به گزارش سلامت نیوز به نقل از شرق، به‌تازگی شهرداری تهران طرح ساماندهی و احیای درختان چنار ولیعصر را اجرائی کرده که با واکنش برخی شهروندان روبه‌رو شده و کارزار درخواست توقف کامل قطع درختان خیابان ولیعصر تا برقراری نظارت عمومی بر این طرح و سایر طرح‌های فضای سبز شهرداری ثبت شده است‌.

منتقدان این طرح تأکید کرده‌اند که به‌جای تمرکز بر حفظ این درختان و کاهش آسیب به آنها، تنها در چند سال گذشته‌ تقریبا تمامی درختان صدساله خیابان ولیعصر توسط شهرداری قطع شده‌اند.

اما چرا چنارهای ولیعصر به وضعیت کنونی دچار شده‌اند؟ آرش حسینی‌میلانی،  ، دراین‌باره می‌گوید: ‌خیابان ولیعصر، یک خیابان تاریخی در تهران است که نه‌تنها به‌عنوان یک میراث فرهنگی، بلکه به‌عنوان بخشی از میراث طبیعی شهر، به دلیل درختان چنار کهنسال خود، اهمیت ویژه‌ای دارد. این خیابان در طول عمر طولانی‌اش دستخوش تغییرات کالبدی و محیط‌زیستی شده است. برخی از این تغییرات ناگزیر بوده‌اند؛ زیرا بافت و شرایط زیست‌شهری تغییر کرده است. در دوره‌ای که این درختان کاشته شدند، شرایط محیطی از نظر سلامت، ابنیه اطراف‌ و بستر خاکی که در آن قرار داشتند، بسیار متفاوت از شرایط کنونی بود.

او ادامه می‌دهد:‌ اگر روندهای محیط‌زیستی تهران را بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که تغییر کاربری‌های اطراف خیابان ولیعصر، افزایش جمعیت، افزایش تردد خودروها و تولید آلاینده‌های مختلف (شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی) به تدریج بر این درختان تأثیر گذاشته‌ است. یکی از مهم‌ترین عوامل تضعیف درختان، ساخت‌وسازهای بی‌رویه است. احداث برج‌ها نه‌فقط در خود خیابان ولیعصر، بلکه در خیابان‌های مجاور و محلات اطراف، آسیب‌هایی جدی به این درختان وارد کرده است. برای مثال، می‌بینید که در حوالی پارک ساعی این چنارهای قدیمی از بین رفته‌اند و حالا چنارهای جدید ۱۵‌ساله جایگزین آنها شده است.

به گفته میلانی، احداث خطوط مترو هم در تقاطع با این خیابان یکی از دلایلی است که بر روی درختان چنار تأثیر گذاشته است. شاید ساخت این خطوط ناگزیر بوده اما به شرایط و منابع آبی این درختان در زمان احداث باید توجه می‌شد.

این عضو شورای شهر پنجم شهر تهران یادآوری می‌کند:‌ در بخش‌های جنوبی و مرکزی خیابان ولیعصر، برخی ساخت‌وسازهای عمرانی تأثیرات منفی بیشتری بر درختان گذاشته‌اند. شرایط نگهداری نیز از عوامل مؤثر بر وضعیت درختان است. در گذشته‌ بستر خاکی خیابان ولیعصر از طریق انهار و قنوات تغذیه می‌شد، اما امروزه این مسیرها بسته شده و سنگ‌فرش‌های مکعبی مدرن جایگزین آن شده‌اند. در برخی مناطق، حتی اطراف درختان به‌طور کامل سنگ‌فرش شده که باعث کاهش نفوذ آب به ریشه‌ها شده است.

میلانی اضافه می‌کند:‌ دلیل این تغییرات، عمدتا کنترل روان‌آب‌ها و جلوگیری از آب‌گرفتگی معابر و مراکز تجاری و اداری بوده، اما متأسفانه اجرای این طرح‌ها بدون در نظر گرفتن نیازهای زیستی درختان، موجب تضعیف آنها شده است. در برخی نقاط، خاک اطراف درختان نیز دچار تغییر شده و آلاینده‌هایی مانند ته‌سیگار و ضایعات ساختمانی، کیفیت خاک را کاهش داده‌اند و آن را عملا به خاک مرده تبدیل کرده‌اند.

او معتقد است:‌ علاوه بر این عوامل، بیماری‌های مختلفی نیز به‌ مرور زمان گریبان‌گیر درختان چنار شده است. البته تشخیص دقیق این بیماری‌ها بر عهده مراکز گیاه‌پزشکی است و شهرداری از مشاوران متخصص در این زمینه استفاده می‌کند، اما به نظر می‌رسد ‌اقدامات سازمان پارک‌ها، با وجود تلاش‌هایی که انجام شده، نتوانسته‌ روند آسیب به درختان را متوقف کند.

به گفته میلانی برای جبران این خسارات‌ تصمیم گرفته شد که درختان جدیدی در محور جنوبی و مرکزی خیابان ولیعصر کاشته شوند. در همین راستا، تا سال ۱۴۰۰، سه‌هزارو 600 درخت جدید کاشته شده ‌و از پیمانکاران اجرای این طرح نیز تضمین‌های لازم برای نگهداری و استقرار گرفته شده است. البته این درختان به لحاظ ارزش میراثی جایگزین درختان کهنسال قطع‌شده نمی‌شوند، اما اقدامی اولیه برای احیای فضای سبز محسوب می‌شوند. در مناطقی که کاملا قطع شده بودند، خاک مناسبی جایگزین شده تا اشتباهات گذشته تکرار نشوند.

رئیس کمیته محیط‌ زیست پنجمین شورای شهر تهران می‌گوید:‌ در دوره پنجم در ارتباط با جایگزینی سنگ‌فرش کف انهار، گزارش‌هایی درباره روش‌های زیرسازی و مطالعات مرتبط ارائه شده است تا از تکرار مشکلات قبلی، مانند خفگی گیاهان، جلوگیری شود. بااین‌حال، به دلیل هزینه بیشتر این موضوع در پروژه جاری جایگزینی سنگ‌فرش، حتما باید رعایت استانداردها توسط مراجع ذی‌ربط کنترل و صحت‌سنجی شود؛ ازجمله در منطقه ۳ که این اقدامات دوباره آغاز شده است. همچنین‌ در دوره چهارم، شورای شهر مصوبه‌ای درباره حفاظت از درختان خیابان ولیعصر تصویب کرد و کمیته‌ای نیز برای پیگیری آن تشکیل شده است که تشکیل و عملکرد بهینه آن نیازمند پیگیری و نظارت منظم از سوی شورای شهر است‌.

او تأکید می‌کند:‌ یکی از مسائل مهم در این حوزه، منابع آبی مورد استفاده برای آبیاری درختان چنار است. بررسی‌ها باید مشخص کند ‌آیا این منابع همچنان کفایت می‌کنند یا نیاز به جایگزینی دارند. در همین راستا، وزارت نیرو و شهرداری تهران تفاهم‌نامه‌ای منعقد کرده‌اند که بر اساس آن، تصفیه‌خانه‌های مناطق مجاور، ازجمله زرگنده، می‌توانند آب تصفیه‌شده‌ای را که قابلیت استفاده برای آبیاری دارد، تأمین کنند. این موضوع باید مورد ارزیابی قرار گرفته و بر اساس آن، درباره ادامه حمایت از این میراث طبیعی تصمیم‌گیری شود.

میلانی اضافه می‌کند:‌ با توجه به هزینه‌های سنگینی که صرف فضای سبز شهر می‌شود، حفاظت از درختان چنار اهمیت بسیاری دارد. اگرچه شرایط بحرانی می‌تواند شهرداری را به اتخاذ تصمیمات سخت وادار کند، اما همچنان راهکارهای متعددی برای حفظ این درختان وجود دارد که نباید نادیده گرفته شود. تأمین منابع آبی پایدار یکی از این راهکارهاست که باید به‌صورت جدی مورد بررسی قرار گیرد.

این عضو سابق شورای شهر تهران ادامه می‌دهد:‌ یکی از مباحث مطرح‌شده در این زمینه، انتخاب گونه‌های جایگزین برای درختان چنار است. آقای مختاری، ریاست سازمان پارک‌ها، اعلام کرده که مشاوران خارجی پیشنهاد کاشت چنارهای ایتالیایی را مطرح کرده‌اند، اما در مقابل، برخی کارشناسان داخلی معتقدند که گونه‌های چنار در شهرهایی مانند اصفهان و قزوین شباهت بیشتری به چنارهای تهران دارند و گزینه‌های بهتری محسوب می‌شوند. این موضوع نیازمند بررسی علمی و میدانی است تا مشخص شود که کدام گونه از نظر مقاومت و سازگاری با شرایط تهران، مناسب‌تر است. گزارش‌هایی مبنی بر عدم موفقیت کاشت برخی از درختان جدید وجود دارد که باید به‌طور مستقل و علمی بررسی شوند تا از تکرار اشتباهات جلوگیری شود.

همچنین، همکاری دانشگاه‌های ایران، ازجمله دانشکده گیاه‌پزشکی و گیاه‌شناسی، در زمینه شناسایی گونه‌های مقاوم‌تر و بومی می‌تواند راهگشا باشد. مهم است که در این فرایند، تصمیمات بر اساس تحقیقات علمی و شرایط محیطی تهران اتخاذ شوند تا هزینه‌های صرف‌شده برای کاشت درختان جدید، اثربخش باشد.

او با اشاره به اینکه یکی از دغدغه‌های مهم در این حوزه، قطع درختانی است که در معرض خطر سقوط قرار دارند می‌گوید:‌ قبل از هرگونه اقدام برای قطع درختان‌ باید تمامی راهکارهای مراقبتی و پرستاری از آنها به‌طور کامل اجرا شود و فرصت کافی برای بازگشت درختان به وضعیت پایدار در نظر گرفته شود. از سوی دیگر، شهرداری تهران باید با انتشار گزارش‌های علمی و فنی، شفافیت بیشتری در این زمینه ایجاد کند تا اعتماد عمومی جلب شود.