خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: نوروزخوانی رسم کهن ویژه در مازندران است که هنرمندان نوروزخوان با خواندن اشعار مرتبط با فصل بهار روزهای خوش سال آینده را در واپسین روزهای سال کهنه به مردم نوید می‌دهند.

گروه چند نفره نوروزخوانان با پیشقراولی خواننده اشعار محلی به منازل مردم می‌روند تا مژده این روزهای بهاری پیش رو را بدهند و انعامی نیز از سوی مردم دریافت می‌کنند در گذشته رسم بر این بود از دهم تا پانزدهم اسفند ماه نوروزخوانان به سطح شهرها و روستاهای استان می‌رفتند و اکنون این رسم تا سال تحویل ادامه دارد.

آئین نوروزخوانی به صورت جمعی و گروهی برگزار می‌شود یعنی اینکه ۲ تا پنج نفر به صورت جمعی در اماکن پرجمعیت و خانه‌های مردم حضور می‌یابند.

مراسم نوروز خوانی در تمام نقاط کشور به‌طور معمول از نیمه دوم اسفندماه آغاز می‌شود؛ اما برخی مدت زمان اجرای آن را در مناطق مختلف، متفاوت تخمین می‌زنند. طی این روزها، نوروزخوانان دوره‌گرد در کوچه‌پس‌کوچه‌های شهر و روستا می‌گردند و با خواندن اشعاری آهنگین، فرا رسیدن نوروز و آغاز فصل بهار را مژده می‌دهند و از ساکنان هر دیار، مژدگانی دریافت می‌کنند.

میراث موسیقی قبل از اسلام

علی اسدی کارشناس فرهنگ عامه با بیان اینکه نوروز خوانی را میراث موسیقی پیش از اسلام می‌دانند که با ستایش اهورامزدا، توصیف طبیعت و زیبایی بهار و ستایش شاهان و امیران همراه بود، افزود: پس از اسلام، این آوازهای بهاری با مفاهیم مذهبی و روایات اسلامی و به‌ویژه مذهب شیعه عجین شد و پس از ستایش خدا، مدح ائمه معصومین (ع) در مضمون اشعار قرار گرفت.

وی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: اشعاری که به زبان فارسی یا گویش‌های محلی و با ترجیع‌بند خوانده می‌شود و مراحل و شیوه اجرای آن در نقاط مختلف ایران با یکدیگر تفاوت دارد.

اشعار نوروزخوانی

باد بهارون بی‌مو؛ نوروز سلطون بی‌مو، مژده هادین دوستان ر، گل بی‌مو گلستون ر، بهار آمد بهار آمد خش آمد، علی با ذوالفقار آمد خوش آمد، نئروزتان نئروز دیگر، شه ما رسال نی بووه موارک…»

یک شاعر مازندرانی نیز با بیان اینکه چهارگاه، بیات، ترک، شور، دشتی از جمله ساختارهای موسیقی نوروزخوانی است، افزود: گونه‌های مختلف نوروزخوانی تحت تأثیر یکدیگر و لحن‌های مختلف قرار می‌گیرند و بهره گیری از لحن‌های مختلف سبب استقبال مردم از نوروزخوانی شده است.

ولی جعفری در گفتگو با خبرنگار مهر ادامه داد: پیشینه سنت نوروزخوانی در مازندران به دوره صفویه برمی گردد و امروز به ندرت می‌توان ردپای نوروزخوانی را در کوچه‌ها و محلات روستایی و قدیمی استان مشاهده کرد. آئین نوروزخوانی طی سال‌های اخیر تا حدودی از گذشته و پیشینه خود جدا شد و نوروزخوانان به تناسب هر سال، به ابداع و نوآوری در اشعار می‌پردازند.

آئین نوروزخوانی طی سال‌های اخیر تا حدودی از گذشته و پیشینه خود جدا شد و نوروزخوانان به تناسب هر سال، به ابداع و نوآوری در اشعار می‌پردازند.

وی افزود: اشعار نوروزخوانی با ساز و سرنا و یا دیگر آلات موسیقی خوانش می‌شود، افزود: اهالی محله و خانه به پای حضور نوروزخوانان و اینکه نوید بهار را داده‌اند، مژدگانی به آنان می‌دهند.

این علاقمند به فرهنگ فولکلور از مژدگانی نوروزخوانی به عنوان انعام یاد کرد و گفت: میوه، شیرینی، تخم مرغ، پول و یا هر هدیه دیگری را مردم در کیسه نوروزخوانان قرار می‌دهند و از مهمترین سنت‌های پیش نوروز به شمار می‌رود.

ساختار ساده و بی‌پیرایه نغمات نوروزخوانی

ساختار ساده و بی پیرایه نغمات نوروزخوانی سبب شده تا گونه‌های مختلف نوروزخوانی تحت تأثیر یکدیگر و لحن‌های مختلف قرار گیرند و بهره گیری از لحن‌های مختلف سبب استقبال مردم مناطق مختلف از نوروزخوانی شده است.

باورهای مردم مازندران در قبل از آمدن نوروز و زمان فرارسیدن نوروز بسیار فراوان است: با پایان خانه‌تکانی برای عید نوروز، شب قبل از عید نوروز که در بین مردم شرق مازندران به شب عرفه معروف است در برخی از مناطق شرق مازندران و روستاها متداول است که بر سر درب منازل و چهارگوشه منزل شمع روشن کرده و با این روشنایی به استقبال بهار و نوروز باستانی می‌روند.

خوردن سبزی‌پلو ماهی در شب عید از دیگر آداب و رسومی است که در شرق مازندران و در شهرهای بهشهر، نکا و گلوگاه متداول است و مردم این دیار در شب عید سعی دارند که سبزی‌پلو با ماهی میل کنند تا سبزی برنج که نشان از سبزی و طراوت است در کنار ماهی که نشان از روشنی و جنب‌وجوش است میل شده و اولین غذای سال نو را با نشانه‌های خوب خدا آغاز کنند و شکرگزار نعمت‌های بیکران خداوند باشند.

هنگام تحویل سال همه لباس نو می‌پوشند و بر سر سفره‌ای که از قبل توسط مادر خانه تهیه‌شده و با شیرینی و نان‌های محلی، سبزه، ماهی و سفره هفت‌سین، رشته برشته و غیره تزیین‌شده است می‌نشینند و با تلاوت قرآن که معمولاً در لای این قرآن پولی است که هم نشانه برکت است و هم به‌عنوان عیدی برای اهل خانه و مهمانان استفاده می‌شود به استقبال سال نو می‌روند.

محتوای اشعار نوروزخوانی بهاریه با تم مذهبی است

محمدرضا اسحاقی هنرمند پیشکسوت موسیقی نواحی مازندران نیز در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: نوروزخوانی در مازندران از ۲۰ روز مانده به نوروز آغاز می‌شود و تا شب تحویل سال نو ادامه دارد، بیشتر اشعار نوروزخوانی ها را مدح ائمه اطهار و همچنین اشعاری با محتوای بهار و مژده عید تشکیل می‌دهند. این آهنگ‌ها از زمان باربد در ایران وجود داشته‌اند که محتوای آن‌ها را فقط بهاریه‌ها تشکیل می‌داده، پس از آمدن اسلام به ایران به محتوای آن‌ها، تم مذهبی هم افزوده‌شده است.

وی در مورد مراسم سنتی نوروز خوانی در مازندران گفت: نوروز خوان‌های مازندرانی در شب‌های مختلف به خانه آشنایان و به‌خصوص افرادی که اهل ذوق و هنر هستند می‌روند و در آنجا فضایی شاد را با اجرای دو خوانی‌هایشان به وجود می‌آورند. نوروزخوانی ها در مناطق مازندران بیشتر بدون ساز اجرا می‌شوند و دو خواننده به‌صورت هماهنگ باهم به اجرای اشعار می‌پردازند.

نوروز خوانان مازندرانی در حین اجرای اشعار نوروزی نام اهالی خانه‌ای را که در آن به اجرای قطعه می‌پردازند را تکرار می‌کنند و این موضوع به‌نوعی باعث مشارکت اهالی خانه در موسیقی می‌شود. نوروز خوان باید حافظه بسیار قوی داشته باشد تا در حین اجرای قطعه موسیقی، تمام اسامی اهالی خانه را هم یادش بماند و در میان قطعات از نام آن‌ها استفاده کند.