خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: استان کرمان با چالش‌هایی در زمینه اکتشافات معدنی روبرو است. بر اساس گزارش‌ها، برخی از ظرفیت‌های معدنی این استان به دلیل مشکلاتی مانند احتکار معادن توسط شرکت‌های بزرگ و عدم سرمایه‌گذاری کافی بلااستفاده مانده‌اند.

همچنین، برخی از معادن در دست دلالان اسیر شده‌اند و بهره‌برداری مؤثری از آن‌ها صورت نمی‌گیرد. این مسائل نشان می‌دهد که با وجود پتانسیل‌های عظیم معدنی، کرمان نیازمند برنامه‌ریزی دقیق‌تر و سرمایه‌گذاری‌های هدفمندتری برای توسعه است به خصوص برای آینده نگری معادن باید اکتشافات معدنی جدی تر دنبال شود.

سهم مردم کرمان از معادن چیست؟

این استان به عنوان یکی از مراکز اصلی معدنی ایران شناخته می‌شود و با دارا بودن بیش از ۱۲۹ میلیون تن برداشت سالانه مواد معدنی، سهم بزرگی در اقتصاد معدنی کشور دارد.

علاوه بر این، کرمان با استخراج بیش از ۶۰ میلیون تن مواد معدنی در قالب ۴۲ نوع مختلف، حدود ۲۱ درصد از استخراج کلی مواد معدنی کشور را به خود اختصاص داده است.

کرمان به علت تنوع بالا در ذخایر معدنی، از جمله مس، زغال‌سنگ، آهن و سنگ‌های تزئینی، نقش مهمی در تأمین مواد اولیه برای صنایع مختلف ایفا می‌کند. کرمان به دلیل ساختار زمین‌شناسی منحصر به فرد خود، یکی از غنی‌ترین مناطق معدنی ایران محسوب می‌شود و به عنوان «بهشت معدن‌کاران» شناخته شده است.

این استان حدود ۴۰ درصد منابع معدنی کشور را در خود جای داده و ذخایر معدنی آن به بیش از ۸ میلیارد تن برآورد شده است اما سوال اینجا تا کنون استان کرمان چه بهره‌ای از این ظرفیت‌های معدنی برده اند؟

مواد معدنی موجود در کرمان شامل مس، سنگ‌آهن، زغال‌سنگ، کرومیت، تیتانیوم، روی، سرب و سنگ‌های ساختمانی تزئینی است. معادن مس سرچشمه، میدوک، چهار گنبد، دره آلو و گل گهر از مهم‌ترین معادن مس این استان هستند که حجم ذخیره آن‌ها به یک میلیارد و هفتصد میلیون تن می‌رسد. این معادن نه تنها در سطح ملی بلکه در سطح جهانی نیز شناخته شده‌اند و نقش مهمی در تأمین مواد اولیه صنایع کشور دارند.

سنگ‌آهن نیز یکی دیگر از منابع معدنی مهم کرمان است که عمدتاً در دو کمربند دگرگونی سیرجان و دیگر مناطق متمرکز شده است. این معادن از کیفیت بالایی برخوردار بوده و بخش عمده‌ای از نیاز صنایع فولاد کشور را تأمین می‌کنند.

زغال‌سنگ کرمان هم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و بخشی از نیاز کارخانه ذوب‌آهن اصفهان را تأمین می‌کند. علاوه بر این، معادن کرومیت و تیتانیوم نیز ظرفیت‌های قابل توجهی برای توسعه و سرمایه‌گذاری دارند.

با وجود این ظرفیت‌های عظیم، بسیاری از عرصه‌های معدنی استان کرمان هنوز کاوش نشده‌اند و نیاز به اکتشافات جدید و استفاده از دانش روز در استخراج و فرآوری مواد معدنی وجود دارد.

این امر می‌تواند نه تنها به توسعه اقتصادی استان بلکه به تأمین مواد اولیه صنایع کشور کمک کند.

بررسی دلایل ضعف در اکتشافات معدنی

علیرغم این ظرفیت عظیم، استان کرمان در زمینه اکتشافات معدنی جدید و بهره‌برداری بهینه از معادن موجود با ضعف‌های جدی روبه‌رو است. بسیاری از شرکت‌های فعال در حوزه اکتشاف معدنی در کرمان از فناوری‌های قدیمی استفاده می‌کنند که دقت و سرعت عملیات را کاهش می‌دهد.

همچنین کمبود دستگاه‌های مدرن مانند سنجش از راه دور و سیستم‌های ژئوفیزیک پیشرفته، شناسایی ذخایر جدید را با مشکل مواجه کرده است.

کمبود سرمایه‌گذاری و ترس از ریسک

با وجود تأکید دولت بر توسعه معادن، بودجه اختصاص‌یافته به اکتشافات جدید در کرمان ناکافی است. بخش خصوصی نیز به دلیل ریسک بالا و نبود تضمین بازگشت سرمایه، تمایلی به سرمایه‌گذاری در این بخش ندارد.

بسیاری از زمین‌شناسان و مهندسان معدن کرمان به دلیل کم‌بودن دستمزدها و نبود امکانات، به استان‌های دیگر یا خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند. از سوی دیگر دانشگاه‌های منطقه نیز نتوانسته‌اند نیروی متخصص کافی برای صنعت معدن تربیت کنند و این دور باطل با استفاده از نیروهای قدیمی در چرخه معادن اکتشافی ادامه دارد.

مشکلات زیست محیطی و اجتماعی

مقاومت جوامع محلی به دلیل تخریب محیط‌زیست و کم‌توجهی به حقوق روستاییان، موجب توقف برخی پروژه‌های اکتشافی شده است و در این میان نبود برنامه‌ریزی برای جلب مشارکت مردمی و شفاف‌سازی منافع حاصل از معادن، اعتماد عمومی را کاهش داده است.

متأسفانه شرکت‌های معدنی هیچ آگاهی و توجهی به اجرای طرح‌های مطالعاتی قبل از اجرای طرح‌های معدنی ندارند و در بهترین شرایط ممکن تنها به فکر راضی نگه داشتن ادارات مرتبط هستند.

محمد اقبالی کارشناس اقتصادی در گفتگو با مهر بیان کرد: تمرکز بر معادن قدیمی مانند سرچشمه (مس) و گل گهر (آهن) بدون اکتشاف ذخایر جدید، آینده معدنکاری در کرمان را تهدید می‌کند.

وی بیان کرد: توسعه نیافتن معادن جدید باعث کاهش اشتغالزایی و افزایش بیکاری در استان کرمان شده است.

اقبالی افزود: به دلیل نبود صنایع فرآوری، مواد خام معدنی کرمان با ارزش افزوده پایین به سایر استان‌ها یا خارج از کشور صادر می‌شود.

لزوم تخصص گرایی در معادن

وی برای رفع این مشکلات، استفاده از نیروهای تخصصی و مدیران مرتبط به بخش معادن، ایجاد مشوق‌های مالیاتی و تضمین سودآوری برای شرکت‌های معدنی، راه‌اندازی آزمایشگاه‌های مدرن اکتشاف معدنی در دانشگاه‌های کرمان، همکاری با دانشگاه‌های معتبر برای تربیت متخصصان معدن و زمین‌شناسی، برگزاری جلسات عمومی برای توضیح منافع معادن و جلب رضایت جوامع محلی، جلوگیری از خام‌فروشی با ایجاد کارخانه‌های تولید کنسانتره و فلزات با ارزش افزوده را پیشنهاد داد.

استان کرمان با وجود برخورداری از ذخایر معدنی غنی، به دلیل نبود برنامه‌ریزی کلان، کمبود فناوری و ضعف در مدیریت منابع، نتوانسته است از این پتانسیل بهره کافی ببرد.

اگر مسئولان دولتی و بخش خصوصی به‌صورت جدی به این چالش‌ها نپردازند، کرمان در آینده نزدیک با بحران کاهش ذخایر و رکود اقتصادی روبه‌رو خواهد شد.