ساخت، اما اکنون به دلیل شرایط بازار، تنها حدود ۱۰ دف حرفه‌ای در ماه تولید می‌کند که عمدتاً به کشورهایی مانند فرانسه و آلمان صادر می‌شود و با این وجود، شهرهای زنجان و تهران همچنان از خریداران دف پوستی هستند، در حالی که وضعیت فروش این ساز در کردستان به صفر رسیده است.

استاد محمدی تاکید کرد: جایگزینی دف طلقی به جای دف پوستی، به معنای از بین رفتن این هنر معنوی و سنتی است.

وی هنر واقعی را تجلی خلقت الهی می‌داند و معتقد است هر هنر انسانی، برگرفته از زیبایی‌های جهان طبیعت است، از نظر او، دف‌سازی نه فقط یک صنعت، بلکه راهی برای طریقت، عرفان و معنویت است که ریشه در اصالت و تاریخ این سرزمین دارد.

ساخت بزرگترین دف جهان به قطر دو متر در سال ۱۳۹۶ و کوچک‌ترین دف به قطر دو سانتیمتر، تنها بخشی از افتخارات این هنرمند است.

کسب ۶ مهر اصالت ملی یونسکو

وی همچنین موفق به کسب شش مهر اصالت ملی یونسکو شده و در سال ۱۳۹۳ مدرک کارشناسی سازهای کوبه‌ای خانه موسیقی تهران را دریافت کرده است، عضویت در انجمن صنفی موسیقی ایران و انجمن صنفی فرانسه، گواه دیگری بر جایگاه ارزشمند او در عرصه موسیقی است.

استاد محمدی معتقد است که دف، اصالت کردستان است و باید برای رونق آن و طنین‌انداز شدن نامش در سراسر جهان تلاش کرد.

کارگاه او، فراتر از یک محل تولید ساز، محفلی برای گردهمایی هنرمندان و علاقه‌مندان به دف نیز به شمار می‌رود. جوانان بسیاری در این کارگاه، رموز دف‌سازی و نوازندگی را از او فرا می‌گیرند و بدین ترتیب، میراث غنی موسیقی عرفانی کردستان، سینه به سینه و نسل به نسل منتقل می‌شود.

تلاش‌های بی‌وقفه استاد حیدر محمدی در ساخت بزرگترین دف جهان و تربیت شاگردان، نه تنها نام او را بلندآوازه کرده، بلکه شهر سنندج را به عنوان قطب اصلی دف‌سازی در جهان معرفی کرده است. کارگاه این هنرمند، نمادی از پویایی فرهنگ و هنر این خطه و گواهی بر عشق و علاقه هنرمندان ایرانی به حفظ و ارتقای میراث فرهنگی خود است.

در نهایت، کارگاه استاد حیدر محمدی در سنندج، نه فقط یک کارگاه دف‌سازی، بلکه یک مرکز فرهنگی و هنری ارزشمند است که با تلاش‌های بی‌وقفه این هنرمند و شاگردانش، نوای عرفانی دف همچنان در گوش جان‌ها طنین‌انداز خواهد بود و فرهنگ اصیل این سرزمین زنده و پویا باقی خواهد ماند.