خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب: دیپلماسی فرهنگی فرآیند مؤثری است که در آن فرهنگ یک ملت به جهان بیرون عرضه می شود و خصوصیات منحصر به فرد فرهنگی ملت ها در سطوح دو جانبه و چند جانبه ترویج می یابند.

در همین زمینه مهدی رضا کارشناس روابط فرهنگی یادداشت اختصاصی را با عنوان «قهرمانان پارسی در میدان جهانی» در اختیار مهر قرار داده است.

در این یادداشت آمده است؛

این روزها ورزش یکی از مهم‌ترین قلمروهای مؤثر در سیاست‌های فرهنگی کشورها و از زیر شاخه‌های مهم در حوزه دیپلماسی فرهنگی خود نمایی می‌کند.
ورزش و فرهنگ ارتباطی پیچیده و چندوجهی دارند که در هم تنیده و بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند. ورزش به طور مداوم در حال تغییر و تحول است و نوآوری در تکنیک‌ها، تجهیزات و قوانین، می‌تواند فرهنگ را تحت تأثیر قرار دهد.

در روابط بین‌الملل معاصر، ورزش یکی از حوزه‌های موضوعی رایج و گسترده است. از اواخر قرن نوزدهم میلادی، دو روند همزمان با افزایش روزافزون تعاملات بین‌المللی و بین‌المللی شدن ورزش در جریان بوده است. به‌رغم توجه امروزی دانش روابط بین‌الملل به بسیاری از حوزه‌هایی که پیش‌تر در این دانش چندان اهمیتی به آن‌ها داده نمی‌شد.

در عصر کنونی ابعاد سیاسی و فرهنگی ورزش به‌صورت گسترده‌ای به رسمیت شناخته‌شده‌اند و ورزش بین‌المللی جزئی جدایی‌ناپذیر از پویش‌های روابط میان ملت‌ها شده است. پیوستگی و درهم آمیختگی ورزش و حوزه فرهنگی این روزها به ابزار مهمی برای توسعه دیپلماسی فرهنگی کشورها در جهان بدل شده است و جام جهانی فوتبال و زوایای بسیار ارزشمند حضور ملت‌ها و فرهنگ‌های گوناگون در این رخداد جهانی به آوردگاهی برای معرفی ظرفیت‌های فر هنگی و تمدنی ملت های جهان گشته است و این حضور هنگامی که شاهد سیطره استعمار و نظام تک قطبی با اعمال خلاف قانون بر سر ملت‌هایی با پیشینه غنی فرهنگی کهن و با هدف منزوی کردن جریان روبه جلوی پیشرفت‌های فرهنگی و تمدنی این ملت‌ها که در حال شکوفایی است بیش از پیش اهمیت می یابد.

ورزش نقش مهم و رو به رشدی در دیپلماسی فرهنگی دارد. از طریق رقابت‌های ورزشی، تبادل فرهنگی و برنامه‌های اجتماعی مرتبط، ورزش می‌تواند به عنوان پلی برای برقراری ارتباط بین فرهنگ‌ها و ملت‌ها عمل کند. نقش آن را می‌توان در چند جنبه خلاصه کرد؛

ارتقای درک متقابل و همکاری

رقابت‌های ورزشی بین‌المللی: رویدادهایی مانند المپیک، جام جهانی فوتبال، و مسابقات جهانی دیگر، فرصتی را برای مردم از سراسر جهان فراهم می‌کنند تا در فضایی مشترک گرد هم آیند، رقابت کنند و از یکدیگر یاد بگیرند. این رویدادها فرهنگ‌ها را در کنار هم قرار می‌دهند و فرصتی برای شناخت و درک تفاوت‌های فرهنگی ارائه می‌دهند.

تبادل ورزشکاران و مربیان: برنامه‌های تبادل ورزشکاران و مربیان بین کشورها به افزایش درک متقابل و توسعه روابط دوستانه کمک می‌کند. این تبادلات، تجربیات فرهنگی را به اشتراک می‌گذارند و پیوندهای شخصی قوی‌تری را بین افراد برقرار می‌کنند.

ترویج ارزش‌های مشترک

روحیه ورزشی: ورزش ارزش‌هایی مانند کار گروهی، انضباط، احترام به حریف، و تلاش برای تعالی را ترویج می‌دهد که در بسیاری از فرهنگ‌ها مشترک هستند. این ارزش‌ها می‌توانند به تقویت درک متقابل و همکاری بین فرهنگ‌ها کمک کنند.

صلح و دوستی: ورزش می‌تواند ابزاری برای ترویج صلح و دوستی بین ملت‌ها باشد. رقابت‌های ورزشی به ویژه در جوامع متخاصم، می‌توانند به کاهش تنش‌ها و ایجاد فضای گفت‌وگو کمک کنند.

افزایش آگاهی و شناخت فرهنگی

نمایش فرهنگ‌ها : ورزش می‌تواند پلتفرمی برای نمایش فرهنگ‌های مختلف باشد. مراسم افتتاحیه و اختتامیه بازی‌های المپیک نمونه‌ای از این موضوع هستند.

رسانه‌ها: پوشش گسترده رسانه‌ای رویدادهای ورزشی بین‌المللی، به افزایش آگاهی در مورد فرهنگ‌ها و کشورها کمک می‌کند.

دیپلماسی عمومی

ایجاد تصویر مثبت: موفقیت‌های ورزشی می‌تواند به ارتقای تصویر مثبت یک کشور در سطح بین‌المللی کمک کند.

جمهوری اسلامی ایران نیز علی رغم همه تحریم‌ها و کمبودهای ناشی از حاکمیت نظام تک قطبی جهانی و تحریم های ظالمانه و با ییشینه کهن تمدنی و فرهنگی و ظرفیت‌های بسیار ارزشمند همگرایی‌های فرهنگی و منطقه‌ای به عنوان دومین تیم حاضر در جام جهانی امسال و با هدف معرفی دیگر جلوه‌هایی از مولفه‌های فرهنگی و تمدنی خود در این آوردگاه جهانی خویش حاضر خواهد بود .

تبادل ایده‌های درون نهادهای جهانی در خلال رخدادهای عمده‌ ورزشی نظیر المپیک و جام جهانی فوتبال، فهم متقابل میان افراد و ملت‌ها را افزایش می‌دهد، این حضور به خودی خود و به یقین موجبات تقویت پیوندهای عاطفی فرهنگی و مذهبی ایرانیان و ایران دوستان و دیگر مسلمان و فرهنگ دوستان جهان را به دنبال خواهد آورد و فراموش نکنیم که دیپلماسی فرهنگی تلاش برنامه مند و نظام یافته برای تأثیرگذاری بر اندیشه‌ها و برداشت‌ها و انگاره‌ها و ایدئال‌ها، ارزش‌ها و باورها و سبک زندگی سایر ملت‌ها از طریق ترویج فرهنگ و تمدن خود با هدف تأمین و توسعه اهداف و منافع ملی بوده و رویدادهای مهم ورزشی همچون جام جهانی محملی مناسب برای ین معرفی است.

موفقیت حضور در جام جهانی، افتخار بزرگی برای ملت و بازیکنان است و موجب تقویت روحیه ملی و غرور می‌شود. این موفقیت در حافظه جمعی ملت‌ها باقی می‌ماند و به عنوان نقطه عطفی در تاریخ ورزش کشور به حساب می‌آید. جام جهانی فرصتی بی‌نظیر برای معرفی فرهنگ و جاذبه‌های گردشگری کشور به جهان است.

حضور در جام جهانی فوتبال، فراتر از یک رویداد ورزشی صرف است. این رقابت، یک رویداد جهانی با ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گسترده است که می‌تواند تأثیرات شگرفی بر کشورها و مردم آنها بگذارد. از این رو، برای تیم‌ها و کشورها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

گردهمایی و وحدت: رویدادهای ورزشی بزرگ می‌توانند افراد از گروه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی را گرد هم آورند و به ایجاد حس وحدت و همبستگی کمک کنند.

رابطه بین ورزش و فرهنگ، یک رابطه متقابل است. فرهنگ بر ورزش تأثیر می‌گذارد و در عین حال، ورزش هم بر فرهنگ تأثیر می‌گذارد. این تعامل، پویا و در حال تغییر است و تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند جهانی‌شدن، پیشرفت‌های تکنولوژیکی، و تغییرات اجتماعی قرار دارد. برای مثال محبوبیت فوتبال در آمریکای لاتین، نمونه‌ای از تأثیر فرهنگ بر ورزش است. فوتبال در این منطقه بیش از یک ورزش، یک پدیده فرهنگی و اجتماعی محسوب می‌شود؛ لذا می‌توان گفت که ورزش و فرهنگ دو عنصر جدایی ناپذیر هستند که در هم تنیده شده و بر یکدیگر تأثیر متقابل دارند. درک این رابطه پیچیده، برای درک بهتر جامعه و تحولات فرهنگی آن ضروری است.

مقام معظم رهبری در پیام تبریک خود به فوتبالیست‌ها در جام جهانی از تلاش و زحمات بازیکنان اشاره کرده و از آنها به خاطر نمایندگی از کشور و ایجاد حس غرور ملی تشکرکردند . ایشان همچنین به اهمیت اتحاد و همبستگی در موفقیت‌های ورزشی تأکید می‌کنند. ورزش به عنوان یک ابزار مؤثر در دیپلماسی فرهنگی شناخته می‌شود. این نقش شامل موارد زیر است؛

۱. تقویت ارتباطات فرهنگی: ورزش می‌تواند پل ارتباطی بین کشورها باشد و به تبادل فرهنگی و اجتماعی ملت‌ها و درک متقابل آنها کمک کند.

۲.ترویج صلح : رویدادهای ورزشی بین‌المللی مانند المپیک می‌توانند پیام‌های صلح و همبستگی را به جهانیان منتقل کنند.

۳. معرفی فرهنگ‌ها : ورزش به کشورها این امکان را می‌دهد که فرهنگ و هویت خود را به نمایش بگذارند و از این طریق تفاهم و احترام متقابل را افزایش دهند.

۴. کاهش تنش‌ها: در برخی موارد، رقابت‌های ورزشی می‌توانند به کاهش تنش‌های سیاسی و اجتماعی کمک کنند و فضایی برای گفت‌وگو ایجاد کنند.

۵. ایجاد فرصت‌های اقتصادی : برگزاری رویدادهای ورزشی می‌تواند به جذب گردشگر و سرمایه‌گذاری‌های خارجی کمک کند. ورزش به عنوان یک زبان جهانی، می‌تواند به ایجاد دوستی و همکاری بین ملت‌ها کمک کند.

پیوند مردم با مردم: ورزش فرصت‌هایی را برای تعامل مستقیم بین مردم از فرهنگ‌های مختلف فراهم می‌کند، و این تعاملات می‌تواند روابط قوی‌تری را ایجاد کند.

ورزش به تنهایی نمی‌تواند تمام مشکلات دیپلماسی فرهنگی را حل کند. محدودیت‌هایی نیز وجود دارد از جمله رقابت شدید در ورزش می‌تواند منجر به تنش‌ها و اختلافات شود. سیاست‌های داخلی و روابط بین‌المللی می‌توانند بر مشارکت در رویدادهای ورزشی تأثیر بگذارند.عدم برابری در دسترسی به منابع و فرصت‌ها در زمینه ورزش می‌تواند مانع از نقش کامل آن در دیپلماسی فرهنگی شود.

در حالی که ورزش می‌تواند ابزاری قدرتمند در دیپلماسی فرهنگی باشد، باید به عنوان بخشی از یک استراتژی دیپلماسی وسیع‌تر مورد استفاده قرار گیرد و محدودیت‌های آن نیز در نظر گرفته شود. استفاده مؤثر از ورزش در دیپلماسی فرهنگی مستلزم برنامه‌ریزی دقیق، هماهنگی و همکاری بین نهادهای دولتی و غیر دولتی است.