به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، عبدالحسن بهرامی با بیان اینکه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور، مستلزم آماده‌سازی و ارتقای زیرساخت‌های کلیدی است، گفت: از مهم‌ترین چالش‌ها در این زمینه، عدم آمادگی کافی شبکه برق کشور برای ادغام گسترده ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر است. این منابع به دلیل نوسانات طبیعی تولید (مانند تغییرات شدت تابش خورشید یا سرعت باد) نیازمند فناوری‌های پیشرفته برای حفظ پایداری شبکه است. برای این منظور، ارتقای شبکه انتقال برق با استفاده از خطوط انتقال فوق‌فشار (HVDC) برای کاهش تلفات انرژی و تقویت ظرفیت شبکه ضروری است. همچنین، توسعه شبکه‌های هوشمند با بهره‌گیری از فناوری‌های نوینی مانند اینترنت اشیا (IoT)، هوش مصنوعی و سیستم‌های مدیریت انرژی پیشرفته (EMS) می‌تواند هماهنگی بهتری میان تولید و مصرف ایجاد کرده و نوسانات را کنترل کند.

فناوری‌های کلیدی برای بهبود عملکرد شبکه

رئیس مرکز راهبری ستادهای توسعه اقتصاد دانش بنیان افزود: استفاده از ترانسفورماتورهای هوشمند از فناوری‌های کلیدی برای بهبود عملکرد شبکه به شمار می‌رود که می‌تواند جریان برق را به‌صورت بلادرنگ تنظیم کند. سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی نیز نقشی حیاتی در حفظ تعادل تولید و مصرف دارند. باتری‌های پیشرفته، ذخیره‌سازی هیدروژن سبز و فناوری‌های پمپ‌ذخیره‌ای از جمله روش‌هایی هستند که می‌توانند انرژی مازاد تولیدشده از منابع تجدیدپذیر را برای زمان‌های اوج مصرف ذخیره کنند. علاوه بر این، بهره‌گیری از سیستم‌های مدیریت انرژی پیشرفته (EMS) به کمک فناوری‌های هوش مصنوعی، امکان پیش‌بینی تقاضا و کنترل بهینه بار را فراهم می‌کند. این ابزارها به اپراتورها کمک می‌کنند تا شبکه را پایدار نگه داشته و هزینه‌های عملیاتی را کاهش دهند.

نقش ریزشبکه‌ها در تأمین انرژی مستقل و پایدار

به گفته او، توسعه ریزشبکه‌ها (میکروگریدها) و شبکه‌های توزیع غیرمتمرکز به‌ویژه در مناطق دورافتاده، وابستگی به شبکه برق سراسری را کاهش داده و امنیت تأمین انرژی را تضمین می‌کند. این ریزشبکه‌ها می‌توانند به‌صورت مستقل عمل کرده یا با شبکه اصلی یکپارچه شوند و انرژی تولیدی از منابع تجدیدپذیر را به‌طور مؤثری به مصرف‌کنندگان برسانند. در این راستا، استفاده از ذخیره‌سازهای انرژی در سطح شبکه و فناوری‌های اینترنت اشیا (IoT) برای نظارت و بهینه‌سازی جریان برق، نقش مهمی در کاهش هزینه‌ها و افزایش پایداری سیستم برق‌رسانی ایفا می‌کند. با پیاده‌سازی این زیرساخت‌ها و فناوری‌ها، امکان بهره‌برداری بهینه از ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر و حرکت به سمت یک سیستم برق پایدار و کارآمد فراهم می‌شود.

مولدهای خانگی: راهکاری برای تقویت شبکه برق و افزایش درآمد

بهرامی توسعه مولدهای خانگی و کوچک مقیاس، را راهکاری برای جبران ضعف زیرساخت‌های شبکه انتقال دانست و گفت: این مولدها، به‌ویژه در مناطقی که دسترسی به شبکه برق اصلی محدود است یا زیرساخت‌های انتقال به‌طور کامل توسعه نیافته‌اند، می‌توانند به‌عنوان منابع تولید پراکنده (Distributed Generation) عمل کنند. در این مدل، هر واحد خانگی یا تجاری می‌تواند به‌صورت مستقل انرژی مورد نیاز خود را تولید کند و در صورت تولید مازاد، آن را به شبکه برق تزریق کند.

وی ادامه داد: از آنجا که مولدهای خورشیدی نیاز به فناوری پیچیده و پرهزینه ندارند، این ویژگی باعث می‌شود که نصب و راه‌اندازی آن‌ها برای افراد و کسب‌وکارهای کوچک مقرون‌به‌صرفه باشد. با کاهش هزینه‌ها، نصب این سیستم‌ها امکان‌پذیرتر شده و می‌تواند به یک منبع درآمد برای خانوارها تبدیل شود. به‌عبارت دیگر، افراد می‌توانند با تولید انرژی از طریق پنل‌های خورشیدی و فروش برق به شبکه، به‌طور مستقیم درآمد کسب کنند. این مولدهای خانگی همچنین فاصله میان تولید و مصرف را کاهش می‌دهند و به‌ویژه در شرایطی که شبکه‌های انتقال برق با تلفات و مشکلات مواجه هستند، می‌توانند به افزایش کارایی سیستم کمک کنند. تولید انرژی در محل مصرف موجب کاهش تلفات انرژی در طول مسیر انتقال می‌شود و در عین حال به تأمین برق پایدار و مؤثر کمک می‌کند.

مزایای سیستم‌های خورشیدی: کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی انرژی

به گفته بهرامی، سیستم‌های خورشیدی به‌طور طبیعی نیاز به نگهداری کمی دارند. این سیستم‌ها فاقد قطعات متحرک و پیچیده‌اند و عمر طولانی دارند، به همین دلیل هزینه‌های نگهداری آن‌ها به‌طور چشمگیری پایین است. این ویژگی باعث می‌شود که مولدهای خورشیدی به یک گزینه جذاب برای خانوارها و کسب‌وکارهای کوچک تبدیل شوند. در مجموع، توسعه مولدهای خورشیدی خانگی نه تنها به کاهش فشار روی شبکه‌های برق و افزایش پایداری سیستم کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به‌عنوان یک منبع مستقل درآمد برای مصرف‌کنندگان نیز عمل کند و با کاهش تلفات انتقال، کارایی کل سیستم برق‌رسانی را افزایش دهد.

ضرورت تدوین نقشه راه برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر

این مقام مسئول با تاکید بر اینکه برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور، داشتن یک نقشه راه ضروری است تا تمامی جنبه‌ها مدیریت شوند، خاطرنشان کرد: این نقشه راه باید شامل ملاحظات متعددی باشد که هم‌راستایی بین اهداف توسعه انرژی تجدیدپذیر و نیازهای مختلف کشور را تضمین کند.

آمایش سرزمین؛ گام اول در توسعه انرژی تجدیدپذیر

وی افزود: از اولین گام‌ها در این راستا، توجه به آمایش سرزمین است. در این بخش باید بررسی دقیق‌تری از ظرفیت‌های طبیعی موجود در مناطق مختلف کشور صورت گیرد. برای مثال، برخی مناطق کشور ظرفیت بالاتری برای تولید انرژی خورشیدی دارند، در حالی که مناطق دیگر می‌توانند از منابع بادی یا انرژی بیوماس استفاده کنند. بنابراین، باید مناطق مختلف بر اساس این اقتضائات اولویت‌بندی شوند و زیرساخت‌های لازم برای بهره‌برداری از منابع انرژی تجدیدپذیر در آن‌ها فراهم شود.

اولویت‌بندی بخش‌های مختلف در توسعه انرژی تجدیدپذیر

به گفته بهرامی، اولویت‌بندی بخش‌های مختلف کشور از جمله صنعت، کشاورزی و خانگی در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. به‌طور مثال، در حال حاضر بخش صنعت خسارت‌ها و ضررهای فراوانی را به واسطه کمبود انرژی متحمل شده است. یا بخش کشاورزی با سهم مصرف حدود ۱۵درصد از برق کشور، می‌تواند از سیستم‌های خورشیدی برای تأمین برق مورد نیاز چاه‌ها و تجهیزات کشاورزی بهره ببرد. در بخش خانگی نیز نصب پنل‌های خورشیدی برای تأمین انرژی مصرفی منازل و یا حتی تولید برق مازاد می‌تواند راهکاری مؤثر باشد. هر یک از این بخش‌ها باید به‌طور جداگانه در نقشه راه به‌طور خاص بررسی و پیاده‌سازی شوند.

تدوین سبد انرژی کشور، یک رکن اساسی

وی تدوین و تبیین سبد انرژی کشور را یکی دیگر از ارکان مهم این نقشه راه دانست و گفت: با توجه به اینکه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر باید به‌عنوان یک بخش مکمل و جایگزین به سبد انرژی کشور اضافه شود، نیاز است که سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در مقایسه با منابع انرژی سنتی (مانند نفت و گاز) مشخص و تدابیر لازم برای رسیدن به این هدف تدوین شود. این تبیین باید با در نظر گرفتن ظرفیت‌های داخلی، نیازهای ملی و بین‌المللی و الزامات محیط‌زیستی صورت گیرد.

هماهنگی با تولید سایر بخش‌ها، به‌ویژه نیروگاه‌های حرارتی است از دیگر نکاتی بود که از نگاه رئیس مرکز راهبری ستادهای توسعه اقتصاد دانش بنیان مغفول نماند و در این خصوص اظهار داشت: در صورتی که تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر به‌طور گسترده‌ای در کشور توسعه یابد، باید هماهنگی لازم با نیروگاه‌های حرارتی و دیگر نیروگاه‌ها انجام شود تا در مواقعی که تولید انرژی تجدیدپذیر با نوسان مواجه است، این نیروگاه‌ها به‌عنوان پشتیبان عمل کنند. این هماهنگی همچنین به‌منظور جلوگیری از ایجاد بحران در شبکه برق کشور و حفظ پایداری تأمین انرژی در شرایط مختلف ضروری است.

وی ادامه داد: در نهایت، یک نقشه راه جامع باید با توجه به این ملاحظات، سیاست‌ها و مشوق‌های لازم برای توسعه و سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها را فراهم کند. این نقشه راه باید به‌گونه‌ای تدوین شود که نه تنها اهداف بلندمدت توسعه انرژی تجدیدپذیر در کشور تحقق یابد، بلکه در عین حال منافع اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی آن نیز به‌طور کامل تأمین شود.

توجه به نگهداری و تعمیرات پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر

بهرامی در خصوص دیگر الزامات و ملاحظات توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور افزود: پشتیبانی، نگهداری و تعمیرات پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر از موارد دیگری است که باید به آن توجه داشت. با توجه به اینکه اکثر منابع تجدیدپذیر مانند نیروگاه‌های خورشیدی و بادی از تجهیزات پیچیده‌ای بهره می‌برند، باید استانداردها و نظارت کافی بر واردات این تجهیزات به درستی اعمال شود تا پس از چند سال شاهد به وجود آمدن گورستانی از تجهیزات ناکارآمد و کم‌کیفیت در کشور نباشیم. از سوی دیگر پشتیبانی و تعمیرات مستمر برای حفظ کارایی و افزایش عمر مفید این سیستم‌ها احساس می‌شود. برای این منظور، باید سیستم‌های مدیریتی و خدمات پس از فروش در نظر گرفته شود که شامل تأمین قطعات یدکی، خدمات فنی و مهندسی و به‌کارگیری نیروی کار متخصص باشد. این امر می‌تواند به کاهش هزینه‌های عملیاتی و ارتقای بهره‌وری سیستم‌ها کمک کند.

رئیس مرکز راهبری ستادهای توسعه اقتصاد دانش بنیان در پایان خاطرنشان کرد: این اشتغال‌زایی می‌تواند در قالب آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در جهت ارتقای مهارت‌های نیروی کار صورت گیرد. به‌ویژه در مناطقی که پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر در آن‌ها اجرا می‌شود، ایجاد دوره‌های آموزشی برای جوانان و نیروی کار محلی می‌تواند علاوه بر توسعه صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر، منجر به توانمندسازی این جوامع در سایر صنایع نیز شود.

به‌طور کلی، پشتیبانی، نگهداری و تعمیرات، علاوه بر اشتغال‌زایی، به ایجاد اقتصادی پایدار و توسعه‌ای درازمدت برای کشور کمک می‌کند. از این رو، توجه به زیرساخت‌های این حوزه و سرمایه‌گذاری در آموزش و مهارت‌افزایی نیروی انسانی، نقش حیاتی در تضمین موفقیت پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر خواهد داشت.