خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: استان هرمزگان به عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های اقتصادی، کشاورزی و صنعتی کشور، در سال‌های اخیر با بحران جدی کم‌آبی مواجه شده است. کاهش بی‌سابقه بارندگی، افت منابع آب زیرزمینی و رشد روزافزون مصرف در بخش‌های مختلف، این استان را در مسیر خشکسالی مزمن قرار داده است. بررسی داده‌های هواشناسی، اظهارات مسئولان و اقدامات در حال اجرا نشان می‌دهد که عبور از این بحران نیازمند مدیریت هوشمند، آینده‌نگر و مشارکت همگانی است.

وضعیت بارندگی و منابع آب در سال آبی ۱۴۰۴-۱۴۰۳

کاهش چشمگیر میزان بارندگی‌ها در سال‌های اخیر یکی از اصلی‌ترین علل بحران آب و بدتر شدن وضعیت است و متأسفانه اداره کل هواشناسی استان نیز پیش‌بینی‌های امیدوارکننده‌ای را برای گذر از این خشکسالی ندارد.

بر اثر تداوم وضعیت بارندگی، سدهای شمیل و نیان که بازوی کمکی تأمین آب شرب بندرعباس بوده و بخش عمده‌ای از نیاز آبی کشاورزی در دشت میناب را تأمین می‌کرد به طور کامل خشک شده است و سد استقلال میناب هم که در روزگاری نه چندان دور یک تنه از پس تأمین آب شرب بندرعباس بر می‌آمد به حجمی از آب رسیده است که عملاً غیر قابل استفاده است.

کاهش ۵۷ درصدی بارندگی در استان هرمزگان نسبت به مشابه سال گذشته

محمدرضا ایدون، مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان، در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به آمار بارندگی سال آبی ۱۴۰۴-۱۴۰۳ اظهار داشت: متوسط بارندگی از ابتدای سال آبی جاری تاکنون ۳۲.۹ میلیمتر بوده است که در مقایسه با دوره درازمدت (۵۷ ساله) و سال آبی گذشته به ترتیب حدود ۷۹ و ۵۷ درصد کاهش نشان می‌دهد.

وی با تاکید بر اهمیت رصد دقیق وضعیت بارندگی‌ها در استان، افزود: متوسط بارندگی سالانه استان هرمزگان در دوره ۵۷ ساله آماری حدود ۱۸۵.۴۹ میلیمتر است و کاهش فعلی بارندگی‌ها، هشداری جدی برای مدیریت بهینه منابع آبی موجود محسوب می‌شود.

به گفته ایدون از ۲۵ ایستگاه شاخص استان، تنها ۶ ایستگاه مقادیر بارشی بین ۷۰ تا ۹۹ میلیمتر را ثبت کرده‌اند و مابقی ایستگاه‌ها زیر ۴۰ میلیمتر بارش داشته‌اند.

بحران آب، برخلاف تصور رایج، تنها مسئله‌ای زیست‌محیطی نیست، بلکه پیامدهایی چندوجهی در حوزه‌های کشاورزی، اجتماعی، اقتصادی و حتی امنیتی به همراه دارد.

عمق آب‌های زیرزمینی به شدت کاهش یافته است

کمبود منابع آبی، سطح زیر کشت را کاهش داده و موجب کاهش تولید محصولات کشاورزی در مناطق مختلف شده است. معیشت کشاورزان که عمدتاً به کشاورزی سنتی و منابع آب زیرزمینی متکی هستند، به شدت آسیب‌پذیر شده و خطر مهاجرت و فقر را افزایش داده است.

کاهش بارش، ذخایر آب سطحی را به شدت محدود کرده و در نتیجه برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی افزایش یافته است. افت سطح آب چاه‌ها و احتمال شور شدن منابع، تهدیدی جدی برای تأمین آب شرب و کشاورزی است.

هادی جوادی مسئول خانه کشاورز استان هرمزگان اظهار کرد: وضعیت منابع آب کشاورزی به هیچ وجه مطلوب نیست، در گذشته با ۲۰ متر حفاری به آب می‌رسیدیم اما امروزه بسیاری از چاه‌ها با کف شکنی عمق خود را به ۲۰۰ متر رسانده‌اند.

وی افزود: کیفیت آب نیز به شدت کاهش یافته است چنانچه شوری آب افزایش قابل توجهی در دشت‌های استان پیدا کرده است.

آغاز جیره بندی آب در بستک

کم‌آبی می‌تواند به افزایش بهای محصولات غذایی، کاهش امنیت غذایی، مهاجرت اجباری از روستاها به شهرها، و در نهایت تشدید نارضایتی‌های اجتماعی منجر شود. نمونه بارز این موضوع، اجرای جیره‌بندی آب در شهرستان بستک است که نشانه‌ای روشن از تنش آبی در مناطق مختلف استان هرمزگان است.

طبق اطلاعیه اداره آب و فاضلاب شهرستان بستک با توجه به افزایش دمای هوا و افت سطح آب سفره‌های زیرزمینی، به علت پیشی گرفتن مصرف از تولید، امور آب و فاضلاب بستک از ۲۴ فروردین ماه ۱۴۰۴ برنامه نوبت بندی آب را آغاز کرد.

برنامه‌ی نوبت بندی آب شهر بستک، در یک دوره‌ی سه روزه به شرح ذیل اجرا می‌گردد: روز اول: محلات شهرک صنعتی، بیمارستان فارابی، میرزاآباد، جاده‌ی کتل، بلوار امام خامنه‌ای، مجتمع آشیانه و مجتمع نخل و آفتاب قطع می‌شود.

روز دوم: آب همه محلات شهر بستک وصل خواهد بود

روز سوم: محلات شهر جدید، پشت مسجد جامع، اوزی‌ها، خوری‌ها، بازار، شهر بلوچ، میری، خوانین، شبانه‌روزی و بلوار پرفسور خوشکام قطع می‌شود.

آبخیزداری، تصفیه فاضلاب و احداث سدهای جدید راهکاری در کنار شیرین سازی آب

بدون شک، با توجه به مجاورت استان هرمزگان با خلیج فارس و دریای عمان، بهترین راهکار برای حل بحران آب در هرمزگان، شیرین سازی آب دریا و توسعه آب‌شیرین‌کن‌ها است اما این روش می‌تواند در بهترین حالت کفاف تأمین آب شرب استان را بدهد و نمی‌توان با اتکا به شیرین سازی، کشاورزی در هرمزگان را توسعه داد چرا که در حال حاضر بیشترین مصرف آب در هرمزگان مربوط به بخش کشاورزی است از این رو باید برای زنده نگه داشتن کشاورزی استان روش‌های جایگزین را نیز در نظر داشت.

در سال گذشته با اجرای پروژه‌های آبخیزداری، بیش از ۱۰۵ میلیون متر مکعب آب در استان ذخیره‌سازی شده که نقش مهمی در تغذیه سفره‌های زیرزمینی داشته است. توسعه این پروژه‌ها در ارتفاعات و حوزه‌های آبریز می‌تواند یکی از مؤثرترین راهکارهای مقابله با بحران کم‌آبی باشد.

پایان وابستگی صنایع بندرعباس به آب شهری تا انتهای سال جاری

یکی از مهم‌ترین اقدامات در سطح کشور و استان، پروژه ساماندهی فاضلاب بندرعباس است. این طرح عظیم که با مشارکت شرکت ایمیدرو در حال اجراست، قرار است با تصفیه سالانه ۳۶ میلیون متر مکعب پساب، نیاز آبی صنایع مستقر در منطقه ویژه خلیج فارس را تأمین کند و وابستگی آن‌ها به آب شرب را از بین ببرد.

پیش‌بینی شده که تا پایان سال ۱۴۰۴، این پروژه به طور کامل به بهره‌برداری برسد. علاوه بر تأمین آب، این طرح از طریق تولید برق از گاز متان و تولید کود از لجن فاضلاب، نمونه‌ای کامل از اقتصاد چرخشی و مسئولیت زیست‌محیطی است.

بر اساس تاکید استاندار هرمزگان، شرکت آب منطقه‌ای موظف به انجام مطالعات جدید برای احداث سدهای جدید با نگاه اقلیمی و آینده‌پژوهی شده است. هدف، بهره‌برداری هوشمند از دهلیزهای آبی شرق استان و افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی است.

آب انبارهای سنتی را احیا کنید

محمد آشوری تازیانی استاندار هرمزگان با اشاره به اهمیت روش‌های آبخیزداری در ذخیره سازی آب و تغذیه سفره‌های زیرزمینی، گفت: طی سال گذشته، با اجرای پروژه‌های آبخیزداری، ۱۰۵ میلیون متر مکعب آب توسط سازه‌های آبخیزداری در استان ذخیره شده است.

وی افزود: باید توجه ویژه‌ای به این حوزه داشته باشیم و مطالعات جامعی برای استفاده بهینه از آب انبارها و سایر روش‌های سنتی ذخیره آب نیز انجام دهیم.

تلاش می‌کنیم جلوی آبیاری فضای سبز با آب شرب را بگیریم

مهدی نوبانی شهردار بندرعباس در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: بر اساس منابع پساب حاصله از تصفیه خانه بخشی از شهر بندرعباس در دوراهی ای سینی و محله پشت بهشت زهرا لوله کشی شده است تا فضای سبز با آب پساب، آبیاری شود.

وی افزود: این محلات فاز اول آبیاری با پساب هستند و به مرور زمان جلوی آبیاری فضای سبز با آب شهری در سراسر شهر گرفته خواهد شد.

نوبانی تاکید کرد: فاز نخست این طرح تا ۱۰ روز آینده به بهره‌برداری می‌رسد.

بحران آب در خطبه‌های نماز جمعه؛ مسئولان برنامه عملیاتی ارائه دهند

آیت‌الله محمد عبادی‌زاده امام جمعه بندرعباس در خطبه‌های نماز جمعه این هفته با تأکید بر ضرورت مصرف بهینه آب در تابستان پیش‌رو، این موضوع را یکی از اولویت‌های مردم و مسئولان دانست.

وی با اشاره به کمبود بارش‌های زمستان گذشته، مهار و مدیریت آب‌های روان در مراتع و دشت‌های استان را وظیفه‌ای مهم برای مسئولان دانست و افزود: این امر باید با بهترین برنامه‌ریزی و اجرای ممکن انجام شود.

وی همچنین خاطرنشان کرد: تمامی مناطق استان در حال بررسی و مطالعه قرار گرفته‌اند، اما دستیابی به منابع پایدار آب آشامیدنی نیازمند تخصیص بودجه و تلاش مضاعف است.

عبادی زاده از مسئولان خواست برنامه‌های عملیاتی و کارآمدی برای مدیریت منابع آب استان ارائه دهند.