خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها، محراب علوی: هر بامداد، هنگامی که اولین پرتوهای خورشید بر پهنه تالاب شادگان می‌تابد، آسمان با بال‌های صورتی‌رنگ فلامینگوها رنگین می‌شود. کودکان حاشیه تالاب با چشمانی پر از شگفتی از کنار خانه‌های ساده‌شان به تماشای این پرندگان باشکوه می‌نشینند که در دسته‌های بزرگ بر فراز آب‌های آرام پرواز می‌کنند. این صحنه که برای بسیاری در گوشه و کنار جهان تنها یک رؤیای دست‌نیافتنی است، برای این کودکان بخشی از زندگی روزمره است. صدای بال زدن فلامینگوها و انعکاس تصویرشان بر آب، گویی نوید حیات و امید را به این سرزمین می‌آورد؛ سرزمینی که طبیعتش با چالش‌های بی‌شماری دست‌وپنجه نرم می‌کند. تالاب شادگان، این گنجینه طبیعی نه تنها خانه فلامینگوها، بلکه بوم نقاشی زندگی و آرزوهای مردمانش است.

تالاب بین‌المللی شادگان در استان خوزستان که به عنوان یکی از غنی‌ترین اکوسیستم‌های تالابی خاورمیانه شناخته می‌شود، در بهار ۱۴۰۴ بار دیگر کانون توجه دوستداران محیط زیست شده است. موسی مدحجی، رئیس اداره احیای تالاب‌های اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان در این زمینه اظهار کرد: حدود ۳۵ هزار فلامینگو در این تالاب حضور دارند و پنج کلونی جوجه‌آوری در این فصل شناسایی شده است.

این تالاب، که در فهرست کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده، تنها زیستگاه اصلی جوجه‌آوری فلامینگو در ایران است. مدحجی توضیح داد: تالاب هورالعظیم نیز به صورت محدود میزبان این پرندگان است اما شادگان به دلیل شرایط زیست‌محیطی مناسب، بزرگ‌ترین کلونی‌های جوجه‌آوری را در خود جای داده است.

فصل جوجه‌آوری

فصل جوجه‌آوری فلامینگوها از اواسط اسفند آغاز شده و تا اواخر خرداد ادامه دارد. به گفته مدحجی، بیشتر تخم‌های فلامینگوها هنوز به مرحله جوجه شدن نرسیده‌اند و پرندگان مادر نقش حیاتی در هدایت جوجه‌ها برای تغذیه ایفا می‌کنند. این پرندگان عمدتاً از میگوی آرتمیا، نرم‌تنان و سخت‌پوستان مانند حلزون تغذیه می‌کنند که به وفور در تالاب یافت می‌شود.

کلونی‌های جوجه‌آوری در مناطق سخت‌گذر تالاب قرار دارند و دسترسی به آن‌ها برای عموم ممنوع است. این مناطق که به عنوان نواحی امن تالاب شناخته می‌شوند، تحت نظارت دقیق محیط‌بانان قرار دارند. مدحجی تأکید کرد که پیش از فصل جوجه‌آوری، در زمان تخم‌گذاری و برای حلقه‌گذاری جوجه‌ها، بررسی‌های جامعی در این مناطق انجام می‌شود. حلقه‌گذاری به ردیابی مسیرهای مهاجرت و مطالعه رفتار این پرندگان کمک کرده و نتایج قابل توجهی به همراه داشته است.

مهاجرت جهانی و مشاهدات نادر

فلامینگوهای تالاب شادگان از مناطقی چون اروپای شرقی، اروپای جنوبی و جنوب آفریقا به خوزستان مهاجرت می‌کنند. در سال‌های اخیر، مشاهدات نادری از این پرندگان ثبت شده است. مدحجی خاطرنشان کرد که یک فلامینگوی حلقه‌گذاری‌شده از ایتالیا و دو گونه کمیاب فلامینگوی کوچک از سوئد در این تالاب مشاهده شده‌اند. این مشاهدات، اهمیت جهانی تالاب شادگان را به عنوان یک زیستگاه کلیدی برای فلامینگوها نشان می‌دهد.

وی افزود: تالاب شادگان نه تنها برای فلامینگوهای منطقه، بلکه برای جمعیت‌های جهانی این گونه نقش حیاتی دارد. فلامینگوها پس از پایان فصل جوجه‌آوری ممکن است به تالاب‌ها و آبگیرهای دیگر مهاجرت کنند اما شادگان همچنان زیستگاه اصلی تولیدمثل آن‌ها باقی می‌ماند.

فلامینگوی بزرگ، گونه غالب در تالاب شادگان، به عنوان یک گونه حمایت‌شده تحت حفاظت شدید قرار دارد. مسئولان محیط زیست خوزستان اقدامات متعددی برای حفظ کلونی‌های این پرنده انجام داده‌اند از جمله ممنوعیت ورود افراد غیرمجاز به مناطق حساس تالاب. این مناطق به دلیل بکر بودن و اهمیت اکولوژیکی از هرگونه فعالیت انسانی مصون نگه داشته شده‌اند.

مدحجی در این باره گفت: تلاش ما این است که کلونی‌های فلامینگو از هرگونه تعرض در امان بمانند. این پرندگان برای اکوسیستم تالاب و تنوع زیستی منطقه حیاتی هستند.

تهدیدات زیست‌محیطی

با وجود تلاش‌های حفاظتی، فلامینگوهای تالاب شادگان با چالش‌های متعددی مواجه هستند. کمبود آب، تخریب زیستگاه و شکار غیرقانونی از جمله تهدیدات اصلی این گونه هستند. فلامینگوها لانه‌های خود را با گل به شکل استوانه‌هایی با ارتفاع ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متر می‌سازند اما جزرهای شدید می‌توانند این لانه‌ها را در معرض خطر قرار دهند. همچنین، حضور حیوانات گوشت‌خوار مانند شغال و روباه در برخی موارد به تخریب لانه‌ها منجر شده است.

با این حال، مدحجی تأکید کرد که به دلیل جمعیت بالای فلامینگوها، این تهدیدات تأثیر قابل توجهی بر کلونی‌ها نداشته‌اند. وی گفت: جمعیت ۳۵ هزارتایی فلامینگوها نشان‌دهنده پایداری نسبی زیستگاه است اما هوشیاری ما باید ادامه یابد.

نقش تالاب شادگان در تنوع زیستی

تالاب شادگان، واقع در جنوب غربی ایران و در نزدیکی خلیج فارس یکی از غنی‌ترین اکوسیستم‌های تالابی ایران است. این تالاب نه تنها میزبان فلامینگوها بلکه خانه گونه‌های متعددی از پرندگان، ماهی‌ها و گیاهان است. نقش آن در حفظ تنوع زیستی منطقه و حمایت از گونه‌های مهاجر، شادگان را به یکی از اولویت‌های حفاظتی سازمان حفاظت محیط زیست ایران تبدیل کرده است.

کارشناسان معتقدند که حفاظت از این تالاب نیازمند همکاری‌های بین‌المللی است به‌ویژه با توجه به حضور گونه‌هایی که از کشورهای دیگر به این منطقه مهاجرت می‌کنند. کنوانسیون رامسر که ایران یکی از امضاءکنندگان آن است بر اهمیت حفاظت از تالاب‌های بین‌المللی تأکید دارد و شادگان به عنوان یکی از سایت‌های کلیدی این کنوانسیون شناخته می‌شود.

مسئولان محیط زیست خوزستان امیدوارند که با ادامه برنامه‌های حفاظتی و مدیریت منابع آب، تالاب شادگان جایگاه خود را به عنوان زیستگاه کلیدی فلامینگوها و دیگر گونه‌ها حفظ کند. مدحجی افزایش تعداد کلونی‌های جوجه‌آوری در سال جاری را نشانه‌ای مثبت از بهبود شرایط زیست‌محیطی دانست اما هشدار داد که چالش‌هایی مانند تغییرات اقلیمی و فشارهای انسانی همچنان نیازمند توجه هستند.

وی در پایان گفت: حفاظت از تالاب شادگان به همکاری جوامع محلی، سازمان‌های غیردولتی و حمایت‌های بین‌المللی نیاز دارد تا این میراث طبیعی برای نسل‌های آینده حفظ شود.

در تالاب شادگان، فلامینگوها نه تنها نشانه‌ای از حیات وحش پویا بلکه بخشی از هویت بصری این اکوسیستم هستند. هنگامی که این پرندگان با بال‌های گسترده در برابر غروب آفتاب یا در مه صبحگاهی پرواز می‌کنند، منظره‌ای خلق می‌شود که گویی از تابلوی یک نقاش برآمده است. رنگ صورتی ملایم بال‌هایشان در تضاد با آبی و سبز تالاب، جلوه‌ای مسحورکننده به این پهنه طبیعی می‌بخشد. دسته‌های فلامینگوها که گاه به صورت هماهنگ در آب‌های کم‌عمق قدم می‌زنند و گاه در آسمان به رقص درمی‌آیند، نمادی از هماهنگی و تعادل طبیعت‌اند. این زیبایی خیره‌کننده، که هر بیننده‌ای را به تحسین وامی‌دارد، یادآور ارزش بی‌پایان این تالاب و لزوم حفاظت از آن برای آیندگان است.