خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: ماه رمضان تا چند دهه قبل برای مردم شبیه نوروز بود. با آداب و رسوم خاصی که از آخرین روزهای شعبان شروع می‌شد و تا وقتی نقاره‌چی عید فطر را اعلام می‌کرد، ادامه داشت.

در ماه رمضان بهترین و مرغوب مرغوب‌ترین خوار و بار بود، با نازل‌ترین قیمت‌ها به دکان‌ها می‌رفت و برکت به خانه مردم راه باز می‌کرد. از آخرین روزهای شعبان، پیشواز شروع می‌شد. زن‌ها خانه را تمیز می‌کردند، آذوقه و خوار و بار می‌خریدند و مردها به غبارروبی مساجد می‌رفتند.

خانه تکانی برای استقبال از ماه رمضان

پژوهشگر فرهنگ عامه خراسان شمالی به آداب و رسوم بجنوردی‌ها برای استقبال از ماه مبارک رمضان می‌پردازد و می‌گوید: در گذشته یک هفته مانده به آغاز ماه مبارک رمضان زن‌های بجنوردی گرد و غبار از خانه‌هایشان می‌گرفتند و فرش‌ها را می‌شستند و مردها هم در محله‌ای که حسینیه و مسجد بود برای نظافت و مرتب کردن آنجا آستین همت بالا می‌دادند.

قاسم مهرنیا ادامه می‌دهد: در ایام ماه مبارک رمضان عالم برجسته‌ای از مشهد برای موعظه مردم یک ماه در بجنورد بیتوته می‌کرد.

وی به رسم مقابله خوانی اشاره و عنوان می‌کند: ختم دسته جمعی قرآن و مقابل هم نشستن موقع قرآن خوانی را در بجنورد قدیم مقابله خوانی می‌گفتند که برای زن‌ها هرروز از صبح تا اذان ظهر انجام می‌شد و مردها بعد از افطار در مساجد و حسینیه‌ها مقابله خوانی داشتند و در یک ماه قرآن را ختم می‌کردند.

شلیک توپ و طبل زنی

این شاعر آئینی خراسان شمالی ادامه می‌دهد: در ایام ماه مبارک رمضان‌های گذشته مردم ساعت سحر و زمان افطار را با صدای توپ ارتش متوجه می‌شدند و در محله‌های پای توپ، ۱۷ شهریور و پادگان (خیابان صیاد شیرازی کنونی) زمان افطار و سحر توپ شلیک می‌شد.

مهرنیا بابیان اینکه صدای توپ سحر با افطار متفاوت بود، می‌گوید: صدای توپ سحر یعنی از خوردن امساک کنید و صدای توپ افطار یعنی زمان باز کردن روزه فرا رسیده است.

وی اضافه می‌کند: در ایام گذشته زمان سحر ۳ بار با آهنگ خاصی طبل زن‌هایی در کوچه و خیابان بر طبل می‌کوبیدند و معنای آهنگ اولشان این بود؛ پیرزن پا شو پلو دم کن. صدای کوبیدن طبل دوم که به ترکی می‌گفتند دیگ را پایین بیاور و سحری بخور و صدای کوبیدن به طبل سوم یعنی زمان خوردن سحری تمام شده است.

مهرنیا به رسم دیگر بجنوردی‌ها در ایام ماه مبارک رمضان اشاره و تاکید می‌کند: بعد از افطار و آداب نماز و موعظه در مساجد مردم به قهوه‌خانه‌ها می‌رفتند و باهم بازی‌هایی مثل کچه کچه که به آن گل یا پوچ می‌گفتند یا درنا بازی می‌کردند.

تعزیه خوانی فتاح

این پژوهشگر فرهنگ عامه خراسان شمالی به مراسم احیای شب‌های قدر می‌پردازد و اظهار می‌کند: از شب نوزدهم ماه مبارک رمضان در مساجد نمازهای مستحبی هزار رکعتی خوانده می‌شد که با تسبیح آن را شمارش می‌کردند.

مهرنیا می‌گوید: روز بیست و یکم ماه مبارک رمضان و شهادت حضرت علی (ع) هیئت‌های بجنوردی به سمت امام زاده سید عباس بن موسی بن جعفر (ع) دسته روی می‌کردند.

وی می‌افزاید: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی تعزیه خوانی قنبر غلام مولا علی (ع) با عنوان فتاح در محوطه معصوم زاده برگزار می‌شد که مدتی اجرای آن ممنوع شد و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نسخه فتاح با عنوان جوان مرد قصاب اجرا می‌شود.

مهرنیا عنوان می‌کند: در ماه مبارک رمضان‌های قدیم حمام‌های عمومی شهر شبانه روز باز بودند و بجنورد ۷ حمام عمومی داشت که متأسفانه اکنون این آثار قدیمی تخریب شده است و اینجا تنها شهری است که دیگر حمام عمومی ندارد.

وی می‌افزاید: اگر در سالی ماه مبارک رمضان با نوروز تقارن داشت مردم بعد از افطار به دید و بازدیدها می‌رفتند.

جای برخی از رسوم زیبای ماه مبارک رمضان در گذشته‌های دور در این ایام بسیار خالی است که نقل آن برای نسل جدید بسیار جذاب است.