خبرگزاری تسنیم،‌ محمدمهدی سیدناصری؛ پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان در یادداشتی که در اختیار تسنیم قرار داد نوشت:  ملی شدن صنعت نفت ایران در سال 1329، رویدادی سرنوشت‌ساز بود که ابعاد آن فراتر از اقتصاد و سیاست، به لایه‌های فرهنگی و اجتماعی جامعه نیز نفوذ کرد. این اقدام، علاوه بر حفظ ثروت ملی، نقطه‌ عطفی در شکل‌گیری هویت ملی ایرانیان و درک آنان از استقلال و حق تعیین سرنوشت بود.

اما نکته‌ای که کمتر مورد بررسی قرار گرفته، تأثیر این رویداد بر فرهنگ، ادبیات کودک و نقش آن در شکل‌دهی به هویت ملی نسل‌های آینده است.هویت ملی، تنها از طریق سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی یا تغییرات ساختاری به وجود نمی‌آید، بلکه در ناخودآگاه جمعی جامعه، به‌ویژه از طریق زبان، ادبیات و آموزش نهادینه می‌شود. ادبیات کودک، یکی از مهم‌ترین ابزارهای انتقال ارزش‌های ملی به نسل‌های آینده است. در طول تاریخ، داستان‌ها، افسانه‌ها و روایت‌های ملی، نقشی کلیدی در شکل‌گیری هویت کودکان ایفا کرده‌اند. پس از ملی شدن نفت، این رویداد نه‌تنها در عرصه‌ اقتصادی و سیاسی، بلکه در فرهنگ و ادبیات نیز بازتاب یافت و زمینه‌ساز تقویت هویت ملی در میان کودکان شد.

ملی شدن نفت و شکل‌گیری هویت ملی: آغاز یک جنبش فرهنگی

هویت ملی، یکی از حقوق اساسی هر کودک است که در اسناد بین‌المللی، از جمله کنوانسیون حقوق کودک (مصوب 1989) مورد تأکید قرار گرفته است. طبق ماده 8 این کنوانسیون، کودکان حق دارند که از هویت ملی، فرهنگی و تاریخی خود آگاه باشند و کشورها موظفند از این حق حمایت کنند.ملی شدن نفت، بیش از آنکه یک اقدام اقتصادی باشد، یک حرکت فرهنگی بود که غرور ملی ایرانیان را احیا کرد. در دوران قبل از این رویداد، مردم ایران، به‌ویژه نسل‌های جوان، با این واقعیت تلخ روبه‌رو بودند که منابع کشورشان تحت سلطه‌ بیگانگان قرار دارد. این وابستگی اقتصادی، نه‌تنها کشور را دچار مشکلات عدیده‌ای کرده بود، بلکه تأثیر عمیقی بر روان جمعی جامعه داشت و نوعی احساس بی‌قدرتی و وابستگی را در میان نسل‌های آینده ایجاد می‌کرد.

ملی شدن نفت، نقطه‌ تغییری در این وضعیت بود. این اقدام باعث شد که مردم ایران، به‌ویژه کودکان و نوجوانان، با مفهوم استقلال و خودکفایی آشنا شوند و آن را به‌عنوان بخشی از هویت ملی خود درک کنند. از این رو، ملی شدن نفت را می‌توان نه‌تنها یک تحول اقتصادی، بلکه یک جنبش فرهنگی برای احیای هویت ملی و تقویت خودباوری در نسل‌های آینده دانست.

نقش ادبیات کودک در انتقال ارزش‌های ملی پس از ملی شدن نفت

ادبیات کودک، همواره نقشی اساسی در شکل‌دهی به هویت ملی کودکان ایفا کرده است. داستان‌ها، افسانه‌ها و روایت‌های ملی، ارزش‌های تاریخی و فرهنگی یک ملت را به کودکان منتقل کرده و آنان را با مفاهیم بنیادینی مانند استقلال، مقاومت، عدالت و حق تعیین سرنوشت آشنا می‌کنند.پس از ملی شدن نفت، ادبیات کودک ایران دچار تحولی شد که انعکاس این رویداد بزرگ در آن قابل مشاهده بود. نویسندگان و شاعران کودک، با الهام از این واقعه، داستان‌هایی خلق کردند که در آن مفاهیمی همچون حق مردم بر منابع طبیعی، ایستادگی در برابر استعمار و ارزش خودباوری ملی به کودکان آموزش داده می‌شد.

برخی از ویژگی‌های بارز ادبیات کودک پس از ملی شدن نفت عبارت‌اند از:

1 ـ تقویت روحیه‌ استقلال‌طلبی و مبارزه با استعمار: داستان‌هایی که کودکان را با مفهوم حق مالکیت ملی آشنا کرده و آنان را تشویق به دفاع از منابع طبیعی کشور می‌کرد.

2 ـ تمرکز بر شخصیت‌های ملی و قهرمانان تاریخی: ظهور شخصیت‌های داستانی که نمایانگر مقاومت، شجاعت و ایستادگی در برابر سلطه‌ بیگانگان بودند.

3 ـ افزایش توجه به ارزش‌های بومی و فرهنگی: داستان‌هایی که بر هویت ایرانی، سنت‌ها و ارزش‌های ملی تأکید داشتند و کودکان را با تاریخ و فرهنگ سرزمین خود آشنا می‌کردند.

 از نفت تا ادبیات: هویت ملی در کلمات و روایت‌ها

ادبیات کودک، نه‌تنها نقش آموزشی دارد، بلکه بستری برای انتقال ناخودآگاه ارزش‌های ملی و تاریخی به کودکان فراهم می‌کند. به همین دلیل، ملی شدن نفت و پیامدهای آن، در داستان‌های کودکانه‌ی آن دوران انعکاس یافت و به‌عنوان یک میراث فرهنگی در ناخودآگاه نسل‌های بعدی باقی ماند.این روند را می‌توان در چند محور بررسی کرد:

الف) نفت به‌عنوان نمادی از استقلال در ادبیات کودک: پس از ملی شدن نفت، برخی نویسندگان از نفت به‌عنوان نمادی از استقلال، هویت و حق مالکیت ملی استفاده کردند. در برخی از داستان‌ها، نفت به‌عنوان گنجی ملی معرفی شد که کودکان باید آن را بشناسند و از آن محافظت کنند.

ب) شخصیت‌های مقاوم و ملی در داستان‌های کودکانه:در این دوران، شخصیت‌های داستانی‌ خلق شدند که با ایستادگی در برابر ظلم و استعمار، پیام ملی شدن نفت را به زبان کودکانه منتقل می‌کردند.این شخصیت‌ها، نماد مقاومت، استقلال و حق‌خواهی بودند و کودکان را با مفاهیمی همچون اتحاد ملی، عدالت و خودباوری آشنا می‌کردند.

ج) داستان‌های آموزنده درباره‌ منابع ملی و مسئولیت نسل‌های آینده:یکی دیگر از تحولات مهم در ادبیات کودک پس از ملی شدن نفت، آموزش مسئولیت‌پذیری کودکان در قبال منابع ملی بود. بسیاری از داستان‌ها، با تأکید بر نقش کودکان در حفظ منابع ملی، آنان را نسبت به مسئولیت‌هایشان در قبال کشور آگاه می‌کردند.

ملی شدن صنعت نفت، نه‌تنها یک پیروزی اقتصادی و سیاسی، بلکه یک نقطه‌ عطف در هویت ملی ایران و فرهنگ نسل‌های آینده بود. این رویداد، زمینه‌ساز تحولاتی در ادبیات کودک و شیوه‌ آموزش مفاهیم ملی به کودکان شد.از این رو، ملی شدن نفت را می‌توان نمادی از پیوند اقتصاد، سیاست و فرهنگ دانست که آثار آن، از عرصه‌ صنعت و سیاست، به ادبیات، آموزش و هویت ملی کودکان نیز گسترش یافت. اگر امروز همچنان شاهد تأکید بر هویت ملی در داستان‌ها و کتاب‌های کودکان هستیم، بخشی از آن ریشه در همان رویداد تاریخی دارد که غرور و استقلال را به فرهنگ ایران بازگرداند.

انتهای پیام/