خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- ندا سپاهی: ثبت دماهای بالای ۳۰ درجه سلسیوس در اصفهان و شهرهای مختلف این استان در اردیبهشت ماه، اعلان هشدار از آغاز تابستان سوزان در دل بهار است. گرما در حالی بر خُنکای اردیبهشت اصفهان چیره می‌شود که غرب تا شرق و شمال تا جنوب این استان، پاییز و زمستان کم بارشی را طی ماه‌های گذشته سپری کرده است.

بنا بر آمار سازمان هواشناسی، میانگین بارندگی استان اصفهان در سال آبی کنونی (از مهر ماه ۱۴۰۳) تا سوم اردیبهشت به ۱۱۴ میلیمتر رسیده درحالی که میانگین بارندگی یک سال زراعی کامل در استان اصفهان ۱۹۷.۳۸ میلی‌متر است. این میزان بارش طی هشت ماه سال آبی، نشان می‌دهد بارندگی استان در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۷ درصد و در مقایسه با دوره بلندمدت ۳۵ درصد کاهش یافته است.

هشدار برای تشدید خشکسالی در اصفهان

آنطور که نوید حاجی بابایی معاون توسعه و پیش‌بینی اداره کل هواشناسی استان اصفهان به خبرنگار مهر می‌گوید مناطق مرکز، جنوب و شرق این استان در سال جاری بیشترین کاهش بارش را نسبت به بلند مدت دارند به طوری که حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد کاهش بارندگی در این مناطق دیده می‌شود.

وی به کاهش ۲۰ تا ۳۰ درصدی بارش‌ها در مناطق نیمه غرب استان در سال جاری اشاره می‌کند و می‌افزاید: با توجه به اینکه طی پنج سال اخیر شرایط کم بارشی را در سراسر استان داشتیم بی تردید امسال تشدید خشکسالی را در استان اصفهان به ویژه در داخل حوضه زاینده رود خواهیم داشت.

هشدار درخصوص تشدید شرایط خشکسالی در اصفهان در حالی است که بر اساس مطالعات ۱۰ ساله منتهی به اسفند ۱۴۰۳، حدود ۹۹ درصد مساحت این استان درگیر خشکسالی هیدرولوژیک در درجات مختلف بین بسیار شدید تا متوسط و کم است. همچنین براساس نمودار یک سال اخیر نیز ۹۸ درصد مساحت این استان درگیر خشکسالی است که شدت آن در مناطق مرکزی و شرقی به مراتب شدیدتر از سایر نواحی این استان است.

پرشدگی ۲۹ درصد سد زاینده‌رود در اردیبهشت

از سوی دیگر کاهش بارندگی و تغییر نوع بارش از برف به باران طی سالیان اخیر در سرچشمه‌های حوضه آبریز زاینده‌رود چه در شهرستان‌های غرب استان اصفهان و چه سرچشمه اصلی آن، کوهرنگ که از دل زردکوه می‌خروشد، در کنار عوامل متعدد انسانی سبب کاهش آورد آب به سد زاینده‌رود شده به طوری که در اردیبهشت ماه که با ذوب برف و جاری شدن روان آب‌ها، ذخیره سدها افزایش می‌یابد، حجم آب پشت سد زاینده‌رود به ۳۵۸ میلیون مترمکعب معادل ۲۹ درصد ظرفیت آن رسیده است.

این در حالی است که بنا بر آمار سازمان هواشناسی، میانگین بارش سال آبی کنونی در ایستگاه چلگرد در کوهرنگ سرچشمه اصلی حوضه آبریز زاینده رود، در مقایسه با مدت مشابه سال آبی گذشته پنج درصد و نسبت به بلندمدت این منطقه ۲۵ درصد کاهش یافته است. میزان بارندگی ثبت شده در ایستگاه چلگرد از ابتدای سال آبی (یکم مهرماه ۱۴۰۳) تا ابتدای اردیبهشت ۹۶۶ میلیمتر بوده در حالی که آمارها نشان می‌دهد میزان بارندگی سال آبی گذشته (۱۴۰۳- ۱۴۰۲) تا این تاریخ، یک‌هزار و ۱۸ میلیمتر و میانگین بلند مدت یک‌هزار و ۲۸۱ میلیمتر بود.‌

سد نیمه جان زاینده‌رود به عنوان منبع اصلی تأمین آب آشامیدنی و بهداشت، محیط‌زیست، کشاورزی و صنعت بیش از پنج میلیون نفر در استان اصفهان و همچنین دو استان یزد و چهارمحال و بختیاری حالا در شرایطی باید مدیریت شود که گرما و عطش تابستان در میانه بهار خودنمایی کرده است.

اصفهان در تسخیر تابستان زودهنگام

حاجی بابایی معاون هواشناسی استان اصفهان در این باره می‌گوید: اردیبهشت امسال گرم‌تر از شرایط معمول خواهد بود و از نیمه دوم بهار تا اواسط تابستان سال جاری بیشترین شرایط افزایش دما در استان اصفهان پیش‌بینی می‌شود.

وی با بیان اینکه امسال تابستانی زودرس خواهیم داشت و زودتر درگیر گرما خواهیم شد، خاطرنشان می‌کند: بیشترین افزایش دما در بازه زمانی نیمه اردیبهشت تا اواسط تیر ماه پیش رو خواهد بود که بین ۲ تا سه درجه سلسیوس بالاتر از حد معمول در سطح استان به ویژه در مناطق شمال، شرق و شمال شرق مانند شهرستان‌های خوروبیابانک، کاشان، اردستان و نائین و نیز شهرستان‌های مرکز اصفهان پیش‌بینی می‌شود.

معاون توسعه و پیش‌بینی اداره کل هواشناسی اصفهان با تشریح شرایط پیش‌رو، توصیه می‌کند که از نیمه اردیبهشت تدابیر لازم جهت کنترل و مدیریت مصرف منابع آبی و حامل‌های انرژی در استان مد نظر قرار گیرد.

بیم و امید اصفهان برای تکمیل ۲ طرح آبی برای عبور از بحران تابستان

باید توجه داشت که منبع تأمین شرب استان اصفهان تنها متکی به سد زاینده رود و چاه‌های شرب است؛ بررسی خبرنگار مهر نشان می‌دهد که در حال حاضر روزانه حدود ۱۴ متر مکعب بر ثانیه معادل ۱.۲ میلیون متر مکعب برای شرب اصفهان، کاشان، یزد و چهار محال و بختیاری از سد زاینده رود توزیع و مصرف می‌شود.

در شرایط نامناسب کنونی منابع و مصارف و کمبود آب در استان اصفهان، راه اندازی فاز نخست طرح انتقال آب از دریای جنوب کشور که قرار بوده ۷۰ میلیون مترمکعب در سال برای صنایع منتقل کند به عنوان یکی از برنامه‌های راهبردی استان در سال جاری برای تأمین نیاز آبی صنایع بزرگ اصفهان و قطع وابستگی آنها به زاینده‌رود عنوان شده است.

آنطور که مهدی جمالی نژاد استاندار اصفهان وعده داده است فاز اول این طرح تا پایان بهار امسال به بهره برداری می‌رسد.

از سوی دیگر، استان اصفهان بیش از یک دهه است که به دنبال تکمیل و راه‌اندازی یک سامانه آبرسانی پدافندی بوده است؛ سامانه دوم آبرسانی به ۱۴ شهرستان استان اصفهان که فاز اضطراری آن بهار سال ۱۴۰۱ وارد مدار بهره برداری شد اما همچنان در دست تکمیل است.

دی ماه سال گذشته، هاشم امینی رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در سفر به اصفهان تاکید کرد که سامانه دوم آبرسانی هم با رصد و پیگیری ملی و هم در حوزه استانی انجام و در تابستان ۱۴۰۴ به مردم استان اصفهان هدیه خواهد شد.

وی افزود: هدف پروژه این است که بخش اعظم آب از سامانه دوم به مخازن پیلاف منتقل شده و ناترازی که در تابستان‌ها به ویژه در زمان اوج مصرف آب وجود دارد، تعدیل شود.

تکمیل سامانه دوم آبرسانی از دیگر برنامه‌های استان برای کمک به تأمین منابع آبی اصفهان در سال جاری است که در ماه‌های گرم با دبی حدود ۲ تا سه متر مکعب بر ثانیه به سامانه اول آبرسانی اصفهان بزرگ برای جبران ناترازی در پیک مصرف کمک می‌کند.

تأمین ۹۲ درصد نیاز آب شرب اصفهان از سد زاینده‌رود

اما محمدرضا فیروزی فر معاون بهره‌برداری آب آبفای استان اصفهان با بیان اینکه این شرکت تأمین آب شرب و بهداشت جمعیتی بالغ بر پنج میلیون نفر را در قالب ۱۰۰ شهر و ۹۵۰ روستا تحت پوشش خدمات خود دارد، به خبرنگار مهر می‌گوید: خدمات رسانی به مناطق یادشده از طریق ۳۷ امور خودگردان آب و فاضلاب در سطح استان انجام می‌شود. از این تعداد، ۶۰ شهر و ۳۸۰ روستا که ۸۵ درصد جمعیت تحت پوشش استان را شامل می‌شود، تحت پوشش سامانه آبرسانی اصفهان بزرگ هستند که آب مورد نیاز آنها در تصفیه خانه باباشیخعلی تصفیه می‌شود.

فیروزی فر می‌افزاید: بیش از ۹۲ درصد از نیاز آب شهرها و روستاهای تحت پوشش سامانه، از سد زاینده رود و بقیه آن از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود.

اصفهان ۲.۹ تا ۳.۴ مترمکعب بر ثانیه کمبود آب شرب دارد

معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان ادامه می‌دهد: نیاز آبی این استان در شرایط اوج مصرف در حدود ۲۱.۱ مترمکعب بر ثانیه است در حالی که توان تولید فعلی ۱۸.۲ مترمکعب بر ثانیه برآورد شده، به‌عبارتی در حدود ۲.۹ مترمکعب بر ثانیه کمبود آب در سطح استان وجود دارد. این کمبود آب در شهرهایی که تحت پوشش سامانه آبرسانی اصفهان بزرگ هستند بیش‌تر بوده و به ۳.۴ مترمکعب بر ثانیه می‌رسد.

وی درخصوص برنامه تأمین و یا جایگزینی (منابع آبی) می‌گوید: در شهرهای تحت پوشش سامانه، اکثر چاه‌ها به صورت چاه‌های حریمی بوده که با خشک شدن رودخانه این چاه‌ها نیز ظرفیت آبدهی خود را از دست داده اند.

از بین رفتن ۳۰ تا ۷۰ درصد ظرفیت چاه‌ها برای تأمین شرب اصفهان

فیروزی‌فر خاطرنشان می‌کند: در خصوص سایر چاه‌ها نیز طی سنوات گذشته ۳۰ تا ۷۰ درصد ظرفیت چاه‌ها از دست رفته است. با وجود این، شرکت جهت استفاده از ظرفیت منابع آب زیرزمینی مذاکراتی با مالکان چاه‌هایی که کیفیت آب مناسبی دارند، انجام داده است که در صورت تأیید کیفیت از سوی مراجع بهداشتی، این منابع نیز به ظرفیت تولید سامانه اضافه خواهند شد، چراکه همواره خط قرمز شرکت آب‌وفاضلاب در بهره‌گیری از منابع تأمین، حفظ کیفیت آب است.

معاون بهره برداری شرکت آبفای استان اصفهان اضافه می‌کند: امسال مهم‌ترین اقدامی که با هدف عدالت در توزیع آب در مناطق تحت پوشش صورت گرفته است اجرای خط آبرسانی گلدشت به خمینی شهر بوده این طرح با هدف تأمین پایدار آب شرب مردم شهرهای گلدشت، اصغرآباد، کوشک، کهریزسنگ، ویلاشهر و خمینی‌شهر در غرب کلان شهر اصفهان طراحی شده و با بهره‌برداری از آن نزدیک به ۱۲۰۰ لیتر در ثانیه به ظرفیت تأمین آب شهرهای یادشده اضافه می‌شود.

وی همچنین به اقدامات صورت گرفته در زمینه مدیریت مصرف با مشارکت تشکل‌های محلی اشاره می‌کند و می‌گوید: در خصوص استفاده از ظرفیت سایر ارگان‌ها و مردم و به منظور ترویج فرهنگ مدیریت مصرف بهینه، مکاتباتی با مراجع بالادستی صورت گرفته تا مواردی مانند الزام نصب شیرآلات کاهنده مصرف در ادارات، درج شعارهای مدیریت مصرف در مکاتبات و نصب مخازن ذخیره با ظرفیت مناسب در دستور کار قرار گیرد؛ علاوه بر آن شرکت آب‌وفاضلاب، گروه‌هایی با عنوان مروجان مصرف بهینه را نیز فعال کرده تا نسبت به شناسایی پمپ‌های غیرمجاز و آموزش فرهنگ مصرف صحیح در ادارات، مدارس و شهروندان اقدام کنند.

فیروزی فر خاطرنشان می‌کند: از جمله اقدامات فرهنگی که در روزهای آینده به طور رسمی آغاز خواهد شد، اجرای پویش «اصفهان منهای ۲۰» است که هدف آن کاهش مصرف به میزان ۲۰ لیتر در شبانه روز به‌وسیله هر شهروند است تا بتوان تابستان را بدون چالش سپری کرد.

به گزارش مهر، تابستان زودهنگام با افزایش دمای ۲ تا سه درجه‌ای، فشار بر منابع آبی را تشدید خواهد کرد. برای مقابله با این بحران اگر چه اقداماتی نظیر راه‌اندازی فاز نخست طرح انتقال آب از دریای جنوب، تکمیل سامانه دوم آبرسانی، بهره‌برداری از خطوط آبرسانی جدید و اجرای پویش‌های مدیریت مصرف آب مانند «اصفهان منهای ۲۰» در دستور کار قرار گرفته است. با این حال، کمبود حدود ۲.۹ تا ۳.۴ مترمکعب بر ثانیه آب در شرایط اوج مصرف، ضرورت مدیریت دقیق منابع و همکاری گسترده شهروندان و نهادها را بیش از پیش برجسته می‌کند.