به گزارش گروه امام و رهبری خبرگزاری تسنیم، طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ترسیم و ابلاغ سیاست‌های کلی نظام و جهت‌گیری کشور بر عهده رهبر معظم انقلاب اسلامی است. یکی از شیوه‌های ترسیم جهت‌گیری کلی نظام و مسئولین که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی) آن را مطرح و دنبال فرموده‌اند، انتخاب شعار سال و نام‌گذاری هدفمند سال‌های مختلف بوده است. ایشان هر سال در لحظات آغازین سال نو و بهار طبعیت، با صدور پیامی خطاب به ملت ایران، شعار سال را اعلام می‌فرمایند و بدین ترتیب، مسیر حرکت یک‌ساله کشور را معین می‌سازند. شعار سال بیشتر به منظور اجماع برای تمرکز بر مهم‌ترین مسئله کشور طی سالپیش‌رو مطرح می‌شود و اهداف دیگری چون جهت‌بخشی به سیاست‌های اجرایی، عطف توجه افکار عمومی، جهت‌بخشی به عملکرد مسئولان دولتی و حاکمیتی و کوشش مسئولان برای رفع نقیصه‌های مهم اجرایی کشور را دنبال می‌کند.  

تاریخچه نامگذاری سال‌ها توسط رهبر معظم انقلاب

نام‌گذاری رسمی سال‌ها از سوی مقام معظم رهبری نخستین بار در پیام نوروزی ایشان به مناسبت آغاز سال 1378 رخ داد. سالی که از سوی معظم‌له سال «امام خمینی (ره)» نامگذاری شد. ایشان در ادامه نیز سنت نیکوی نامگذاری سال‌ها را به عنوان یکی از شئونات مهم حکمرانی ولایی امتداد بخشیدند و سال‌های پیش‌رو را به ترتیب زیر نام‌گذاری فرمودند:

1379: سال «امام علی (ع)»

1380: سال «اقتدار ملی و اشتغال‌آفرینی»

1381: سال «عزت و افتخار حسینی»

1382: سال «خدمت‌گزاری»

1383 : سال «پاسخگویی»

1384: سال «همبستگی ملی و مشارکت عمومی»

1385: سال «پیامبر اعظم (ص)»

1386: سال «اتحاد ملی، انسجام اسلامی»

1387: سال «نوآوری و شکوفایی»

1388: سال «حرکت به سمت اصلاح الگوی مصرف»

1389: سال «همت مضاعف و کار مضاعف»

1390: سال «جهاد اقتصادی»

1391: سال «تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی»

1392: سال «حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی»

1393: سال «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی»

1394: سال «دولت و ملت، همدلی و همزبانی»

1395: سال «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل»

1396: سال «اقتصاد مقاومتی، تولید-اشتغال»

1397: سال «حمایت از کالای ایرانی»

1398: سال «رونق تولید»

1399: سال «جهش تولید»

1400: سال «تولید؛ پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها»

1401: سال «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین»

1402: سال «مهار تورم، رشد تولید»

1403: سال «جهش تولید با مشارکت مردم»

با این توصیف، یکی از مهم‌ترین استلزامات مربوط به شعار سال را باید فهم و ادراک صحیح نسبت به آن دانست و بهترین شیوه برای برای نیل به این مهم، رجوع به بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در این زمینه است. در ادامه ضمن بهره‌گیری از توصیفات و تعابیر گوناگون حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره شعار سال طی سال‌های مختلف، می‌کوشیم تا به درک روشنی از ابعاد و زوایای مختلف ایناقدام دست یابیم.

شعار سال،آغاز ماجراست

ممکن است این‌گونه برداشت شود که رهبر معظم انقلاب شعاری را به عنوان شعار سال برگزیده و آن را اعلام می‌کنند و پس از آن تا سال آینده که ایشان شعار جدیدی را اعلام می‌کنند، همه چیز تمام می‌شود. اما رجوع به فرمایشات ایشان نشان می‌دهد که چنین برداشتی صحیح نیست و اتفاقا شعار سال به منزله آغاز ماجراست و مختص یک سال معین نیست؛ بلکه لازم است همواره و در طول سال‌های آینده نیز مورد اهتمام و پیگیری واقع شود. کما اینکه معظم‌له سال 1390 در دیدار با مردم استان فارس در این زمینه می‌فرمایند: «حالا ما گفتیم جهاد اقتصادی. یک حرکت عظیمی جلوی همت مسئولین کشور هست. هم مردم، هم مسئولین باید دست به دست هم بدهند، امسال این حرکت جهاد اقتصادی را شروع کنند. همان طور که گفتیم، شعارهای سال به معنای شروع این جریان است، نه اینکه مخصوص امسال است.»

ایشان همچنین امسال در جریان سخنرانی نوروزی‌شان در جمع اقشار مختلف مردم بار دیگر بر همین موضع تصریح و تاکید ورزیدند: «البتّه این شعاری که امسال مطرح کردیم، مربوط به یک سال نیست، مخصوص به یک سال نیست؛ این ادامه دارد. اینها کارهایی هم نیست که در یک سال تمام بشود؛ بایست در امسال ان‌شاءالله مسئولین همّت کنند گام اوّل را بردارند، برنامه‌ریزی بکنند و بعد ان‌شاءالله ادامه پیدا بکند.»

مخاطبان اصلی شعار سال چه کسانی‌ هستند؟

یکی از پرسش‌هایی که ممکن است درباره شعار سال مطرح ‌شود، این است که مخاطبان این شعار چه کسانی هستند؟ برخی گمان می‌کنند که مخاطب اصلی شعار سال، مسئولین هستند. اما مرور فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی در این زمینه نشان می‌دهد که ایشان همواره مردم را در کنار مسئولین، هدف تخاطب‌ خویش قرار داده‌اند. برای مثال، معظم‌له سال 1390 در حرم مطهر رضوی درباره شعار سال 1389 فرمودند: «شعار سال 89 - یعنی «همت مضاعف و کار مضاعف» - در طول سال مورد توجه قرار گرفت و ملت ما در بخش‌های گوناگون توانستند حقیقتاً از خودشان یک همت والا و بلند نشان دهند و کارِ مضاعف انجام بگیرد. البته نتایج همت بلند و کار مضاعف در بلندمدت شناخته خواهد شد؛ اما در همین نگاه ابتدایی هم که انسان نگاه می‌کند به اوضاع سال 89 و آنچه که مسئولان کشور انجام دادند و آنچه که ملت عزیز ما در همراهی با مسئولان و خودشان آن را نشان دادند و به عرصه آوردند، نشانه‌های همت مضاعف و کار مضاعف را می‌بیند.»

مقام معظم رهبری همچنین سال 1391 در اجتماع مردم اسفراین بار دیگر بر پیوستگی مردم و مسئولین برای تحقق شعار سال تاکید ورزیده و در این‌ زمینه می‌فرمایند: «ما بر رویتولید داخلیتکیه کردیم؛ همدر اول امسال و در شعار سال، هم در صحبتهایی که در طول این چند ماه از اول سال انجام گرفته. خب، تولید داخلی احتیاج دارد بهمصرف داخلی؛ این به عهده‌ی مردم است. مصرف خودمان را باید از تولیدات خودمان انتخاب کنیم.»

ایشان سال 1402 در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی نیز بار دیگر این نکته را متذکر می‌شوند: «ما شعار سال را از جمله، مهار تورّم قرار دادیم و رشد تولید؛ مهار تورّم متوقّف است به افزایش تولید و افزایش تولید، دست مردم است؛ اگر چنانچه مردم اقدام کنند، همّت کنند، این کار عملی است و ممکن است انجام بگیرد.»

اما تاکید مداوم معظم‌له بر لزوم همراهی مردم و مسئولین جهت تحقق شعار سال، به وضوح خود را در انتخاب شعار سال 1403 یعنی «جهش تولید با مشارکت مردم» نشان می‌دهد. ایشان در سخنرانی نوروزی سال جاری در جمع اقشار مختلف مردم فرمودند: «امسال شعار «جهش تولید» است. جهش تولید به نظر کار بزرگ و شاید در نظر بعضی نشدنی بیاید، لکن بنده معتقدم با توجّه به بخش دوّم این شعار، یعنی «مشارکت مردم»، شدنی است. اگر ما این توفیق را پیدا کنیم که همّت مردم، سرمایه‌ی مردم، ابتکار مردم، حضور جدّی آحاد مردم را در عرصه‌ی اقتصادی وارد کنیم، در واقع یک بسیج مردمی در امر اقتصاد بکنیم، تولید هم می‌تواند به جهش برسد.»

سه کارکرد مهم شعار سال برای مردم و مسئولین

ممکن است این پرسش مطرح شود که چرا رهبر معظم انقلاب اسلامی هر سال شعاری را به عنوان شعار سال انتخاب و آن را به صورت عمومی اعلام می‌کنند یا اساسا طرح شعار سال چه فایده و کارکردی دارد؟ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی) سال 1397 در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی به این پرسش این‌گونه پاسخ می‌دهند: «بعضی‌ها می‌گویند که شما شعار سال معیّن می‌کنید، فایده‌ای ندارد‌؛ عمل که نمی‌کنند، چرا بیخودی شعار سال معیّن می‌کنید؟ بنده قبول ندارم این حرف را. شعار سال با دو منظور مطرح می‌شود: یکی جهت دادن به سیاست‌های اجرایی و عملکرد مسئولین دولتی و مسئولین حکومتی است، یکی توجیه افکار عمومی است؛ یعنی افکار عمومی توجّه پیدا کنند به اینکه چه مسئله‌ای امروز برای کشور مهم است؛ امروز برای کشور مسئله‌ی کالای ایرانی یک مسئله‌ی مهمّی است. دولتی‌ها هم البتّه ممکن است در سالهای مختلف، بعضی‌هایشان این شعارهایی را که ما هر سال معیّن میکنیم قبول نداشته باشند، امّا آنهایی که قبول دارند تلاش میکنند، عمل میکنند، به قدر توان خودشان کار میکنند؛ البتّه اگر کار، بهتر و جامع‌تر انجام بگیرد، نتایج بیشتری به دست می‌آید. بنابراین، این‌جور نیست که این شعارها بی‌فایده باشد؛ نخیر، شعارها اتّفاقاً بافایده است. شعار امسال، هم خطاب به مسئولین است، هم خطاب به مردم است... مخاطب این شعار، هم مردم‌اند، هم مسئولانند.»

سومین کارکرد قابل توجهی که رهبر معظم انقلاب برای شعار سال قائل هستند، تمرکز همت‌ها و فکرهاست. در همین راستا ایشان امسال در جریان سخنرانی نوروزی‌شان در جمع اقشار مختلف مردم به این نکته اشاره فرمودند: «در مورد شعار سال؛ آن چیزی که به عنوان شعار سال مطرح میشود، انگیزه این است که همّت‌ها و فکرها متمرکز به این بخش از راهبرد اساسی کشور بشود. شعار سال معمولاً بخشی از راهبرد اساسی کشور است. از یک طرف برای اینکه توجّه مسئولین، همّت مسئولین، تلاش مسئولین متوجّه این بخش بشود، و از طرف دیگر افکار عمومی مردم و معرفت عمومی مردم مطالبه کند این معنا را، شعار سال را مطرح می‌کنیم و این سنّت سال‌ها در بین ما رواج داشته است.»

شعارهای سال؛ حلقه‌هایی برای تشکیل یک منظومه کامل

یکی از خصوصیات مهم و قابل درک شعارهای سال، انسجام و پیوستگی منسجم و منطقی آنها با یکدیگر است. بدین معنا هریک از شعارها به مثابه حلقه‌های یک زنجیره واحد هستند که در کنار هم معنا یافته و یکدیگر را کامل می‌کنند و در نهایت، یک منظومه کامل و منسجم را قوام می‌بخشند. این خصوصیت به‌ویژه در نامگذاری آن دسته از شعارهای سال که سویه‌های پررنگ اقتصادی دارند، مشهود است. در همین راستا رهبر معظم انقلاب اسلامی سال 1391 در دیدار با کارگزاران نظام در این زمینه می‌فرمایند: «من سال 86در صحن مطهر علی‌بن‌موسی‌الرضا (علیه الصّلاة و السّلام) در سخنرانىِ اول سال گفتم که این‌ها دارند مسئله‌ی اقتصاد را پیگیری می‌کنند؛ بعد هم آدم می‌تواند فرض کند که این شعارهای سال حلقه‌هایی بود برای ایجاد یک منظومه‌ی کامل در زمینه‌ی مسائل اقتصاد؛ یعنیاصلاح الگوی مصرف، مسئله‌ی جلوگیری از اسراف، مسئله‌یهمت مضاعف و کار مضاعف، مسئله‌یجهاد اقتصادی، و امسال تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه‌ی ایرانی. ما اینها را به عنوان شعارهای زودگذر مطرح نکردیم؛ اینها چیزهایی است که می‌تواند حرکت عمومی کشور را در زمینه‌ی اقتصاد ساماندهی کند؛ می‌تواند ما را پیش ببرد. ما باید دنبال این راه باشیم.»

شعار سال؛ گفتمانی که باید میان مردم رواج پیدا کند

ممکن است این پرسش نزد برخی مطرح شود که شعار سال پس از اعلام عمومی باید چه فرایندی را طی کند و در نهایت به چه چیزی تبدیل شود. پاسخ این پرسش نیز با رجوع به فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی قابل حصول است. ایشان سال 1395 در جریان دیدار با زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی ضمن تبیین این نکته که چرا در سال‌های اخیر، همواره شعار سال، رنگ و بویی اقتصادی داشته است، بر لزوم تبدیل شدن این شعار به گفتمانی رایج میان مردم و افکار عمومی تاکید ورزیده و می‌فرمایند: «علّت اینکه [شعار] امسال را هم شعار اقتصادی انتخاب کردیم، یک تحلیل و یک نگاه به مجموعه‌ی مسائل کشور است. شاید در ذهن بعضی می‌گذشت که ترجیح دارد که شعار امسال یک شعار فرهنگی باشد، یا یک شعار اخلاقی باشد لکن با توجّه به مجموعه‌ی مسائل کشور به نظر رسید امسال هم مثل چند سال دیگرِ قبل از این، شعار سال را که باید به‌صورت گفتمانی در میان مردم و افکار عمومی کشور رواج پیدا کند، یک شعار اقتصادی قرار بدهیم.»

شعار سال به معنای بی‌اعتنایی به مسائل دیگر نیست

ممکن است برخی تصور کنند اینکه رهبر معظم انقلاب اسلامی طی سال‌های اخیر همواره محورهای اقتصادی را به عنوان شعار سال مطرح کرده‌اند، به معنای غفلت از مسائل فرهنگی، اجتماعی و نظایر آنهاست؛ حال آنکه از منظر ایشان این‌گونه نیست و مسائل دیگر هم در جای خود حائز اهمیت‌اند. بر همین اساس، رهبر فرزانه انقلاب اسلامی سال 1402 در جریان دیدار با مسئولان نظام می‌فرمایند: «اقتصاد، اوّلین مسئله‌ی کشور است، مهم‌ترین مسئله‌ی کشور است؛ مسئله‌ی معیشت مردم، مسئله‌ی ملموسِ همه‌ی آحاد کشور است. خب، شعار امسال،شعار مهمّی است، شعار حسّاسی است؛ البتّه شعارهای سالهای قبل هم تا سالهای متعدّد عموماً اقتصادی بود؛ امّا اینکه ما شعارها را شعارهای اقتصادی قرار دادیم، این به معنای بی‌اعتنائی به مسائل فرهنگی و اجتماعی و مانند اینها نیست؛ آنها هم به جای خود مهم است امّا یک اقتصاد نابسامان بر روی فرهنگ جامعه هم اثر میگذارد؛ یعنی تأثیر کج و کوله بودن و ناموزون بودن اقتصاد کشور بر روی مسائل اجتماعی و بر روی مسائل فرهنگی هم نباید نادیده گرفته بشود.»

الزامات و اولویت‌های عملیاتی‌سازی شعار سال

یکی دیگر از پرسش‌هایی که ممکن است درباره شعار سال مطرح شود این است که این شعار پس از اعلام عمومی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی چگونه باید به اجرا درآمده و عملیاتی شود. رهبر معظم انقلاب اسلامی سال 1402 در جریان دیدار با مسئولین نظام به صورت مفصل به این پرسش پاسخ می‌دهند: «اگر بخواهیم این شعار عملیّاتی بشود، اوّلاً لازم است که دستگاه‌های مختلف و بخش‌های مختلف کشور اولویّت این امر را بپذیرند؛ اوّل این است. «اولویّت را بپذیرند» یعنی چه؟ یعنی همه‌ی همّت‌ها، همه‌ی اراده‌ها در طول سال ــ یک سال در مقابل ما است دیگر ــ متوجّه این نکته‌ی کانونی باشد. این‌جور نباشد که ما چند صباحی بگوییم و حرف بزنیم و در سربرگ‌ها بنویسیم و تبلیغ بکنیم، بعد آرام‌آرام کهنه بشود، به انزوا کشیده بشود، به حاشیه برود، فراموش کنیم؛ نه. البتّه این شعار فقط مال یک سال نیست، این شعارها غالباً ادامه دارد و باید ادامه پیدا کند، امّا حالا تا آخر امسال، سال 1402، همه‌ی همّت‌ها، هم در تقنین، هم در اجرا، هم در قوّه‌ی قضائیّه، هم در بخش‌های گوناگونِ دیگر متوجّه این مسئله‌ی کانونی باشند؛ یعنی توجّه کنند که این وظیفه، یک وظیفه‌ی اصلی و کانونی است. اولویّت ‌دادن، یک معنای دیگر هم دارد و آن، این است که از همه‌ی ظرفیّت‌های کشور برای این کار استفاده بشود؛ ما ظرفیّت‌های زیادی در کشور داریم.»

ایشان در امتداد همین سخنرانی می‌فرمایند: «گاهی اوقات یک سیاستی اعلام می‌شود، یک کارگروهی هم درست می‌شود، دستوری هم داده می‌شود امّا این‌ها کافی نیست... اگر چنانچه به این [مسئله] اولویّت داده بشود، آخر سال می‌شود اثر محسوس آن را دید.»

چهار الزام مهم را برای عملیاتی‌سازی شعار سال

رهبر معظم انقلاب اسلامی در پایان سخنرانی فوق‌الذکر، چهار الزام مهم را برای عملیاتی‌سازی شعار سال 1402 مطرح‌ می‌فرمایند. الزاماتی که به نظر می‌رسد می‌توان آنها را در نسبت تمامی شعارهای سال، جاری و ساری دانست: «اگر بخواهیم این شعار عملیّاتی بشود، چند الزام وجود دارد. اوّلین الزام این است که «دستگاه‌های مختلف به هم کمک کنند»؛ یعنی دولت به نحوی، مجلس به نحوی، قوّه‌ی قضائیّه به نحوی به هم کمک کنند؛ قانون، متناسب با نیازِ اجرا باشد. اگر چنانچه بخواهیم این کار انجام بگیرد، همکاری همه لازم است. یعنی بنابراین همه‌ی شما که اینجا حضور دارید ــ هم از مجلس اینجا حضور دارید، هم از دولت حضور دارید، هم از قوّه‌ی قضائیّه، هم از نیروهای مسلّح ــ واقعاً تصمیمات را همه عمل کنند؛ همه به هم کمک کنند تا کار پیش برود. این یک الزام... الزام بعدی که به نظر من خیلی مهمّ است، «پیگیری جدّی تصمیم‌ها» است... یکی دیگر از الزامات، ثبات در سیاست‌ها و تصمیم‌های اقتصادی است... یکی دیگر از مهم‌ترین الزامات اجرای این شعار، مشارکت دادن مردم است؛ این یک مسئله‌ی تعیین‌کننده است، مسئله‌ی بسیار مهمّی است.»

پرهیز از مواجهه شعاری با شعار سال

یکی از تلقی‌هایی که ممکن است عده‌ای نسبت به شعار سال داشته باشند، این است که برخی مسئولین با شعار به صورت نمایشی و شعاری برخورد می‌کنند. بر همین اساس است که رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره ضرورت پرهیز از مواجهه سطحی و ظاهری با شعار سال، سخن می‌گویند و به جای مواجهه ظاهری با شعار، بر مواجهه عمیق و عمل‌گرایانه مسئولین با آن تاکید دارند. ایشان در همین راستا سال 1390 در حرم مطهر رضوی به صراحت بر این نکته تاکید ورزیده و در این‌باره تذکر می‌دهند: «البته من این نکته را حتماً تذکر بدهم؛ گاهی اوقات این شعاری که ما برای سال اعلام می‌کنیم، بعد ناگهان می‌بینیم همه‌ی در و دیوارهای تهران و شهرهای دیگر پر شده از تابلو، که این شعار رویش نوشته شده. این فایده‌ای ندارد. گاهی کارهای پرهزینه‌ای انجام می‌گیرد؛ چه لزومی دارد؟ آنچه که من از مسئولین و از مردم عزیزمان توقع دارم، این است که این شعار را بشنوند، باور کنند و دنبال کنند. تابلو کردن و در و دیوار را پر کردن و عکس زدن و اینها هیچ لزومی ندارد. اگر هزینه‌ای نداشته باشد، لزومی ندارد؛ اگر هزینه داشته باشد، اشکال هم دارد. هیچ لزومی ندارد کارهای پرهزینه را انجام بدهند.»

انتهای پیام/