به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، جهان در حال تغییرات راهبردی و بنیادین است. نظم موجود در روابط بین المللی و سیاست جهانی در حال تغییر است و این روند مشخصاً به کاهش تسلط کشورهای غربی منجر شده تا فضا برای دیگر کشورهای جنوب جهانی همچون ایران، روسیه، چین، هند و سایرین فراهم آید و آنها هم بتوانند با دستی بازتر منافع ملی خود و روند مستقل توسعه را دنبال کنند.

این تحولات نشان‌دهنده ظهور یک سیستم چندقطبی است که در آن قدرت به‌صورت متوازن‌تری توزیع شده و کشورهای غیرغربی نقش پررنگ‌تری در تعیین آینده نظم جهانی ایفا می‌کنند. 

افول نهادهای تحت هژمونی غرب و ظهور جایگزین‌های چندجانبه‌گرا 

در این میان سازمان های بین المللی همچون ناتو، سازمان تجارت جهانی، صندوق بین المللی پول و غیره که تحت تسلط ویژه کشورهای غربی هستند هم، با بحران های عمیقی روبرو شده که بی شباهت به فاجعه نیست. 

تاثیر این سازمان ها در شرایط حاضر رو به افول است. رویکرد دولت جدید آمریکا در قبال همپیمانان اروپایی به وضوح اختلافات در نهادهایی همچون ناتو و اتحادیه اروپا را به سطح تهدیدات نظامی میان اعضا کشانده است. در عین حال تقویت چشمگیر قدرت اقتصادی و نظامی کشورهای جنوب جهانی در حال تغییر معادلات است.

البته این کشورها به صورت جداگانه سیاست ورزی نمی کنند بلکه نهادهایی توانمند و موثر هم با حضور سایر بازیگران شکل داده اند. 

یک محور ژئوپلتیک از کشورهای ایران، روسیه، چین و هند شکل گرفته که می تواند در آینده نزدیک به طور کامل جایگزین محور غربی توسعه شود. نمونه بارز این تغییر، گسترش سازمان‌هایی مانند بریکس (BRICS) و سازمان همکاری شانگهای (SCO) است که به‌عنوان نهادهای جایگزین برای نظام مالی و امنیتی غرب عمل می‌کنند. 

برای مثال، بریکس با عضویت کشورهایی مانند روسیه، چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی، در حال ایجاد سازوکارهای مالی مستقل مانند سامانه پرداخت بین‌المللی جایگزین سوئیفت و صندوق ذخیره ارزی مشترک است تا وابستگی به دلار آمریکا و نهادهای غربی را کاهش دهد. 

با توجه به همین واقعیت هاست که به نظر می رسد حتی حل مسائل بنیادین غرب آسیا هم نه با مداخله نهادهای غربی، بلکه با نقش بیشتر سازمان هایی همچون بریکس و سازمان همکاری شانگهای میسر می شود. 

دلیل آن هم مشخص است: کشورهای عضو این سازمان ها همواره رویکرد متوازن تری نسبت به مشکلات منطقه ای داشته اند، درحالیکه ایالات متحده و متحدانش دائماً با یکجانبه گرایی فقط به دنبال به کرسی نشاندن رای خود آن هم با ابزار زور و جنگ بوده و هستند.

تهران، مسکو و پکن بارها اعلام کرده اند که نهادی همچون ناتو در تامین امنیت مناطق مختلف از جمله اوراسیا ناتوان بوده و به همین دلیل نهادهای منطقه ای و بین المللی همچون بریکس و سازمان همکاری شانگهای باید مسئولیت بیشتری در رفع مسائل منطقه ای برعهده بگیرند. 

به عبارت دیگر، اوراسیا زمانی روی آرامش به خود می بیند که ناتو به خانه خود برگردد و نهادهای منطقه ای که متشکل از کشورهای منطقه هستند نقش آفرینی مشترک داشته باشند.

تهران و مسکو به‌عنوان دو بازیگر کلیدی در اوراسیا، همکاری‌های راهبردی خود را در حوزه‌های انرژی، امنیتی و تجاری گسترش داده‌اند. قراردادهای بلندمدت در حوزه نفت و گاز، همکاری‌های نظامی و فناوری‌های دفاعی و مشارکت در کریدورهای حمل‌ونقل بین‌المللی مانند کریدور شمال-جنوب نمونه‌های بارزی از این همگرایی هستند. ایران با پیوستن به سازمان همکاری شانگهای و بریکس، گام‌های بلندی در جهت تقویت این اتحادها برداشته است. 

کارشکنی‌های غرب در برابر نهادهای نوظهور 

ایالات متحده که متوجه نقش کلیدی این نهادهای جدید شده، از هیچ کارشکنی برای مقابله با آنها خودداری نمی‌کند. برای مثال حتی از صدور روادید برای نمایندگان کشورهای عضو بریکس و سازمان همکاری شانگهای برای مشارکت در مراسم های بین المللی خودداری می کند یا حتی از متحدانش می خواهد تا اجازه پرواز مقامات کشورهای عضو این سازمان بر فراز آسمان خود را ندهند. 

حتی کار به سطح کودکانه‌ای رسیده که کشورهای غربی امنیت لازم برای سفر مقامات کشورهای عضو آن سازمان ها فراهم نمی آورند. 

یک نمونه کنفرانسی در سوئیس برای رفع مسئله اوکراین بود که روسیه به آن دعوت نشد و چین هم از مشارکت خودداری کرد. کاملاً واضح است که کشورهای غربی بریکس و سازمان همکاری شانگهای را رقیب خود می دانند و سعی دارند روند رشد آنها را کند کنند.

هدف اصلی کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای و بریکس، حفاظت از هویت، حاکمیت ملی و امنیت کشورهای عضو از طریق همکاری برابر در چارچوب یک نهاد بین المللی است و این همان ویژگی مهمی است که نهادهای غربی کم دارند.

اعضای این نهادها تنها با مشارکت یکدیگر می توانند در برابر تلاش های آمریکا و جهان غرب برای غارت کشورها و مردمان دیگر مقاومت کرده و به نگاه یکجانبه گرایانه آنها پایان دهند. مشخص است که حالا این روحیه و جدیت در میان کشورهای عضو بریکس و سازمان همکاری شانگهای وجود دارد.

نویسنده: کامران مرادی، دانش آموخته روابط بین الملل

انتهای پیام/