برترین‌ها: در فضای پرتنش روابط ایران و آمریکا، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در مصاحبه‌ای با شبکه «فاکس بیزنس» که قرار است یک‌شنبه پخش شود، از ارسال نامه‌ای به رهبری خبر داد. او در این مصاحبه که بخش‌هایی از آن پیش‌از پخش اصلی منتشر شده، اظهار داشت که در این نامه، ترجیح خود را برای مذاکره بر سر یک توافق به جای اقدام نظامی بیان کرده است.

ساعاتی پس از پخش بخش‌هایی از این مصاحبه، ترامپ در جمع خبرنگاران در کاخ سفید نیز بار دیگر به موضوع ایران پرداخت. او با اشاره به تحولات آینده و ذیل ادبیاتی مبهم و کلی گویانه ادعا کرد که «در رابطه با ایران خیلی زود اتفاقی رخ خواهد داد.» هرچند که او هیچ توضیح بیشتری درباره زمان یا ماهیت این اتفاق ارائه نداد، اما با تأکید بر مواضع همیشگی خود، ادامه داد که «ما نمی‌توانیم اجازه دهیم ایران سلاح هسته‌ای داشته باشد. امیدوارم آن‌ها توافق و صلح را انتخاب کنند تا رقبا را از دستیابی به سلاح هسته‌ای باز دارد.»

برنامه ترامپ چیست؟

مهدی تدینی، پژوهشگر و تحلیلگر سیاسی در کانال تلگرامی خود نوشت: امروز ترامپ صورت‌بندی جدیدی به مسئله رویاروی آمریکا و ایران بخشید: یا مذاکره و توافق یا درگیری. برای من خیلی سخته بپذیرم با تهدیدهای جدید ترامپ، جمهوری اسلامی وارد مذاکره بشه. در هفته‌های اخیر ــ در امتداد ماه‌ها و سال‌های اخیر ــ همه عقربه‌ها و قطب‌نماها در فضای سیاسی ایران حکایت از این داشته که خبری از مذاکره نخواهد بود. تداوم برنامه غنی‌سازی، استیضاح همتی و استعفا ظریف، صحبت‌های همه مقامات ارشد نظام، به ویژه صحبت‌های اهالی دولت و شخص رئیس‌جمهور که معمولاً شفافیت بیشتری داره، همگی حکایت از این داره که بین ایران و آمریکا مذاکره‌ای صورت نخواهد گرفت. 

اما گذشته از اینها، و چه‌بسا مهم‌تر، اینه‌که موضع ترامپ تا حد زیادی همون موضع نتانیاهوئه. خیلی بعیده ترامپ در زمینه برنامه هسته‌ای ایران نظری متفاوت از خواست نتانیاهو داشته باشه. دیدیم که ترامپ در برابر نتانیاهو سخاوتمندی بی‌کرانی داره. اینکه در این مورد بخواد خواسته‌های نتانیاهو رو لحاظ نکنه، خیلی بعید به نظر می‌رسه. 

خب این یعنی چی؟ یعنی مذاکره‌ و بعد توافقی که مورد نظر ترامپه احتمالاً شباهت زیادی به توافقی داره که نتانیاهو دوست داره سر مسئله هسته‌ای با ایران بسته بشه ــ و این یعنی این توافق بسیار بدتر از برجام باید باشه. ضمن اینکه می‌دونیم نظر ترامپ (که بازتاب نظر نتانیاهوئه) بسیار فراتر از مسئله هسته‌ایه. 

به هر حال، ترامپ سعی داره القا کنه: نه جنگ، نه صلح، دیگه امکان‌پذیر نیست. یعنی یا توافق یا حمله به تأسیسات. حالا آیا ایران بر اساس این دوگانۀ جدید، مذاکره می‌کنه؟ من بعید می‌دونم. به نظر من جمهوری اسلامی با ترامپ مذاکره نخواهد کرد. اما این هم که در آینده نزدیک حمله‌ای به تأسیسات صورت بگیره، شک دارم. 

چیزی که بیشتر دیده می‌شه اینه که آمریکا قصد داره اول از اهرم‌های اقتصادی (همون سیاست‌هایی که دیروز وزیر خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد) و در کنارش از امکان‌های بین‌المللی، مثل آژانس انرژی اتمی، استفاده کنه، و بعد به گزینه حمله به تأسیسات فکر کنه. این آرامشی هم که در دو سه ماه اخیر در رفتار نتانیاهو می‌بینیم به نظرم به دلیل همینه که این هماهنگی در سیاست مواجهه با ایران بین ترامپ و نتانیاهو انجام شده. حالا دیگه از این بیشتر رو باید نشست و دید. 

آینده‌ای نامشخص و احتمال حذف میانجی گران سنتی!

روزنامه شرق در شماره امروز خود به بررسی پیامدهای نامه ترامپ به تهران پرداخته و می‌نویسد: در حالی که ادعای ترامپ درباره ارسال نامه و هشدارهایش درباره اقدام نظامی، فضای روابط ایران و آمریکا را بیش از پیش پیچیده کرده است، واکنش‌های محدود و محتاطانه ایران نشان می‌دهد که تهران ترجیح می‌دهد در این مرحله، مواضع خود را با احتیاط بیان کند. سکوت رسمی مقامات و واکنش‌های رسانه‌های نزدیک به حکومت، نشان‌دهنده این است که ایران ترجیح می‌دهد پیش از هر اقدامی، تحولات بعدی را زیر نظر بگیرد. در این میان، آینده روابط دو کشور همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

از زاویه دیگر، ادعای ترامپ مبنی بر ارسال نامه به تهران، حاکی از تغییر احتمالی در رویکرد ایالات متحده است. این اقدام ترامپ می‌تواند نشانه‌ای از تلاش برای حذف میانجیگران سنتی مانند کشورهای اروپایی و عربی منطقه در روند مذاکرات هسته‌ای باشد. در گذشته، کشورهای اروپایی به‌ویژه در مذاکرات برجام، نقش میانجی را ایفا می‌کردند و تلاش می‌کردند تا میان ایران و آمریکا پل ارتباطی ایجاد کنند. کما انیکه کشورهای چون قطر و عمان هم چنین نقشی داشتند. حتی کشورهایی مانند چین که قبلاً نقش میانجی‌گر در روابط ایران و آمریکا را ایفا می‌کردند، دیگر جایگاهی برای این کار ندارند. ترامپ به‌طور واضح به دنبال حذف میانجیگران خارجی است و نشان می‌دهد که ترجیحش بر این است که به‌طور مستقیم با ایران مذاکره کند.

برخلاف دوران نخست ریاست‌جمهوری ترامپ که برای ارسال پیام به ایران از کشورهایی مانند ژاپن استفاده می‌کرد، این‌بار او خود مستقیماً اقدام به ارسال نامه کرده است. این تغییر رویکرد حاکی از تلاش ترامپ برای مدیریت معادلات به‌طور مستقیم و بدون واسطه است، به‌ویژه در شرایطی که نقش کشورهای دیگر در کاهش تنش‌ها و دستیابی به توافق‌ها ضعیف‌تر شده است. این حرکت می‌تواند به معنای تلاش برای تسلط بیشتر بر فرآیند مذاکرات و فشار مستقیم به ایران باشد.

البته اگر نامه ادعایی ترامپ از طریق روسیه یا به‌طور مستقیم به ایران ارسال شده باشد، این مسئله می‌تواند به تغییرات عمده‌ای در سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی منجر شود. چنین اقدامی نشان می‌دهد که ترامپ می‌خواهد تأثیرگذاری بر ایران را به‌طور مستقیم و بدون نیاز به واسطه‌ها دنبال کند. این رویکرد می‌تواند به معنی افزایش فشار به تهران برای پذیرش مذاکرات بدون مداخلات خارجی باشد، به‌ویژه اینکه ترامپ در گذشته تمایل چندانی به حضور میانجیگران نداشت.