خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: سیزده‌بدر، روزی که در تقویم به عنوان «روز طبیعت» شناخته می‌شود، فرصتی برای تجدید دیدار با دنیای سبز و روح‌بخش طبیعت است. بسیاری از ایرانیان در این روز با خانواده و دوستان به دامن طبیعت می‌روند تا از هوای تازه و فضای آزاد لذت ببرند. اما در پس این جشن، واقعیت تلخی وجود دارد که هر ساله در پایان روز سیزده‌بدر نمایان می‌شود: طبیعت تبدیل به یک مخزن بزرگ زباله و آسیب‌دیده از اقدامات ناآگاهانه می‌شود. کیسه‌های پلاستیکی، ظروف یک‌بار مصرف، باقی‌مانده غذا و حتی آتش‌سوزی‌های ناخواسته، تهدیدهایی هستند که در این روز به طبیعت تحمیل می‌شوند.

حجم زباله‌ها در پارک‌ها، جنگل‌ها و کنار رودخانه‌ها آن‌قدر زیاد است که گاهی برای جمع‌آوری آن‌ها هفته‌ها زمان لازم است. علاوه بر این، حضور بی‌رویه مردم در زیستگاه‌های طبیعی، سر و صدای زیاد و رعایت نکردن نکات ایمنی باعث آتش‌سوزی‌هایی می‌شود که به تخریب اکوسیستم و حیات وحش می‌انجامد. سیزده‌بدر سال‌هاست که از یک روز خوشی و جشن به یک بحران زیست‌محیطی تبدیل شده است. در این گزارش، با فعالان محیط‌زیست، کارشناسان منابع طبیعی و مردم صحبت کرده‌ایم تا ببینیم چگونه می‌توانیم این روز را بدون آسیب به طبیعت جشن بگیریم و مسئولیت‌پذیرانه رفتار کنیم.

بحران زباله؛ وقتی طبیعت نفس نمی‌کشد

مشکل اصلی سیزده‌بدر، زباله‌هایی است که در طبیعت رها می‌شود. کیسه‌های پلاستیکی، بطری‌های آب معدنی، ظروف یک‌بار مصرف و باقی‌مانده غذاها، تنها بخشی از موادی هستند که پس از سیزده‌بدر در پارک‌ها، جنگل‌ها، کنار رودخانه‌ها و دشت‌ها رها می‌شوند.

مونا اسدیان، فعال محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار مهر می‌گوید: متأسفانه در بسیاری از مناطق گردشگری، پس از سیزده‌بدر حجم زباله‌ها به‌قدری زیاد است که پاک‌سازی آن‌ها روزها طول می‌کشد. مردم طبیعت را خانه دوم خود نمی‌دانند و این یکی از بزرگ‌ترین مشکلات فرهنگی ماست.

او ادامه می‌دهد: هر سال شاهد انباشت هزاران تن زباله پلاستیکی در طبیعت هستیم که برای تجزیه آن‌ها صدها سال زمان لازم است. این مسئله نه‌تنها چهره طبیعت را زشت می‌کند، بلکه حیات وحش را نیز در معرض خطر قرار می‌دهد. حیوانات بسیاری به اشتباه این زباله‌ها را به عنوان غذا می‌خورند و از آن‌ها آسیب می‌بینند. علاوه بر این، پلاستیک‌ها در درازمدت به آلودگی خاک و آب می‌انجامند که خطرات جدی برای اکوسیستم به همراه دارد.

آتش‌سوزی‌های ناخواسته؛ تهدیدی جدی برای جنگل‌ها

یکی دیگر از پیامدهای سیزده‌بدر، آتش‌سوزی‌های ناخواسته است. بسیاری از افراد هنگام روشن کردن آتش برای پخت‌وپز یا تفریح، نکات ایمنی را رعایت نمی‌کنند و این مسئله هر ساله منجر به نابودی بخشی از پوشش گیاهی و حیات وحش کشور می‌شود.

مصطفی رودبارانی، کارشناس منابع طبیعی، در گفت و گو با خبرنگار مهر درباره این موضوع هشدار می‌دهد: بیش از ۹۰ درصد آتش‌سوزی‌های جنگلی منشأ انسانی دارد. در روزهایی مانند سیزده‌بدر، افراد بدون دقت به شرایط محیطی، آتش روشن می‌کنند و پس از ترک محل، آن را به‌طور کامل خاموش نمی‌کنند. یک وزش باد کافی است تا شعله‌های خاموش‌شده دوباره زبانه بکشند و فاجعه‌ای را رقم بزنند.

او ادامه می‌دهد: آتش‌سوزی در روزهای پرجمعیت مانند سیزده‌بدر یک خطر جدی است که باید بیشتر از گذشته به آن توجه کرد. در جنگل‌های شمال، که پوشش گیاهی بیشتر است، خطر آتش‌سوزی به دلیل وزش باد و شرایط خشک بودن محیط بیشتر است. در این شرایط، رعایت دستورالعمل‌های ایمنی، استفاده از محل‌های مخصوص برای روشن کردن آتش و خاموش کردن کامل آتش می‌تواند خطرات این روز را به حداقل برساند.

حیات وحش در خطر؛ مهمان ناخوانده طبیعت نباشیم!

در کنار زباله‌ها و آتش‌سوزی، حضور بی‌رویه مردم در زیستگاه‌های طبیعی، باعث برهم خوردن تعادل اکوسیستم می‌شود. بسیاری از حیوانات وحشی در این روز مجبور به ترک محل زندگی خود می‌شوند و برخی حتی دچار استرس و مرگ ناگهانی می‌شوند.

احمد پارسیجانی، فعال حقوق حیوانات، به خبرنگار مهر می‌گوید: سیزده‌بدر یکی از بدترین روزها برای حیات وحش است. سر و صدای زیاد، تردد بیش‌ازحد خودروها و دستکاری لانه حیوانات، باعث آزار شدید آن‌ها می‌شود. همچنین، برخی افراد ناآگاهانه به حیوانات غذا می‌دهند که این کار می‌تواند به بیماری یا حتی مرگ آن‌ها منجر شود. درست است که مردم قصد دارند به حیوانات کمک کنند، اما تغذیه نادرست آن‌ها می‌تواند موجب ایجاد مشکلات گوارشی و حتی مرگ برخی گونه‌ها شود.

او پیشنهاد می‌کند که مردم در روز سیزده‌بدر، به مناطق حفاظت‌شده و زیستگاه‌های حیات وحش نروند و از ایجاد سر و صدای زیاد در طبیعت خودداری کنند.

مردم چه می‌گویند؟

برای بررسی این موضوع از نگاه عمومی، با چند نفر از شهروندان گفت‌وگو کردیم. زهرا، ۳۲ ساله، معتقد است: هر سال سیزده‌بدر به طبیعت می‌روم، اما همیشه زباله‌هایم را جمع می‌کنم. ای‌کاش همه مردم کمی مسئولانه‌تر رفتار کنند. طبیعت باید برای نسل‌های آینده هم حفظ شود.

علی، ۲۵ ساله، دانشجو: متأسفانه شاهد این هستیم که بعد از سیزده‌بدر، جنگل‌ها و پارک‌ها پر از زباله می‌شوند. فکر می‌کنم فرهنگ‌سازی از مدارس و رسانه‌ها می‌تواند خیلی مؤثر باشد. ما باید به طبیعت احترام بگذاریم.

منصور، ۵۰ ساله، بازنشسته: ما قدیم‌ترها با طبیعت خیلی مهربان‌تر بودیم. الان مردم راحت زباله می‌ریزند و فکر می‌کنند طبیعت خودش تمیز می‌شود! باید فرهنگ استفاده صحیح از طبیعت به نسل جدید آموزش داده شود.

صالحه، ۴۰ ساله، خانه‌دار: من هر سال در روز سیزده‌بدر خانواده‌ام را به طبیعت می‌برم، اما همیشه به بچه‌ها یاد می‌دهیم که هیچ زباله‌ای را در طبیعت رها نکنند. امیدوارم روزی برسد که همه مردم این فرهنگ را رعایت کنند.

طبیعت را برای آیندگان حفظ کنیم

سیزده‌بدر می‌تواند هم یک جشن زیبا و هم یک تهدید برای محیط‌زیست باشد. آنچه این روز را از یک تهدید به فرصتی برای طبیعت تبدیل می‌کند، مسئولیت‌پذیری ما در قبال محیط‌زیست است. اگر هر فرد، کمی بیشتر به تأثیر رفتارهای خود فکر کند، می‌توانیم بدون آسیب به طبیعت، از این روز لذت ببریم.