به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، بحران اوکراین از سال 2014 تاکنون یکی از مهم‌ترین چالش‌های ژئوپلیتیکی جهان بوده است. با تشدید درگیری‌ها از فوریه 2022، این بحران به عرصه‌ای برای رقابت ژئواستراتژیک میان روسیه و غرب و عاملی در ایجاد اختلاف در میان متحدان اروپایی تبدیل‌ شده است. 

در طی این دوران روسیه در پی تأمین اهداف امنیتی و ژئوپلیتیکی خود، استراتژی‌های چندلایه‌ای را در قبال اوکراین اتخاذ کرده است. 

از جمله این اهداف بعد نظامی آن است که با تصرف مناطق شرقی و جنوبی اوکراین باهدف ایجاد منطقه حائل و تثبیت نفوذ در دونباس و همچنین بازپس‌گیری مناطق تحت تصرف اوکراین در طول این سه سال بوده است. 

از فوریه 2022 راهبردهای دیپلماتیک متفاوتی برای خاتمه به جنگ از سوی کشورهایی چون چین، ترکیه و کشورهای غیرغربی انجام‌ شده که متأسفانه هیچ‌کدام از آن‌ها به سرانجام و قدمی در جهت صلح و پایان آتش‌بس در این محدوده جغرافیایی نبوده است. 

روسیه با بهره‌گیری از اقتصاد مقاومتی، افزایش تجارت با شرق (چین، هند) و توسعه جایگزین‌های مالی برای مقابله با تحریم‌های غرب تلاش کرده است. 

در این میان آمریکا و اتحادیه اروپا به‌عنوان حامیان اصلی اوکراین، رویکردهای مختلفی برای تضعیف روسیه و حمایت از کی‌یف اتخاذ کرده‌اند که در ادامه به بررسی آن‌ها و تلاش بازیگران بین‌المللی در تداوم یا حل بحران اوکراین پرداخته‌شده است.

سیاست‌های بازیگران بین‌المللی در حمایت از اوکراین

بازیگران بین‌المللی از جمله غرب و اروپا با ارسال تجهیزات پیشرفته نظیر سامانه‌های HIMARS و تانک‌های لئوپارد و آبرامز و بسته‌های حمایتی چند میلیارد دلاری از سوی واشنگتن و بروکسل برای تثبیت اقتصاد اوکراین و همچنین با ایجاد تحریم علیه روسیه و محدودیت در صادرات فناوری‌های پیشرفته، کاهش درآمدهای نفت و گاز و انسداد دارایی‌های روسیه در بانک‌های غربی، تمام تلاش خود را در منزوی ساختن روسیه در نظام بین‌الملل و تسریع در پیروزی اوکراین در این مناقشه داشته‌اند.

گسترش ناتو، به‌ویژه عضویت فنلاند و سوئد، به‌عنوان یکی از عوامل تشدید بحران تلقی می‌شود. این اقدام موجب افزایش نگرانی‌های امنیتی روسیه و گسترش حضور نظامی غرب در شرق اروپا شده است. ناتو همچنین با ارائه آموزش‌های نظامی به نیروهای اوکراینی و تجهیز آن‌ها، نقش کلیدی در ادامه جنگ دارد.

بازیگران منطقه‌ای چون چین و ترکیه موضعی محتاط تر در قبال بحران اوکراین اتخاذ کرده‌اند. چین با حمایت اقتصادی از روسیه از طریق افزایش خرید انرژی و همکاری بانکی، ابتکار صلح شامل طرح 12 ماده‌ای که مورد استقبال کامل غرب قرار نگرفت و حفظ بی‌طرفی در سازمان‌های بین‌المللی بدون حمایت مستقیم از روسیه در عرصه نظامی، تلاش کرده است.

ترکیه از معدود کشورهایی است که روابط متوازن با روسیه و اوکراین را حفظ و نقش فعالی در میانجی‌گری ایفا کرده است. توافق غلات دریای سیاه که صادرات مواد غذایی را تسهیل کرد. میزبانی مذاکرات صلح بین طرفین درگیر، هرچند با شکست مواجه شد. فروش پهپادهای Bayraktar به اوکراین که نارضایتی روسیه را برانگیخته از جمله اقدامات ترکیه در طول بحران اوکراین بوده است.

رویکرد ترامپ به جنگ اوکراین: پایان سریع یا کاهش تعهدات؟

ترامپ بارها ادعا کرده که می‌تواند «در 24 ساعت» جنگ اوکراین را به پایان برساند. اگرچه این ادعا مبالغه‌آمیز و به قول خود ترامپ شوخی بیش نبوده، اما به نظر می‌رسد ترامپ پس از عدم موفقیت خود در پایان دادن به این بحران طی زمانی که مدعی آن بوده، چنین واکنشی را داشته است. تمایل او به مذاکره سریع و کاهش هزینه‌های آمریکا در این جنگ است.

چرا این ادعا غیر عملی به نظر می‌رسد؟

عدم وجود راه‌حل سریع و توافق پذیر

جنگ اوکراین نتیجه‌ تضاد منافع عمیق بین روسیه و غرب است. هیچ‌ یک از طرفین حاضر به عقب‌نشینی از مواضع اصلی خود نیستند. از یک‌سو، اوکراین و متحدانش تأکید دارند که روسیه باید از تمام اراضی اشغالی خارج شود و از سوی دیگر، روسیه خواستار به رسمیت شناخته‌شدن تصرفاتش در اوکراین است. حل چنین اختلافاتی در مدت کوتاه عملاً ناممکن است.

روسیه به‌راحتی امتیاز نخواهد داد

حتی اگر ترامپ تلاش کند با فشار دیپلماتیک، تحریم‌ها یا امتیازات اقتصادی روسیه را به سمت صلح سوق دهد، بعید است که پوتین حاضر شود بدون دستیابی به اهداف استراتژیک خود، جنگ را پایان دهد. کرملین در حال حاضر همچنان به بسیج نیرو و ادامه عملیات نظامی متکی است.

اوکراین حاضر به تسلیم نیست

حتی اگر ترامپ کمک‌های آمریکا را کاهش دهد، اوکراین بدون جنگیدن حاضر نخواهد شد مناطقی مانند دونباس یا کریمه را واگذار کند. ارتش اوکراین همچنان در حال نبرد است و بدون توافقی که استقلال و تمامیت ارضی این کشور را تضمین کند، تسلیم نخواهد شد. این موضوع با حضور قاطع زلنسکی و ادامه جنگ با روسیه در طی این مدت به اثبات رسیده است. ا

نتظاری که در ابتدای جنگ از اوکراین و زلنسکی به وجود آمده بود، عقب‌نشینی و یا فرار او از کشور بود که با تداوم حضور و مقاومت ارتش اوکراین شکل دیگری را به این بحران داده است. اما اگر زلنسکی مجبور به پذیرش و واگذاری مناطقی به روسیه شود با توجه به سابقه تاریخی، پس از مدتی مجدداً درگیری و مناقشه در میان دو کشور از سر گرفته خواهد گرفت.

اختلاف میان متحدان غربی

هرچند آمریکا نقش کلیدی در حمایت از اوکراین دارد، اما انگلستان، فرانسه، آلمان و دیگر کشورهای ناتو همچنان به حمایت از کی‌یف ادامه خواهند داد. حتی اگر ترامپ کمک‌های آمریکا را متوقف کند، اروپا ممکن است مسیر دیگری برای تأمین تسلیحات اوکراین پیدا کند.

محتمل‌ترین رویکردهایی که می‌توان از ترامپ در خصوص خاتمه دادن به بحران اوکراین پیش‌بینی کرد شامل مواردی چون:

اعمال فشار بر اوکراین برای پذیرش مذاکرات صلح. هرچند در اولین دیدار ترامپ و زلنسکی توافقی صورت نگرفت و ترامپ نتوانست آنچه برای او دارای اولویت بود را به دست آورد و آن توافق در خصوص معادن اوکراین بود، اما ترامپ از تلاش و اقدامات خود دست نکشیده و با توجه به رایزنی‌های صورت گرفته با پوتین و گفت‌وگویی که داشته، تصمیمات جدیدی برای حل این بحران اتخاذ خواهد کرد. اما دور از تصور نیست که ترامپ زلنسکی را تحت‌فشار قرار دهد تا امتیازاتی به روسیه بدهد، از جمله پذیرش اشغال برخی مناطق که هم‌اکنون در تصرف روسیه است.

توافق با روسیه بر سر مناطق اشغالی

برخلاف سیاست بایدن که بر بازپس‌گیری تمام اراضی اوکراین تأکید دارد، ترامپ ممکن است با حفظ بخش‌هایی از دونباس و کریمه در اختیار روسیه موافقت کند.

کاهش یا قطع کمک‌های نظامی و مالی به اوکراین

ترامپ به دلیل مواضع ضد هزینه‌های خارجی، کمک‌های مالی و تسلیحاتی به اوکراین را محدود خواهد کرد، مگر اینکه این کشور حاضر به ورود به مذاکرات شود.

موضع انگلستان و فرانسه در حمایت از اوکراین

انگلستان و فرانسه از ابتدای جنگ اوکراین نقش مهمی در حمایت از کی‌یف ایفا کرده‌اند. این دو کشور، به‌ویژه انگلستان، از حامیان سرسخت ادامه کمک‌های نظامی و اقتصادی به اوکراین هستند. 

دولت بریتانیا، به‌ویژه تحت نخست‌وزیری بوریس جانسون و سپس ریشی سوناک، یکی از پیشگامان ارسال تسلیحات پیشرفته به اوکراین بوده است. 

این کشور از طریق ارائه موشک‌های دوربرد، تانک‌های مدرن و آموزش نیروهای اوکراینی، نقش فعالی در افزایش توان دفاعی کی‌یف داشته است. انگلستان معتقد است که جنگ باید به‌گونه‌ای مدیریت شود که روسیه متحمل شکست استراتژیک شود، زیرا در غیر این‌ صورت، امنیت اروپا و ساختار نظم جهانی غرب به خطر خواهد افتاد. 

سیاست فرانسه، اگرچه در ابتدا تمایل بیشتری به مذاکره داشت، اما در نهایت به سمت حمایت قاطع‌تر از اوکراین متمایل شد. امانوئل ماکرون که پیش‌تر تلاش کرده بود با ولادیمیر پوتین مذاکره کند، با طولانی شدن جنگ، ارسال تسلیحات به اوکراین را افزایش داد و در ماه‌های اخیر حتی از احتمال اعزام نیروهای نظامی به اوکراین سخن گفت. 

فرانسه نیز مانند بریتانیا بر این باور است که پایان جنگ نباید به شکلی باشد که روسیه پیروز تلقی شود، زیرا این امر باعث تضعیف اروپا در برابر تهدیدات آینده خواهد شد.

شرایط روسیه برای پایان درگیری در اوکراین

روسیه از آغاز جنگ در فوریه 2022 اهداف مختلفی را مطرح کرده که برخی از آن‌ها با طولانی شدن جنگ تغییر کرده‌اند. با این‌ حال، مقامات کرملین همواره بر چند شرط کلیدی برای پایان درگیری تأکید داشته‌اند. 

این شرایط عمدتاً بر اساس ملاحظات امنیتی، سیاسی و ژئوپلیتیکی روسیه تدوین‌ شده‌اند و تاکنون مورد پذیرش اوکراین و غرب قرار نگرفته‌اند. 

شروط روسیه برای پذیرش صلح عبارتند از: به رسمیت شناختن مناطق اشغالی به‌عنوان بخشی از روسیه، عدم عضویت اوکراین در ناتو و وضعیت بی‌طرفی کی‌یف، خلع سلاح و «نازی زدایی» اوکراین، لغو تحریم‌های غرب علیه روسیه، حفظ نفوذ روسیه در سیاست داخلی اوکراین، تغییر دولت اوکراین و کنار گذاشتن زلنسکی، محدودیت در روابط اوکراین با غرب و آمریکا.

به‌ طور کلی، با در نظر گرفتن شروط روسیه، برای پذیرش صلح می‌توان به این نکته اشاره کرد که یکی از نقاط اشتراک در مواضع روسیه و غرب، تمایل به برقراری آتش‌بس موقت است. 

اوکراین هفته گذشته یک آتش‌بس 30 روزه را پذیرفت، اما پوتین این پیشنهاد را رد کرده و بر لزوم مذاکرات دائمی تأکید دارد. با این‌ حال، اختلافات عمده‌ای نیز وجود دارند.

یکی از مسائل کلیدی، وضعیت مناطق تحت کنترل روسیه در اوکراین است. روسیه خواهان حفظ کنترل بر حدود 18٪ از خاک اوکراین است، در حالی‌که اوکراین و متحدان غربی آن بر لزوم بازپس‌گیری این مناطق تأکید دارند. 

همچنین، موضوع عضویت اوکراین در ناتو یکی دیگر از موارد اختلاف است. روسیه مخالف پیوستن اوکراین به ناتو است، در حالی‌که غرب از حق حاکمیت اوکراین برای تعیین سیاست‌های خارجی خود حمایت می‌کند. 

در نهایت، هرچند تمایل به برقراری آتش‌بس موقت می‌تواند نقطه اشتراکی بین روسیه و غرب باشد، اما اختلافات اساسی در مسائل کلیدی مانند تمامیت ارضی اوکراین و سیاست‌های امنیتی منطقه‌ای همچنان پابرجاست.

نویسنده: معصومه محمدی کارشناس مسائل روسیه

انتهای پیام/