خبرگزاری مهر-گروه استان‌ها: استان ایلام با توجه به اقلیم متنوع و موقعیت جغرافیایی خاص، یکی از غنی‌ترین مناطق کشور از لحاظ رویش گیاهان خودرو و دارویی محسوب می‌شود؛ در واقع این منطقه با برخورداری از شرایط طبیعی منحصربه‌فرد، نه‌تنها میزبان گونه‌های متنوع گیاهی است بلکه توان بالقوه‌ای برای تبدیل شدن به قطب تولید و فرآوری محصولات طبیعی و دارویی دارد.

کنگر هم یکی از گیاهان خودرو و پرخاصیت در استان ایلام است که به‌عنوان بخشی از طبیعت بکر و زیبای این منطقه شناخته می‌شود، این گیاه که در فصل بهار، در دامنه‌های کوهستانی و در میان دشت‌ها و صخره‌ها رشد می‌کند، نه تنها به دلیل طعم لذت‌بخش و مصرف خوراکی، بلکه به خاطر خواص درمانی و اقتصادی‌اش اهمیت ویژه‌ای دارد.

کنگر به‌عنوان یکی از گیاهان خودرو و پرخاصیت، دارای مزایای بسیاری در زمینه‌های درمانی، خوراکی و اقتصادی می‌باشد که همین مزیت‌ها آن را به یکی از گیاهان محبوب و ارزشمند تبدیل کرده است، علاوه بر اینها کنگر می‌تواند نه‌تنها به‌عنوان یک گیاه طبیعی و خوراکی، بلکه به‌عنوان پلی میان طبیعت و گردشگری، نقشی کلیدی در توسعه اقتصادی و فرهنگی منطقه ایفا کند، زیرا کنگر، به‌عنوان یکی از گیاهان منحصربه‌فرد و طبیعی در مناطق کوهستانی ایران، به‌ویژه در استان ایلام، می‌تواند نقش چشمگیری در جذب گردشگران داشته باشد.

در مجموع کنگر به‌عنوان یکی از گنجینه‌های طبیعی ایلام، نه تنها بخشی از فرهنگ و اقتصاد منطقه است، بلکه نمادی از طبیعت شفابخش این استان محسوب می‌شود، از این رو حفظ و بهره‌برداری اصولی از این گیاه، وظیفه‌ای است که باید برای نسل‌های آینده انجام شود؛ با این حال گیاه خوراکی کنگر، در سال‌های اخیر به دلیل برداشت‌های بی‌رویه و دخالت‌های انسانی نه تنها توسعه چندانی نداشته، بلکه با خطر انقراض مواجه است.

لازم به ذکر است، خطر انقراض کنگر در استان ایلام به دلیل برداشت‌های بی‌رویه، تخریب زیستگاه‌های طبیعی، و عدم وجود برنامه‌های مدیریت پایدار، به یکی از چالش‌های جدی محیط‌زیستی منطقه تبدیل شده که نه‌تنها بر تنوع زیستی و اکوسیستم منطقه تأثیر می‌گذارد، بلکه پیامدهای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای برای مردم منطقه ایجاد می‌کند.

مزیت‌های گیاه کنگر در ایلام

کارشناس کشاورزی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: کنگر گیاهی است خودرو با برگ‌های خاردار و ساقه‌های ضخیم شبیه به کرفس که در مناطق غربی کشور از جمله استان ایلام از محبوبیت بالایی برخوردار است؛ در حقیقت کنگر از گیاهان بی‌نظیری است که فیبر، آنتی‌اکسیدان و مواد مغذی زیادی دارد و می‌تواند به بهبود سلامت بدن کمک کند، همچنین این گیاه در انواع طب‌های سنتی استفاده می‌شود، زیرا کارشناسان خواص کنگر را که شامل بهبود سلامت دستگاه گوارش، پاکسازی کلیه‌ها و همچنین مبارزه با سرطان می‌شود تأیید می‌کنند.

یونس موحدی افزود: کنگر به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های طبیعی استان ایلام، می‌تواند در توسعه اقتصادی منطقه هم نقش کلیدی ایفا کند، چرا که برداشت این گیاه خودرو توسط مردم محلی، و استفاده از آن در محصولاتی نظیر دمنوش، عصاره، کنسرو، ترشی و.... می‌تواند نقش بسزایی در زمینه ایجاد اشتغال، درآمدزایی مستقیم برای مردم محلی، پایداری اقتصادی منطقه و تقویت صادرات محصولات محلی، ایفا کند.

خطر انقراض کنگر در ایلام

موحدی تصریح کرد: از این رو انتظار می‌رود با برنامه‌ریزی مناسب، حمایت از صنایع مرتبط و مدیریت پایدار منابع، از این گیاه ارزشمند برای بهبود معیشت مردم و رشد اقتصادی منطقه بهره‌برداری کرد، با این وجود در سنوات اخیر به علت برداشت‌های تجاری و غیراصولی از کنگر به‌ویژه در فصل بهار، چرای بی‌رویه دام و تخریب مراتع و همچنین عدم وجود قوانین و نظارت‌های محیط‌زیستی مؤثر، گیاه کنگر نه تنها در وضعیت مطلوبی به سر نمی‌برد، بلکه در معرض انقراض قرار گرفته است.

وی گفت: از جمله پیامدهای منفی ناشی از انقراض کنگر می‌توان به کاهش تنوع زیستی، از دست رفتن منبع درآمد و تأثیر بر فرهنگ محلی اشاره کرد، از این رو می‌بایست با آگاه‌سازی مردم محلی و گردشگران درباره اهمیت حفظ کنگر و روش‌های برداشت اصولی، نظارت و قوانین محیط‌زیستی، بازسازی زیستگاه‌های تخریب‌شده و کنترل چرای دام برای حفظ چرخه طبیعی رشد کنگر از انقراض این گونه گیاهی جلوگیری کرد.

محبوبیت گیاه کنگر در بین ایلامی‌ها

مدیر مرکز خدمات تخصصی گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی استان ایلام در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: گیاه کنگر از گذشته‌های دور، همواره بخشی از سفره‌های روستاییان و عشایر استان ایلام بوده و به عنوان وعده غذایی در فصل بهار مصرف می‌شده است، امروزه نیز این گیاه نه تنها در بین مردم ایلام بلکه در سراسر کشور، به علت خواص بالای خود دارای محبوبیت بالایی است.

علی فرضی‌نژاد افزود: محبوبیت این گیاه موجب شده هر ساله در فصل بهار عموم مردم هم استانی و حتی از استان‌های همجوار راهی طبیعت بکر ایلام شوند و به برداشت بی رویه گیاه کنگر بپردازند؛ که همین امر نیز رفته رفته سبب گردیده این گیاه با ارزش امروزه با خطر انقراض مواجه شود.

معایب برداشت بی‌رویه و غیر اصولی کنگر

فرضی نژاد با بیان اینکه برداشت بی‌رویه و غیر اصولی، به‌ویژه برای فروش و کسب درآمد، سبب کاهش سطح رشد و پراکندگی این گیاه در نقاط مختلف استان شده، تصریح کرد: تکثیر این گیاه به صورت بذری انجام می‌شود، اما برداشت بی‌رویه، به‌خصوص زمانی که قسمت‌های ساقه و ریشه گیاه قطع می‌شود، باعث خواهد شد که این گیاه فرصت بذرآوری نداشته باشد و بدون وجود بذر برای فصل‌های بعد، چرخه طبیعی رشد این گیاه مختل خواهد شد.

وی گفت: کاهش جمعیت کنگر می‌تواند چرخه رشد سایر گونه‌های گیاهی را نیز مختل کند، چرا که این گیاه بخشی از سیستم پیچیده اکولوژیکی مراتع ایلام است، همچنین نابودی کنگر موجب از دست دادن بخشی از تنوع زیستی منطقه، اختلال در بازار محلی و درآمدزایی، کاهش تعداد بازدیدکنندگان و علاقه‌مندان به طبیعت، فرسایش خاک، کاهش کیفیت مراتع و آسیب به چرخه طبیعی اکوسیستم‌های منطقه می‌شود.

این کارشناس در پایان تأکید کرد: برای حفظ این گیاه ضروری است هنگام برداشت اصول اخلاقی و محیط‌زیستی رعایت شود؛ افزون بر این به منظور کاهش فشار بر طبیعت و جلوگیری از برداشت بی‌رویه، پیشنهاد می‌شود که فعالان عرصه تولید گیاهان دارویی، نسبت به جمع‌آوری بذر کنگر و تولید آن به‌صورت گلخانه‌ای اقدام کنند، زیرا این اقدام نه تنها از انقراض این گیاه جلوگیری خواهد کرد، بلکه می‌تواند درآمدزایی بیشتری برای فعالان این عرصه به همراه داشته باشد.

کنگر به‌عنوان یکی از نمادهای طبیعی و فرهنگی استان ایلام، نیازمند توجه فوری و جدی است، البته مدیریت بحران انقراض این گیاه نه‌تنها وظیفه مسئولان و سازمان‌های محیط‌زیستی، بلکه وظیفه‌ای مشترک برای تمامی مردم می‌باشد که باید مورد توجه قرار گیرد.