به گزارش سلامت نیوز به نقل از جام جم، براساس برآوردهای موجود، صنعت جهانی دخانیات در سال ۲۰۲۳ صنعتی پرسود با درآمد معادل ۹۴۱ میلیارد دلار و رشد متوسط سالانه ۲.۵درصد بود که سهم تولید سیگار از آن درحدود ۸۳۵ میلیارد دلار است. این صنعت در ایران، صنعتی انحصاری است که شش شرکت اصلی بیش از ۸۰ درصد بازار را در اختیار دارند.

با این وجود، صنعت دخانیات صنعتی آسیب‌رسان، آب‌بر و آلاینده است که عامل مرگ سالانه هشت میلیون نفر، از دلایل اصلی جنگل‌زدایی در مناطق اســتوایی و آلودگی‌های زیست‌محیطی (از محل رها کردن ته‌سیگارها و عدم تجزیه آن) اســت. از منظر اقتصادی نیز توجه به آسیب‌هایی که به سلامتی، بهره‌وری نیروی انسانی و نظام سلامت می‌رساند، حائز اهمیت بوده و از این حیث برای اقتصاد کشورها نیز زیان‌آور است.

براساس آمارهای موجود، حدود ۲۵ درصد جمعیت ایران مصرف‌کننده محصولات دخانی است و بازار مصرف محصولات دخانی، از میانه قرن گذشته بازاری بزرگ بوده که امروزه گردش مالی آن بالغ بر ۷۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. سالانه حدود ۷۰ میلیارد نخ سیگار در کشور تولید می‌شود. باتوجه به تاریخ ۱۰۰ ساله شــکل‌گیری صنعت دخانیات در ایران، تحولات این صنعت را در مجموع می‌توان به دوره‌های مختلفی تقسیم کرد. شاید اولین دوره، انحصار تولید و تجارت توسط شرکت دخانیات ایران باشد و دومین دوره، جذب سـرمایه‌گذاری خارجی که طی آن تلاش شد تا مشکل قاچاق و کیفیت پایین تولید داخلی باافزایش رقابت(جذب سرمایه‌گذاری خارجی) وانتقال تکنولوژی حل شود و درنهایت دوره واگذاری شرکت دخانیات که طی آن تلاش شد تا ناکارایی‌های شرکت دخانیات ایران با واگذاری مالکیت آن حل شود.

به عبارت دیگر این صنعت، از بدو تأسیس تا دهه۱۳۸۰صنعتی انحصاری بود که هرچند دارای مزایایی از جمله کنترل دولت بر دخانیات و سیاســت‌گذاری مستقیم بود اما با معضل عقب‌افتادگی فناوری و نیاز به نوسازی و نیز کاهش سهم از بازار به دلیل رواج قاچاق روبه‌رو بود. در دو دهه گذشته، تلاش برای توسعه این صنعت با مجوز تولید داخل به شرکت‌های بین‌المللی در دهه ۱۳۸۰ تا خصوصی‌سازی شرکت دخانیات ایران در دهه ۱۳۹۰ ادامه داشته است. در طی این سه دوره، به‌تدریج از ظرفیت‌های تنظیم‌گری شرکت دخانیات کاسته شد و وظایف حاکمیتی به یک واحد اداری صمت سپرده شد.

باوجود تحولات رخ داده، همچنان این صنعت با چالش‌های بسیاری روبه‌رو بوده است. گزارش تازه مرکز پژوهش‌های مجلس در زمینه آسیب‌شــناسی قاچاق دخانیات بیانگر تأکید جدی بر لغو انحصار دخانیات، فراهم آمدن زمینه‌های مشارکت بخش خصوصی و رقابت در عرصه دخانیات، بازسازی کارخانجات تولیدکننده داخلی، ایجاد زمینه‌های سرمایه‌گذاری و صادرات، افزایش سطح زیر کشت، ارتقا و کیفیت و کنترل کیفیت سیگارهای تولیدی و وارداتی و برنامه‌های فرهنگی، بهداشــتی و آموزشی برای مبارزه با دخانیات بوده اســت.